Ο φετινός απολογισμός της κινηματογραφικής παραγωγής των βαλκανικών χωρών αναδεικνύει για μια ακόμα φορά την θεματική και αισθητική ποικιλομορφία της περιοχής. Σε μια περίοδο κοινωνικής και οικονομικής μετάβασης, όπου τα τραύματα των πολεμικών συρράξεων επουλώνονται αργά, οι βαλκάνιοι σκηνοθέτες συνεχίζουν να διερευνούν τα πρόσφατα ιστορικά γεγονότα, αλλά και να εμπνέονται από την κοινωνική τους πραγματικότητα, τον πολιτισμικό τους πλούτο, τις προσωπικές τους υπαρξιακές αναζητήσεις.
Οι βαλκανικές ταινίες που παρουσιάζονται στο φετινό πρόγραμμα έχουν ως στόχο να μεταφέρουν τους προβληματισμούς και τις νέες καλλιτεχνικές προτάσεις των κινηματογραφιστών της Βαλκανικής, οι οποίοι, παρά τις μεγάλες οικονομικές δυσκολίες των εθνικών τους κινηματογραφιών, καταφέρνουν να παράγουν αξιόλογα και σημαντικά έργα.
Ο απόηχος των πρόσφατων πολεμικών συγκρούσεων στην πρώην Γιουγκοσλαβία αλλά και στο εσωτερικό της Τουρκίας αποτυπώνονται είτε ως εφιαλτική ανάμνηση (Πήγαινε δυτικά του Βόσνιου Άχμεντ Ιμάμοβιτς), είτε ως αδυναμία προσαρμογής στην μεταπολεμική πραγματικότητα (Ο Κουκούμι του Κοσοβάρου Ισά Κιόσια και Κορώνα- γράμματα του Τούρκου Ουγιούρ Γιουτζέλ), με τους σκηνοθέτες να εμπλέκουν προσωπικούς και φιλοσοφικούς παραμέτρους όπως η ομοφυλοφιλία (Πήγαινε δυτικά) και η έννοια της ελευθερίας (Ο Κουκούμι).
Η σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα των βαλκανικών κοινωνιών σχολιάζεται στις ταινίες του Βούλγαρου Γκεόργκι Ντγουλγκέροφ (Lady Zee), των Ρουμάνων Κρίσρι Πούιου και Ρουξάντρα Ζενίντε (Η οδύσσεια του κύριου Λαζαρέσκου και Ρίνα αντίστοιχα) και του Τούρκου Κουτλούγκ Αταμάν (Δύο κορίτσια).
Στη Lady Zee ο βετεράνος σκηνοθέτης καταγράφει χωρίς συναισθηματισμούς τον αδυσώπητο κόσμο των εγκαταλελειμμένων παιδιών και τον αγώνα που διεξάγουν για να επιβιώσουν.
Στην Οδύσσεια του κυρίου Λαζαρέσκου, ο Πούιου μας παρουσιάζει - μέσα από μια προσεκτική και αργή κινηματογράφηση που δημιουργεί την αίσθηση ενός ντοκιμαντέρ παρατήρησης - έναν εγωιστικό κόσμο που χαρακτηρίζεται από την γενική αδιαφορία και την απουσία κάθε επικοινωνίας, αγάπης και ενδιαφέροντος για τον πλησίον.
Στη Ρίνα, η προσπάθεια των ανθρώπων σ’ ένα μεθοριακό χωριό της Ρουμανίας για ένα καλύτερο μέλλον, μας μεταφέρεται μέσα από την ματιά μιας δυναμικής έφηβης που αγωνίζεται να βρει την ταυτότητά της.
Στα Δύο κορίτσια του Αταμάν, η μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση επιτυγχάνεται μέσα από την διασταύρωση και την αναπόφευκτη σύγκρουση δύο κοριτσιών που αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικούς κόσμους, σε μια ταινία που παίζει με τα κοινωνικά στερεότυπα προκειμένου να τα ανατρέψει. Τέλος, η σπονδυλωτή Απωλεσθέντα αντικείμενα, αποτέλεσμα συνεργασίας έξι νέων σκηνοθετών, μας μεταφέρει την προσωπική αντιμετώπιση πάνω στο θέμα της γενιάς αλλά και την διαφοροποίηση μεταξύ τους, αντανακλώντας συνάμα την κατάσταση της κάθε χώρας.
Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στην υπαρξιακή κατάσταση του ανθρώπου, ο Σλοβένος Γιάν Τσβίτκοβιτς με την Από τάφο σε τάφο, μας μιλά για τον φόβο του θανάτου και την αναζήτηση του αντίδοτού του στην αγάπη, σε μια μαύρη κωμωδία με έντονα στοιχεία ρομαντισμού.
Ο Τούρκος Σεμί Καπλάνογλου με την Πτώση του αγγέλου, μας μεταφέρει τον φόβο, την εσωστρέφεια, την αγωνία και την ντροπή μιας κακοποιημένης από τον πατέρα της κοπέλας, καταφέρνοντας να δημιουργήσει την ένταση της ταινίας μέσα από την σιωπή, τις χειρονομίες και τις εκφράσεις των προσώπων.
Στην Kontakt, ο Σεργκέι Σταϊνοκόβσκι από την ΠΓΔΜ καταγράφει την ερωτική ιστορία δύο απροσάρμοστων ατόμων που παρά το προβληματικό τους παρελθόν αναζητούν στον έρωτα την ψυχική τους ολοκλήρωση.
Την εικόνα της φετινής βαλκανικής παραγωγής συμπληρώνουν το μουσικό ντοκιμαντέρ του Φατί Ακίν, Ο ήχος της Πόλης, πάνω στην μουσική ποικιλομορφία και την πολιτιστική καθημερινότητα της Κωνσταντινούπολης, η κωμωδία του Κροάτη Χρβόγε Χρίμπαρ, Τι είναι ένας άντρας χωρίς μουστάκι;, ταινία που δομείται γύρω από την έννοια του χαρακτήρα και αντανακλά το μεσογειακό ταμπεραμέντο, και η τριαντάλεπτη Η καλύβα του φύλακα του Ρουμάνου Κονσταντίν Ποπέσκου, μια σπουδή πάνω στην κινηματογραφική αφήγηση.
Τέλος, ξεχωριστή θέση κατέχει το αφιέρωμα στον διακεκριμένο τούρκο σκηνοθέτη και εικαστικό Κουτλούγκ Αταμάν, που μαζί με τη νέα του ταινία, Δύο κορίτσια, παρουσιάζονται οι Η ιστορία του φιδιού - έργο με πολλαπλές αναγνώσεις που συνδυάζει την ποίηση με τον ρεαλισμό προκειμένου να αποδώσει μια ατμόσφαιρα μυστικισμού και ίντριγκας - και Λόλα και Μπιλιντικίντ, που επικεντρώνεται στην αναζήτηση της προσωπικής αλλά και της εθνικής ταυτότητας, θίγοντας - μέσα από την σύγκρουση της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας με την παραδοσιακή τούρκικη κουλτούρα -, ζητήματα όπως ο ρατσισμός, η σεξουαλικότητα, η ομοφοβία, το φύλο, η αποξένωση, η πολιτισμική καταπίεση.

(απόσπασμα από κείμενο του Δημήτρη Κερκινού, με αφορμή το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης 2005)