Με καταγωγή την Άπω Ανατολή (Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία) και αναφορές στην πολιτισμική της παράδοση, οι ταινίες πολεμικών τεχνών (martial-arts movies) αποτελούν ένα κινηματογραφικό είδος κλειστό, σε μεγάλο βαθμό, στις εξωτερικές επιδράσεις (αισθητικές ή άλλες). Με φανατικούς θεατές και με κέντρο παραγωγής (και καταγωγής) το Χονγκ-Κονγκ (και όχι το Χόλλυγουντ) το είδος είναι γνωστό στη Δύση μέσα από ονόματα ηθοποιών που το εκδυτικοποίησαν.
Τοποθετημένες σε ένα είδος γκέτο, οι ταινίες πολεμικών τεχνών συχνά τυγχάνουν μιας μάλλον ρατσιστικής αντιμετώπισης από τον κριτικό λόγο, ανάλογης των ταινιών γουέστερν στο παρελθόν: είναι η περιφρόνηση και η απαρέσκεια απέναντι σε ονόματα όπως Jean-Claude Van Damme, Chuck Norris, John Woo, Bruce Lee και σε ταινίες όπως American Ninja, Hard Target, Good Guys Wear Black, Double Impact. Αν και η στάση αυτή είναι επιφανειακά δικαιολογημένη -καθώς οι ταινίες που προαναφέρονται είναι τυπικά προϊόντα μιας βιομηχανίας εικόνων (του Χόλλυγουντ ή του Χονγκ-Κονγκ)- είναι οι δυνατότητες που παρουσιάζει το είδος που περιφρονούνται. Αποτελούν οι ταινίες αυτές, ένα είδος σχεδόν παρθένο και συνεχώς εξελισσόμενο, αφού οι εικόνες του δεν έχουν ακόμα εξαντληθεί ούτε έχουν κορεσθεί, στο βαθμό που αυτό συμβαίνει σε είδη όπως το γουέστερν ή η ταινία τρόμου.
Οργανωμένες οι μυθοπλασίες του είδους γύρω από ένα κεντρικό ανδρικό πρόσωπο, απευθύνονται μάλλον σε ένα ανδρικό κοινό. Δεν είναι μόνο οι αναλογίες και οι ομοιότητες, στις αφηγηματικές και δραματουργικές δομές, με τις ταινίες δράσης και το ιπποτικό μυθιστόρημα, που μπορούμε να αναγνωρίσουμε -ένας ήρωας οφείλει να περάσει μέσα από μια σειρά δοκιμασιών για να κερδίσει την γυναικεία εύνοια ή αποδοχή-, οι πληθωρικές σκηνές βίας και πάλης, οι σχεδιασμένες σε επίπεδο καρικατούρας, γυναικείες παρουσίες, είναι κυρίως η λατρεία του ανδρικού σώματος και των κινήσεων του, η οποία ορισμένες φορές φθάνει στα επίπεδα πορνογραφίας (όπως συμβαίνει με ταινίες του Jean-Claude Van Damme) .
Έκφραση και μορφοποίηση ενός ανδρικού μαχητικού πνεύματος, οι σκηνές πάλης αποτελούν τον πυρήνα κάθε ανάλογης μυθοπλασίας, το κέντρο των εικόνων, το λόγο ύπαρξης του είδους -με τον ίδιο τρόπο που οι χορευτικές σκηνές αποτελούν τον πυρήνα κάθε μιούζικαλ. Μέσα από τη σκηνοθεσία -ή μάλλον τη χορογραφία- τους, αναπτύσσεται ο μύθος, ορίζονται τα πρόσωπα, κορυφώνονται οι δραματικές εντάσεις. Η κίνηση των σωμάτων μέσα στον χώρο, η σύγκρουση τους, οι χειρονομίες και οι εκφράσεις των μαχητών, το ύφος της πάλης και ο τρόπος με τον οποίο ανταποδίδουν τα χτυπήματα του αντιπάλου αποτελούν στοιχεία μιας ιδιότυπης υποκριτικής των ηθοποιών-μαχητών. Υπάρχει μια τελετουργία και μια σημειολογία σ’ αυτές τις σκηνές πάλης, που τις κάνει να αποτελούν όχι απλώς ένα συμπλήρωμα της αφήγησης, αλλά οργανικό στοιχείο της μυθοπλασίας, ένα χώρο έκφρασης που παράγει σημασίες και νοήματα, τόσο για τα πρόσωπα του μύθου, όσο και για τον ίδιο το μύθο.
Η χορογραφία της κίνησης των ανδρικών (ή των γυναικείων, ως εξαιρέσεων που επιβεβαιώνουν τον κανόνα) σωμάτων, διαθέτει μια μουσική, ή μάλλον ρυθμική, βάση, που παράγεται από τους θορύβους των χτυπημάτων κατά διάρκεια της πάλης. Θορύβους μη ρεαλιστικούς, καθώς δεν αντιστοιχούν στους ήχους μιας πραγματικής πάλης και οι οποίοι υπονομεύουν τον ρεαλισμό της εικόνας, εισάγοντας σ’ αυτήν υπερ-ρεαλιστικά στοιχεία. Εξω-πραγματικά στοιχεία που συνεπικουρούνται από τη διάχυτη υπερβολή που συναντάμε, στη σκηνοθεσία των ανάλογων σκηνών, καθώς η χρήση της αργής κίνησης (ως υπογράμμιση των χειρονομιών και των στάσεων) ή της γρήγορης κίνησης (ως συμπίεση του αφηγηματικού χρόνου κατά τη διάρκεια της πάλης) αποτελεί κοινή σκηνοθετική πρακτική. Αυτή η μη ρεαλιστική διαχείριση της εικόνας -που στόχο έχει να αποκαλύψει την κρυφή γοητεία και σαγήνη των κινήσεων που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε στην πραγματική ζωή- οδηγεί το είδος σε μια θέση αρκετά ενδιαφέρουσα: αποτελεί ένα αντίστοιχο του μιούζικαλ για τις χώρες της Άπω Ανατολής, όπου αυτό που λατρεύεται και εξυμνείται δεν είναι η αρμονία και η σύγκλιση των κινήσεων μιας χορευτικής πράξης, αλλά το ανταγωνιστικό πνεύμα, η σύγκρουση και η συμπλοκή, οι κινήσεις των ανδρικών σωμάτων.

Δημήτρης Μπάμπας