(σχόλια για τρεις ταινίες)
Αν ένας παρατηρητής αναζητούσε μια κυρίαρχη θεματική τάση μέσα στο χώρο του γαλλικού σινεμά δεν θα συναντούσε δυσκολίες επιλογής: ένας σημαντικός όγκος ταινιών έχουν ως θέμα τη νεότητα και τα προβλήματα της. Λαμβανομένου υπ’ όψη του γεγονότος ότι ο γαλλικός κινηματογράφος αποτελεί το ισχυρότερο εθνικό σινεμά στην Ευρώπη και τη μόνη κινηματογραφία με δυνατότητες αντίστασης στην αισθητική μονοκρατορία του Χόλιγουντ, η παρατήρηση αυτή είναι αποκαλυπτική για το πώς αντιλαμβάνονται στην Γαλλία, τη διέξοδο από την κρίση του ευρωπαϊκού σινεμά: είναι η ενασχόληση με την νεότητα ένας τρόπος προσέγγισης του νεανικού κοινού των ευρωπαϊκών χωρών, μια απόπειρα να συγκροτηθεί ένας πυρήνας κοινού ο οποίος θα αντιστέκεται στις χολιγουντιανές σειρήνες. Αυτή θεματική εμμονή του γαλλικού σινεμά διαθέτει τόσο ένα ιστορικό βάθος άξιο λόγου -καθώς ήδη από τις απαρχές της νουβέλ βάγκ (νέου κύματος) μπορούμε να εντοπίσουμε αρκετές τέτοιες ταινίες (Jean-Luc Godard/ Ζαν-Λυκ Γκονταρ, François Truffaut/ Φρανσουά Τρυφώ)-, όσο και ένα δυναμικό και με προοπτικές παρόν (Olivier Assayas, Bertrand Tavernier, Andre Techine, Mathieu Kassovitz). Είναι ακριβώς αυτό το παρόν και η κινηματογραφική επικαιρότητα που μας δίνει την ευκαιρία για ορισμένες παρατηρήσεις σχετικές με την εικόνα της νεότητας στο σύγχρονο γαλλικό σινεμά. 
Αυτή η ενασχόληση με τη νεότητα γίνεται σ’ ένα χώρο, ο οποίος για το χολιγουντιανό σινεμά είναι terra incognita: Είναι οι κοινωνικές συνθήκες στις ταινίες Το δόλωμα/ L'Appât (1995), Δεν φιλώ στο στόμα/ J'embrasse pas (1991), Άγρια βλαστάρια/ Les Roseaux sauvages (1994) που δυναμικά καθορίζουν τους χαρακτήρες και ορίζουν το πλαίσιο της δραματικής πλοκής. Τα νεανικά πρόσωπα των προαναφερόμενων ταινιών -όντας λόγω ηλικίας στο προθάλαμο της κοινωνίας-, επιχειρούν να ενταχθούν στους κόλπους της, να διασώσουν το πρόσωπο τους μέσα στις απρόσωπες και καταπιεστικές κοινωνικές δομές. Μια διαδικασία που επιχειρούν να την πραγματοποιήσουν -αγνοώντας τις υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες-, με βάση μια μυθολογία και μια ιδεολογία: Είναι τα κυρίαρχα ιδεολογήματα -δηλαδή οι πλαστές αξίες, ο ψεύτικος λόγος της άρχουσας τάξης- που περιγράφουν αυτές τις διαδικασίες ένταξης και κοινωνικής αποδοχής. Το αποτέλεσμα βέβαια είναι συχνά προκαθορισμένο από πριν και ορισμένες φορές τραγικό: ο αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση για όσα άτομα δεν αποδέχονται τους κυρίαρχους κοινωνικούς μύθους. Ακόμα και όταν η μυθοπλασία εξελίσσεται στο κοντινό παρελθόν (Les Roseaux sauvages) τότε είναι τα ιστορικά γεγονότα που καθορίζουν τα νεανικά πρόσωπα με ανάλογο των προηγουμένων τρόπο: εδώ ο πόλεμος της Αλγερίας έχει την θέση μιας κοινωνικής αμαρτίας, μιας ανοικτής κοινωνικής πληγής. Είναι ο πόλεμος μια αμαρτία της κοινωνίας ανάλογη του καταναλωτισμού (L'Appât) ή της εκπόρνευσης (J'embrasse pas) που φέρεται από τα νεανικά πρόσωπα, τα καθιστά δέσμια.
Αυτή η ενεργή παρουσία των κοινωνικών ή ιστορικών αναφορών μέσα στην μυθοπλασία βρίσκεται σε αρμονία με τον κεντρικό άξονα της δραματικής πλοκής: την αγωνιώδη αναζήτηση ενός προσώπου (L'Appât), τον προσδιορισμό μιας σεξουαλικής ταυτότητας (Les Roseaux sauvages), τη συγκρότηση ενός προσωπικού λόγου (J'embrasse pas). Όμως οι κοινωνικές αμαρτίες -τα φαντάσματα της κοινωνίας που πλανιούνται πάνω τους νέους-, μετατρέπουν αυτήν τη διαδικασία προσδιορισμού σε μια εσωτερική κόλαση. Η έξοδος από αυτήν την κόλαση -που δεν είναι παρά μια τελετή ενηλικίωσης, ανάλογη αυτής των πρωτόγονων φυλών - δείχνει συχνά αδύνατη: είναι όμως μια δοκιμασία που ο νέος πρέπει να υποστεί, ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί. Η επιτυχία σ’ αυτήν τη δοκιμασία θα σημάνει την είσοδο του στην κοινότητα των ενηλίκων: καθώς όμως ο νέος θα εισέρχεται στον κόσμο των ενηλίκων θα έχει γίνει συμμέτοχος των κοινωνικών αμαρτιών, θα έχει χάσει δηλαδή την αγνότητα και την παρθενικότητα του (συμβολική ή πραγματική).
Δημήτρης Μπάμπας
