(Από την Ετυμηγορία στον Συνήγορο του Διαβόλου)

Η αίθουσα των δικαστηρίων υπήρξε πάντα φιλόξενος χώρος για το Χόλιγουντ, ένας τόπος ο οποίος εξερευνήθηκε έως σημείου κορεσμού από την κινηματογραφική κάμερα, καταλήγοντας τελικά να γίνει κοινός τόπος, ένας χώρος καθημερινότητας για την κινηματογραφική οθόνη. Μέσα σ' αυτόν το χώρο -όπου το Δίκαιο λατρεύεται ως θρησκεία και οι παρόντες επιζητούν τη θεία Χάρη (δηλαδή τη δικαιοσύνη)-, αναλύονται τα πρόσωπα και οι πράξεις τους, οι ενέργειες τους και τα κίνητρα τους, αποδίδονται ευθύνες, αποσύρονται κατηγορίες, επιβάλλονται ποινές. Μια πρόχειρη ανάκληση από τη μνήμη τίτλων, μπορεί να είναι αναγκαστικά ελλιπής, είναι όμως ενδεικτική της σημασίας και της βαρύτητας του στο Χολλυγουντιανό σινεμά: Caine Mutinity, Accused, Verdict, Adam's Rib, A Few Good Men, Devil's Advocate, Nigth Falls On Manhattan, Amistad, Rainmaker.
Η έντονη παρουσία του (και ότι αυτή συνεπάγεται για τη δραματική πλοκή) οδήγησε ορισμένους κριτικούς να αντιμετωπίσουν ανάλογες ταινίες μέσα από την οπτική ενός αυτόνομου είδους: του Δικαστικού Δράματος (Courtroom Drama). Αν και υπάρχουν αρκετές ενστάσεις σχετικά με το πόσο ένας χώρος της δραματικής πλοκής μπορεί να καθορίσει την ένταξη σε ένα είδος (ή ακόμα και να ορίσει τα τυπικά χαρακτηριστικά του είδους), συχνά αρκούν ορισμένες σκηνές στην αίθουσα του δικαστηρίου για να αποκτήσει η μυθοπλασία κάποια ιδιαίτερα στοιχεία. Υποστηρίζουμε ότι ο χώρος του δικαστηρίου καθορίζει τη μυθοπλασία, επιβάλλοντας συγκεκριμένους αφηγηματικούς ρυθμούς -όντας σχετικά αυτόνομος από τη δραματική πλοκή, και επηρεάζοντας τις αντιδράσεις των φιλμικών χαρακτήρων, αλλά και τη θέση των θεατών απέναντι σε αυτούς.
Για το χώρο αυτόν -ο οποίος είτε αποτελεί κεντρικό τόπο της δραματικής πλοκής, είτε λειτουργεί συμπληρωματικά ως προς τους υπόλοιπους χώρους-, υπάρχουν δύο παρατηρήσεις που έχουν κυρίως σχέση με την μεταχείριση που η σκηνοθεσία επιφυλάσσει σ' αυτόν. Η πρώτη αφορά ταινίες που έχουν ως τόπο δράσης, στο μεγαλύτερο τμήμα της αφήγησης, την αίθουσα του δικαστηρίου: εδώ η στατικότητα του χώρου, η ακινησία του φόντου και η βαρύνουσα σημασία του διάλογου, δημιουργεί εικόνες με έντονα στοιχεία θεατρικότητας. Η αρχιτεκτονική της αίθουσας, η διάταξη των προσώπων σε αυτήν, το τυπικό της (αλλά και η υποτυπώδη εγγενή δραματουργία της), η θέση του κοινού σ' αυτήν: όλα τα προηγούμενα παραπέμπουν με σαφήνεια στη θεατρική αίθουσα. Μέσα λοιπόν σε ανάλογες ταινίες καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι αφηγηματικοί δρόμοι, που η σκηνοθεσία επιλέγει να ακολουθήσει, και οι οποίοι μπορούν να απομακρύνουν ή να απαλύνουν την θεατρικότητα του χώρου. Οι χρονικές οπισθοδρομήσεις στην αφήγηση (Φλας μπακ) ή η παράλληλη δράση είναι οι συνηθέστερες (και ομολογουμένως επιτυχέστερες) των λύσεων που ακολουθούνται, ένα αναγκαίο αντίβαρο των εικόνων στην αδράνεια που η δικαστική αίθουσα επιβάλλει.
Η δεύτερη παρατήρηση αναφέρεται στις ταινίες που αξιοποιούν την αίθουσα του δικαστηρίου ως τον τόπο όπου συγκλίνουν (ή εκκινούν) οι αφηγηματικές γραμμές, ως τον χώρο που θα συνεισφέρει στην λύση της δραματικής πλοκής. Εδώ τα χαρακτηριστικά, που προηγουμένως σημειώσαμε λειτουργούν αντίστροφα: η στατικότητα και η αδράνεια του εμφανίζονται ως αφηγηματικό διάλειμμα από τις προηγηθείσες εντάσεις, ο διάλογος γίνεται τώρα αποκαλυπτικός για την σημασία πράξεων που τελέστηκαν από τα πρόσωπα. Οσο για τη διάταξη και το αυστηρό τυπικό της αίθουσας, για τους προκαθορισμένους ρόλους (εισαγγελέας, δικαστής, συνήγοροι), δεν είναι παρά η συνεισφορά του χώρου στη ατμόσφαιρα δικαίου που η σκηνοθεσία θέλει να υποβάλλει. Εκμεταλλευόμενη λοιπόν η σκηνοθεσία όλα αυτά προσδίδει βαρύτητα και εγκυρότητα στην Ετυμηγορία, που η ίδια θα εκφέρει (και θα επιβάλλει στον θεατή): στην δηλαδή Τιμωρία του Ενόχου ή στην Δικαίωση του Αθώου.

Δημήτρης Μπάμπας