(Η περίπτωση X-Files)

Government Denies Knowledge (Η Κυβέρνηση αρνείται τη γνώση)
Truth Is Out There (Η Αλήθεια είναι εκεί έξω)
I Want To Believe (Θέλω να πιστεύω)
Εισαγωγικά μότο των X-Files

Αν η τηλεοπτική οθόνη είναι το βασίλειο του προσωρινού και του παροδικού, ένας χώρος όπου οι εικόνες (μυθοπλασίας ή άλλες) χάνονται μέσα στην ακατάσχετη τηλεοπτική ροή, ένας τόπος όπου η προσφορά εικόνων στον θεατή είναι χωρίς κανένα μέτρο, τότε η οικοδόμηση μίας κάποιας φήμης για τις τηλεοπτικές εικόνες μπορεί να προέλθει από δύο καταστάσεις: είτε μέσα από το σκάνδαλο που οι ίδιες οι εικόνες εξωτηλεοπτικά προκαλούν, είτε μέσα από τη λατρεία τους (cult), τη φανατική προσήλωση που επιδεικνύουν γι’ αυτές οι τηλεοπτικοί θεατές. Και αν η πρώτη κατάσταση προκύπτει από το μη-μυθοπλαστικό τμήμα της τηλεόρασης (ειδήσεις, reality shows, ενημερωτικές εκπομπές), η δεύτερη -η φανατική προσήλωση- ανήκει αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του μυθοπλαστικού της τομέα, στα σήριαλ (serial). Όμως μέσα από την πληθώρα των σήριαλ που παράγονται, η ανάδειξη ενός από το σωρό μοιάζει ως ένας άλλος τιτάνιος άθλος: είναι η τηλεοπτική οθόνη ένας χώρος όπου οι εικόνες διαγωνίζονται (και διαγκωνίζονται) με όρους αγοράς και όχι ουσίας -όπως συμβαίνει κατά ένα μεγάλο μέρος και στο σινεμά- και όπου η υπερπροσφορά τους συνυπάρχει με την εγγενή αδυναμία του τηλεοπτικού μέσου να αναγκάσει τον θεατή να διατηρήσει τις εικόνες για πολύ καιρό στην οπτική μνήμη. Αυτό τον τιτάνιο άθλο -την άρση της προσωρινότητας των τηλεοπτικών εικόνων στην οπτική συνείδηση του θεατή- έχει καταφέρει τα τελευταία χρόνια η τηλεοπτική σειρά X-Files [1]. Χωρίς τον εξαιρετικό πλούτο -που προσφέρει μια κινηματογραφική εμπειρία-, ούτε το σκάνδαλο ή το μελοδραματισμό, που υπόσχονται οι τηλεοπτικές εικόνες στις δύο εκδοχές τους -“ρεαλιστική” ή μυθοπλαστική- η σειρά X-Files έχει δημιουργήσει ένα καθεστώς λατρείας, τόσο για τις μυθοπλασίες της, όσο και για τους κεντρικούς της χαρακτήρες.
Και αν για την πιστοποίηση της επιτυχίας αρκούσε απλώς κάποιος να παρατηρήσει τα εξώφυλλα -κινηματογραφικών ή μη- περιοδικών, η αναζήτηση των αιτιών και των λόγων για αυτή την επιτυχία είναι μία αποκαλυπτική, στην εξέλιξη της, διαδικασία. Αποκαλυπτική τόσο για τη φύση της μυθοπλασίας -δηλαδή τις εικόνες και τις ιστορίες που αυτές αφηγούνται, τους χαρακτήρες και τα συναισθήματα τους-, όσο και για τους δέκτες της τηλεοπτικής εκπομπής -το έδαφος όπου ο σπόρος των εικόνων βλασταίνει- τους θεατές και τους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους οικοδομούν τη σχέση λατρείας με τις μυθοπλασίες της σειράς.

Η Αφετηρία
Όντας η τηλεόραση ένας χώρος με αδυναμία να παράγει, σ’ ένα πολύ μεγάλο βαθμό, πρωτογενώς εικόνες μυθοπλασίας, μια τηλεοπτική σειρά, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, έχει πάντα ως σημείο αναφοράς, στο θεματικό επίπεδο, είτε ένα κινηματογραφικό είδος, είτε μία σύγκλιση από είδη. Κληρονομώντας αυτό το χαρακτηριστικό των τηλεοπτικών σειρών, τα X-Files αποτίουν καταρχήν ένα οφειλόμενο φόρο τιμής σε μυθοπλασίες που αισθάνονται άβολα στο σημερινό τοπίο του σινεμά: ο λόγος για τις μυθολογίες του παλιού φανταστικού σινεμά και των ταινιών τρόμου[2], μυθολογίες για τις οποίες συνήθως το σημερινό σινεμά επιφυλάσσει ως αντιμετώπιση την παρωδία και την ειρωνεία. Λυκάνθρωποι, τέρατα, δράκουλες, ψυχοπαθείς δολοφόνοι με παραφυσικές ικανότητες, υπερφυσικά φαινόμενα: όλα τα προηγούμενα ορίζουν την αφετηρία για τις μυθοπλασίες της σειράς. Αυτή η απόδοση τιμής στις μυθολογίες του φανταστικού σινεμά δεν κρύβει μόνο κάποια διάθεση επαναεγγραφής ή αναβίωσης των παλιών μυθοπλασιών μέσα σ’ ένα σύγχρονο πλαίσιο. Αποτελεί ένα σημείο αναγνώρισης, ένα κλείσιμο του ματιού στους θεατές, μια προγραμματική δήλωση σχετική με τη μυθολογία της σειράς, μια διαβεβαίωση στους θεατές ότι εδώ είναι ένας οικείος χώρος για τους σινεφίλ του παλιού φανταστικού. Παράλληλα όμως προσφέρουν οι μυθοπλασίες αυτές, τη μυθοποιητική βάση πάνω στην οποία οικοδομείται όλη η μυθολογία της σειράς -μία μυθολογία όμως που επεκτείνει και υπερβαίνει τις παλιές κινηματογραφικές μυθοπλασίες.
Καθώς η τηλεόραση στο μη-μυθοπλαστικό της τμήμα (ειδήσεις, reality shows, ενημερωτικές εκπομπές) κυριαρχείται από μια διάθεση μυθοποίησης ακραίων εκδοχών του πραγματικού, θα ήταν παράδοξο αν τα X-Files δεν ακολουθούσαν αυτό τον δρόμο. Έτσι, σε αρκετά επεισόδια, το θεματικό πλαίσιο αντλείται από ειδησεογραφικό υλικό[3], από ειδήσεις οι οποίες συνήθως περνούν στα ψιλά των εφημερίδων ή στο περιθώριο των “σοβαρών” τηλεοπτικών ειδησεογραφικών εκπομπών: διαρροή ραδιενέργειας, σατανιστικές λατρείες, μολυσμένα τρόφιμα, το σύνδρομο του πολέμου του Κόλπου, κλωνοποίηση, το σύνδρομο των τρελών αγελάδων, παράνομα κρατικά πειράματα σε ανύποπτους πολίτες, έλεγχος της σκέψης. Όλες αυτές οι ακραίες, αλλά υπαρκτές, εκδοχές του πραγματικού, εντασσόμενες μέσα στο συνολικό πλαίσιο της σειράς χαρακτηρίζονται ως παραφυσικές δραστηριότητες (paranormal activities) και λειτουργούν -λόγω της ρεαλιστικής τους αφετηρίας- ως μηχανισμοί ρεαλιστικής νομιμοποίησης της μυθολογίας της σειράς, ως μηχανισμοί αληθοφάνειας του φανταστικού.
Ως κεντρικός θεματικός κορμός, η εξωγήινη (Alien) μυθολογία και η προκύπτουσα απ’ αυτήν Θεωρία της Συνωμοσίας[4], βασίζεται σε μια σειρά από αδιευκρίνιστα περιστατικά του πραγματικού, φορτισμένα όμως από μυθολογικές ερμηνείες που διάφορες περιθωριακές ομάδες δίδουν σ’ αυτά: Αυτές οι ομάδες έχοντας αποδεχθεί αυτά τα αδιευκρίνιστα περιστατικά ως μέρος του πραγματικού και όχι του φανταστικού, τα έχουν μυθοποιήσει, προσδίδοντας σ’ αυτά ερμηνείες ανορθολογικές, έντονα φορτισμένες με μεταφυσικές διαστάσεις[5]. Μακριά από την εικόνα μιας απειλής, που θα κυριεύσει και θα καταστρέψει τον κόσμο, οι εξωγήινοι στα X-Files είναι μέρος του παρόντος κόσμου, τμήμα μιας υπαρκτής πραγματικότητας. Αλλά αποτελούν ταυτόχρονα και μια εν δυνάμει απειλή για την εξουσία, καθώς φέρουν μια άλλη αντίληψη για την πραγματικότητα, αντίθετη με την κρατούσα. Σπαράγματα αυτής της εξωγήινης μυθολογίας μπορούμε να βρούμε και στο σύγχρονο σινεμά: οι ταινίες Starman (John Carpenter), ET και Close Encounters (Steven Spielberg) αποτελούν προάγγελους της αντιμετώπισης, που συναντάμε για τις εξωγήινες οντότητες στα X-Files. Προέκταση αυτής της μυθολογίας σ’ ένα σύγχρονο κοινωνικό πλαίσιο είναι η θεωρία της συνωμοσίας, όπου απέναντι στους εξωγήινους τοποθετείται εχθρικά η γήινη εξουσία. Σ’ αυτήν τη θεωρία, η πανίσχυρη κυβερνητική εξουσία συνωμοτεί απέναντι στους ανυπεράσπιστους και ανυποψίαστους πολίτες, αποκρύπτοντας τους την Αλήθεια και τη Γνώση για τον κόσμο.

Η Συνύπαρξη
Οι τρεις αυτές θεματικές συνιστώσες της σειράς δημιουργούν ένα σύνολο εξαιρετικά δυναμικό στις σημασίες του και ικανό να παράγει αυτόνομες και πρωτότυπες σ’ ένα βαθμό μυθοπλασίες ικανές να τροφοδοτήσουν τη σειρά. Υπάρχουν αυτές οι τρεις θεματικές συνιστώσες τις περισσότερες φορές αυτόνομα, όμως είναι η ύπαρξη τους στο σύνολο των επεισοδίων της σειράς και η συνεπαγόμενη αλληλεπίδραση τους που λειτουργεί καθοριστικά για τις σημασίες του σήριαλ: Προσδιορίζεται η οπτική της σειράς πάνω στο μυθοπλαστικό υλικό (το σήριαλ) και κατ’ επέκταση στον αληθινό κόσμο: Επιβάλλεται ο ανορθολογισμός ως νόμιμη και κυρίαρχη ερμηνευτική οπτική του πραγματικού κόσμου. Μέσα από την σεναριακή και σκηνοθετική διαχείριση, οι σύγχρονες εκδοχές των μύθων του φανταστικού, χάνουν τον ανορθόδοξο χαρακτήρα τους και τα υπερφυσικά τους στοιχεία, όταν τίθενται δίπλα στο ειδησεογραφικό υλικό, μοιάζουν ως εξαιρετικά πιθανές εκδοχές του πραγματικού. Προετοιμάζοντας με αυτόν τον τρόπο τον δύσπιστο και γεμάτο αμφιβολίες θεατή για την πλήρη και ανεπιφύλακτη αποδοχή του θεματικού πυρήνα του σήριαλ: τους εξωγήινους και τη θεωρία της συνομωσίας.
Ένα μονοπάτι συλλογισμών διατρέχει αυτούς τους τρεις θεματικούς κύκλους: Υπάρχει κατ’ αρχήν μια άρνηση του ορθολογισμού ως οπτική απέναντι στο πραγματικό (η συνεισφορά της θεματικής του φανταστικού). Η άρνηση αυτή του ορθολογισμού νομιμοποιείται στο βλέμμα του δύσπιστου θεατή μέσα από ακραίες εκδοχές του πραγματικού- που το σήριαλ μεταπλάθει σε μυθοπλασίες (το ειδησεογραφικό υλικό)- και οι οποίες προκαλούν την αμηχανία και την αδυναμία κατανόησης. Τέλος η σειρά ανοίγει ένα μέτωπο ενάντια στον ορθολογισμό ως ερμηνεία του πραγματικού κόσμου. Έκφραση του ορθολογισμού θεωρείται η εξουσία και οι κατασταλτικοί μηχανισμοί της (η συνεισφορά της εξωγήινης μυθολογίας και της θεωρίας της συνωμοσίας). Είναι ο υλιστικός πολιτισμός και ο τεχνοκρατικός ορθολογισμός -οι δύο βάσεις γύρω από τις οποίες συγκροτείται και νομιμοποιείται η Εξουσία- που παραγκώνισαν την μεταφυσική αντίληψη του κόσμου. Η παρουσία εξωγήινων οντοτήτων στον παρόντα κόσμο, η αποδοχή της ύπαρξης τους -που οι μυθοπλασίες τους σήριαλ προτείνουν-, συνιστά μια νομιμοποίηση του υπερφυσικού ως διάσταση του πραγματικού κόσμου και μια ήττα της Εξουσίας στο επίπεδο των ιδεών .
Σε σχέση με τις παλιές μυθολογίες του φανταστικού πάνω στις οποίες οικοδομείται όλη θεματική του σήριαλ, έχουμε μια διαφορετική διαχείριση του κλασικού δίπολου αντιθέσεων: Καλό/ Ορθολογισμός ενάντια στο Κακό/ Ανορθολογισμός. Στο κόσμο των X-Files το ανορθολογικό/ υπερφυσικό δεν είναι φορτισμένο με κακές σημασίες, δεν είναι απαραίτητα η πηγή του Κακού (όπως στο κλασικό φανταστικό). Αποτελεί το υπερφυσικό μέρος του υπαρκτού κόσμου και αρκετές φορές παράγει, το Καλό. Ο δε ανορθολογισμός ως οπτική πάνω στον κόσμο μπορεί να λειτουργήσει ερμηνευτικά πάνω στα παράδοξα φαινόμενα του φυσικού κόσμου, μπορεί να άρει την αμηχανία, να οδηγήσει στην κατανόηση του πραγματικού κόσμου. Αντίθετα ο ορθολογισμός αδυνατεί να ερμηνεύσει τον κόσμο και δεν είναι ικανός στο να τον διαχειριστεί επαρκώς. Το Κακό, στο μανιχαϊστικό δίπολο των X-Files, αποτελεί η Εξουσία με τον απάνθρωπο ορθολογισμό της και η άρνηση της να αποκαλύψει τη Γνώση που κατέχει στους πολίτες -μια Γνώση η οποία είναι απελευθερωτική.

Οι Γραμμές
Μέσα σ’ αυτό το θεματικό πλαίσιο αναπτύσσονται οι αφηγήσεις των επεισοδίων. Όμως αν κάποιος αντιμετωπίσει όλα τα επεισόδια της σειράς ως ένα ενιαίο και αυτοτελές σύνολο, μπορεί να διακρίνει κάποιες αφηγηματικές γραμμές, οι οποίες δεν ολοκληρώνονται και λειτουργούν αυτόνομα από την κεντρική αφήγηση του κάθε επεισοδίου.
Η πρώτη αφηγηματική γραμμή, που διατρέχει το σήριαλ από το πρώτο επεισόδιο μέχρι σήμερα, αφορά την θεωρία της συνομωσίας: είναι η απόπειρα των δύο κεντρικών χαρακτήρων να αποκαλύψουν την συνωμοσία που εξυφαίνεται από την κεντρική εξουσία. Εδώ έχουμε μια τυπική αφήγηση αστυνομικού σήριαλ και μια αντίστοιχη δραματουργία με τους ανάλογους χαρακτήρες, μόνο που αυτοί είναι τοποθετημένοι σ’ ένα τελείως διαφορετικό από τα συνηθισμένα, πλαίσιο. Σ’ αυτήν την αφηγηματική γραμμή, η αναζήτηση της αλήθειας αποκτά μεταφυσικές διαστάσεις: αφού σύμφωνα με τη λογική του σήριαλ, η αποκάλυψη της συνωμοσίας αλλάζει την οπτική του πολίτη πάνω στο κόσμο. Η ύπαρξη εξωγήινων, τα παραφυσικά φαινόμενα, οι παράλληλες διαστάσεις του φυσικού κόσμου: όλα αυτά είναι η αλήθεια που αποκρύπτεται από τους μηχανισμούς της εξουσίας. Έτσι η γνώση της αλήθειας αποκτά το βάρος και την σημασία μιας πραγματικής αποκάλυψης: είναι η κατοχή της αλήθειας ένα βήμα για την οικοδόμηση μιας άλλης σχέσης με τα πράγματα και το φυσικό κόσμο. Καθώς λοιπόν τα δύο κεντρικά πρόσωπα (και μαζί τους οι θεατές) δολιχοδρομούν μέσα στους αφηγηματικούς λαβύρινθους, η αποκάλυψη της συνομωσίας είναι παράλληλη και ταυτόσημη με την αποκάλυψη της γνώσης. Ο αγώνας ενάντια στην εξουσία είναι μια διαδικασία απόκτησης γνώσης της αλήθειας.
Δάνειο από το τηλεοπτικό τοπίο αποτελεί η δεύτερη αφηγηματική γραμμή που διατρέχει το σήριαλ: είναι η αφηγηματική γραμμή της “σαπουνόπερας”. Εδώ περιγράφεται η σχέση των δύο ηρώων με την οικογένεια τους, καθώς επίσης και οι ενδο-οικογενειακές συγκρούσεις. Η γραμμή της “σαπουνόπερας” δεν κατέχει κεντρική θέση στο σήριαλ και λειτουργεί κυρίως υποβοηθητικά στη σχεδίαση των κεντρικών χαρακτήρων. Δεν υποστηρίζεται η γραμμή αυτή από τα στερεότυπα που έχουμε συνηθίσει στις ανάλογες σειρές, ούτε είναι φορτισμένη με το συνήθη μελοδραματισμό. Αυτό που αναδεικνύει είναι κυρίως η διάλυση της οικογενειακής εστίας, η κατάλυση των οικογενειακών δεσμών, η αδυναμία της οικογένειας να λειτουργήσει ουσιαστικά στην δεκαετία του 90. Όμως είναι η τραυματική εμπειρία του θανάτου και της απώλειας, που καθορίζει τα πρόσωπα: κυρίως τον κεντρικό ανδρικό χαρακτήρα (Μόλντερ)[6]. Είναι ο πόνος της απώλειας που μεταμορφώνεται σε μια γλυκιά και απόμακρη μελαγχολία, είναι οι αβάστακτες οδύνες της απουσίας που κυριαρχούν στα συναισθήματα των προσώπων, που ορίζουν τη συμπεριφορά τους, που διαμορφώνουν την οπτική τους. Προσφέρει, λοιπόν, η γραμμή της “σαπουνόπερας” την ευκαιρία να δοθεί ένα συναισθηματικό “βάθος” στα πρόσωπα, μια προοπτική που να υπερβαίνει τα συμβάντα του κάθε επεισοδίου, την τετριμμένη τους καθημερινότητα. Όμως προσφέρει παράλληλα και το υποστηρικτικό έδαφος για να αναπτυχθεί η τρίτη και πιο σημαντική αφηγηματική γραμμή της σειράς.
Η σχέση ανάμεσα στους δύο κεντρικούς χαρακτήρες -τον Μόλντερ και την Σκάλι- είναι η κύρια αφηγηματική γραμμή που αναπτύσσεται αδιατάρακτα από επεισόδιο σε επεισόδιο, καθώς λειτουργεί αυτόνομα από τη θεματική των επεισοδίων και ανεξάρτητα από τη βασική τους πλοκή. Αν και η σκοπιμότητα της ύπαρξης αυτής της σχέσης μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο της σειράς είναι μάλλον προφανής -ένα συναισθηματικό ενδιαφέρον για τους θεατές - η ανάπτυξη της, διαμέσου των επεισοδίων, είναι μάλλον ασυνήθης για το τηλεοπτικό τοπίο. Η αφηγηματική γραμμή αυτή αναπτύσσεται στο περιθώριο της βασικής πλοκής και δεν παρουσιάζει τις κορυφώσεις και τις εντάσεις που παρουσιάζουν οι άλλες δύο. Η μεν πρώτη γραμμή προσφέρει ένα πλαίσιο, ένα πρόσχημα για να έρθουν τα δύο πρόσωπα κοντά, για να συνδιαλεχθούν -είναι η Συνωμοσία, το Χιτσκοκικό “Μακ-Γκάφιν” της σχέσης. Η δε δεύτερη ορίζει ένα ενδιάμεσο χώρο ανάμεσα στα πρόσωπα, που επιτρέπει να αναπτυχθούν συναισθήματα ανοίκεια με τη θεματική του σήριαλ. Αυτός ο χώρος είναι ζωτικός, καθώς επιτρέπει την οικοδόμηση συναισθηματικών δεσμών ανάμεσα στους δύο χαρακτήρες. Μέσα από αυτούς του συναισθηματικούς δεσμούς η σχέση λειτουργεί και η αφηγηματική γραμμή αναπτύσσεται και προωθείται.
Αυτές οι ανολοκλήρωτες αφηγηματικές γραμμές , παράλληλες στην κεντρική αφηγηματική γραμμή του κάθε επεισοδίου -η οποία εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων πάντα ολοκληρώνεται- αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία οικοδομείται η ισχυρή σχέση ανάμεσα στον θεατή και την σειρά: Είναι η εκκρεμότητα και το ανολοκλήρωτο που δημιουργούν τους δεσμούς του θεατή με την σειρά. Ελισσόμενες αυτές οι αφηγηματικές γραμμές, από επεισόδιο σε επεισόδιο, μένουν πάντα ανολοκλήρωτες, αφήνουν τον θεατή πάντα μετέωρο. Προσηλωμένος ο θεατής στις εικόνες του σήριαλ δύσκολα κρύβει τα αναπάντητα ερωτήματα, τις απορίες και την ελπίδα του: είναι η προσμονή ότι οι αφηγηματικές γραμμές θα ολοκληρωθούν, ότι ο κύκλος της αφήγησης θα κλείσει, ότι όλα τα ερωτήματα που ο θεατής έχει θέσει θα απαντηθούν.

Τα Πρόσωπα: Ιππότες στην αναζήτηση της Αλήθειας
Ανεκπλήρωτος έρωτας ή μια σχέση στην οποία ο χρόνος ολοκλήρωσης δεν έχει ακόμα έλθει, η σχέση ανάμεσα στον Μόλντερ και την Σκάλι κάθε άλλο από τυπική -τουλάχιστον για τα στερεότυπα των σχέσεων που έχουμε γνωρίσει από την τηλεοπτική οθόνη- μπορεί να χαρακτηρισθεί. Τόσο η σχεδίαση των δύο χαρακτήρων, όσο και το αίτημα της σχέσης -που ΔΕΝ περιλαμβάνει την σαρκική ολοκλήρωση της- είναι οι αιτίες του ιδιόμορφου της. Αναπτυσσόμενη σ’ ένα επαγγελματικό περιβάλλον, που επιβάλλει μια έλλειψη οικειότητας και μια εμμονή στην τυπικότητα, τα δύο πρόσωπα, οικοδομούν ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς, μια σχέση με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, μια σχέση ουσίας και βάθους. Έτσι το μοντέλο επικοινωνίας ανάμεσα στα δύο πρόσωπα χαρακτηρίζεται από μια γοητευτική αντίθεση: απέναντι στην τυπικότητα, τη ψυχρότητα και την απουσία οικειότητας έχουμε την ειλικρίνεια, την εγγύτητα και τη θερμότητα μιας στενά διαπροσωπικής σχέσης.
Μακριά από το διάχυτο ερωτισμό που είχαν οι αντιθέσεις των χαρακτήρων στο σήριαλ Moonlighting, οι συγκρούσεις των δύο προσώπων στα X-Files, δεν υποκρύπτουν αντιθέσεις που υπακούουν στις ανάγκες μιας δραματικής πλοκής, κληρονομημένης από τη screwball κωμωδία ή το μελόδραμα. Αντίθετα οι συγκρούσεις ανάμεσα στον άνδρα και την γυναίκα υπονοούν θεμελιακές διαφορές στο τρόπο που τα δύο πρόσωπα βλέπουν την πραγματικότητα. Η σύγκρουση ανάμεσα στον, χωρίς προκαταλήψεις, ανορθολογιστή Μόλντερ και στην γεμάτη σκεπτικισμό και ορθολογίστρια Σκάλι, αντανακλά κάποιες διαδεδομένες κοινωνικές απόψεις σχετικά με το πως αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Είναι η υπαρκτή αντίθεση, που διατρέχει τις δυτικές κοινωνίες την δεκαετία του 90, ανάμεσα σε μια υλική αντίληψη της πραγματικότητας (που εκφράζει η Σκάλι) και σε μια πνευματικότητα που αναζητεί ο Μόλντερ. Στην σύγκρουση αυτή ο νικητής -κάθε άλλο βέβαια παρά με θριαμβευτικούς τόνους- είναι ο Μόλντερ και οι αντιλήψεις του: Αυτό αποτελεί και την πρόταση των δημιουργών του σήριαλ.
Συμμέτοχοι στις οδύνες της ψυχής, αλληλέγγυοι στα κρυφά της δράματα, συνταξιδιώτες στις αφηγηματικές διαδρομές, ο Μόλντερ και η Σκάλι, επεισόδιο-επεισόδιο πλέκουν το ιστό της σχέσης τους. Τα υλικά της: εγγύτητα ψυχής -μάλλον παρά σώματος-, συναισθηματική εκλέπτυνση, ψυχική συμφωνία. Αναπτύσσεται η σχέση τους σ’ ένα έδαφος αποξένωσης, μέσα σ’ ένα σκοτεινό κοινωνικό τοπίο, όπου η μοναξιά, ο κυνισμός, η οδύνη και η δυσπιστία κυριαρχούν. Ταξιδεύουν, ο Μόλντερ και η Σκάλι, μέσα σε μια θλιβερή κοιλάδα των δακρύων, αναζητώντας απαντήσεις και ανακούφιση εκεί όπου άλλοτε γεννιόταν ο πόνος και η αμφιβολία. Ακατανόητος, ακατάληπτος και ανερμήνευτος ο πραγματικός κόσμος -και τα παραφυσικά του φαινόμενα-, προκαλεί αμφιβολία, αμηχανία και απορία. Απέναντι στην αδυναμία της λογικής να προσφέρει μια ικανοποιητική εξήγηση, μόνη απάντηση είναι πίστη. Απέναντι στο κενό, που προσφέρει η υλικότητα των πραγμάτων, μόνη απάντηση είναι η διαισθητική αντίληψη των φαινομένων. Απέναντι στην απογοήτευση, που προκαλεί ο πραγματικός κόσμος, μόνη απάντηση είναι η υπέρβαση του. Μια υπέρβαση που για να υλοποιηθεί απαιτεί την άρνηση της σαρκικής ολοκλήρωσης στη σχέση τους, την απόρριψη της υλικότητας της ύπαρξης, την πνευματικότητα στην επικοινωνία τους: The Spirit Is The Truth (Το Πνεύμα είναι η Αλήθεια)[7]. Το αίτημα της σχέσης τους, το ζητούμενο, αυτό που διαρκώς επανέρχεται είναι: Εμπιστοσύνη και Επικοινωνία -σ’ ένα κόσμο όπου δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι κανένα και η επικοινωνία αποτελεί μια χαμένη στο χρόνο ανάμνηση, η σχέση τους αποτελεί μια όαση. Αποτελεί η Εμπιστοσύνη και η Επικοινωνία, προαπαιτούμενα για την υπέρβαση του πραγματικού κόσμου, για την αποκάλυψη της αλήθειας, για την κατάκτηση της γνώσης.

Η Λατρεία
Η επανάληψη αυτών των μοτίβων σε κάθε επεισόδιο αποτελεί τον κύριο λόγο που η σειρά έχει αποκτήσει cult διαστάσεις: Είναι η απάντηση, που η σχέση των δύο πρωταγωνιστών και οι μυθολογίες της σειράς, προσφέρουν στο αίτημα του δυτικού ανθρώπου για υπέρβαση του πραγματικού, για πνευματικότητα στην καθημερινή ζωή, για ουσιαστικές και ποιοτικές σχέσεις. Αποτελεί, η θέαση της σειράς, μια δήλωση πίστης του θεατή στην πνευματικότητα, μια πιστοποίηση της ανάγκης του για αναζήτηση νοήματος και κατεύθυνσης. Μετά την κρίση των θρησκειών, η εξωγήινη θεωρία αποτελεί μια απάντηση, με τους όρους της κοινωνίας του θεάματος, για πνευματικότητα, για μεταφυσική διάσταση στο πραγματικό. Αποκτά η πίστη στην ύπαρξη μιας εξωγήινης οντότητας -που υπάρχει πέρα και πάνω από τα δεσμά της γήινης δραστηριότητας-, μια αποκαλυπτική μεταφυσική διάσταση.
Ασκεί το σήριαλ μια παρηγορητική λειτουργία, μια παραμυθία στους θεατές, καθώς αποτελεί μία πύλη απόδρασης από τον υλικό πολιτισμό, ένα μέσο φυγής από τον ορθό λόγο της δυτικής κοινωνίας. Μέσα σ’ ένα τηλεοπτικό τοπίο που διαμορφώνεται, είτε από την ευτέλεια του πραγματικού (reality shows), είτε από τις παραισθήσεις του θεάματος, τα X-Files και οι μυθολογίες τους συνιστούν την τηλεοπτική θρησκεία της Νέας Εποχής[8]. Αποτελεί η έμμονη στην θέαση τους, μια ιδιότυπη λατρεία της Νέας Εποχής όπου ο λατρευτικός χώρος είναι το τηλεοπτικό κάδρο. Όπου στην εκφορά της ομολογίας πίστης, οι λέξεις έχουν αντικατασταθεί από τηλεοπτικές εικόνες…

Δήμητρης Μπάμπας
29/7/1997

Σημειώσεις
[1] Δημιουργός της σειράς -αυτός δηλαδή που συνέλαβε τις βασικές μυθοπλασίες της και εποπτεύει την εκτέλεση τους, σεναριακή και σκηνοθετική - είναι ο Chris Carter. Βασικοί σεναριογράφοι, εκτός από τον Carter, είναι οι Glen Morgan, James Wong, Alex Gansa, Howard Gordon, Frank Spotniz, Darin Morgan, Kim Newton, Sara B. Charmo κ.α. Βασικοί σκηνοθέτες είναι οι Joe Napolitano, David Nutter, Larry Shaw, William Graham, Rob Bowman, Kim Manners, R.W. Goodwin κ.α. Βασικοί πρωταγωνιστές στους ρόλους των πρακτόρων του F.B.I είναι οι Gillian Anderson (Ντάνα Σκάλι) και David Duchonvy (Φοξ Μόλντερ).
[2] Ορισμένα από τα επεισόδια που ανήκουν σ’ αυτό το θεματικό πλαίσιο είναι τα: Squeeze, The Jersey Devil, Ice, Born Again, Excelcious Dei, 3, Humburg, The Calusari, Firewalker.
 [3] Τα επεισόδια που έχουν ως αφετηρία ειδησεογραφικό υλικό είναι: Blood, Die Hand Die Verletz, Colony, Soft Light, Sleepless, Our Town, The Walk, Sleepless, Fresh Bones, F. Emasculata, 2Shy, War Of The Coprophages.
 [4] Στο κύκλο των εξωγήινων και της συνομωσίας ανήκουν τα επεισόδια: Conduit, Fallen Angel, The Erlenmeyer Flask, Little Green Men, Duane Barry, Ascension, Colony, End Game, Anasazi, The Blessing Way, Paper Clip, Nisei.
 [5] Ως γενεσιουργό συμβάν της εξωγήινης μυθολογίας είναι το περιστατικό στο Ροσγουέλ (Rosswell) όπου στις 24 Ιουνίου του 1947, μαρτυρίες κατοίκων ανέφεραν την πρόσκρουση ιπτάμενων δίσκων. Οι επίσημες αρχές αρνήθηκαν την ύπαρξη εξωγήινων. Ύστερα από 49 χρόνια εμφανίστηκε στα δελτία ειδήσεων των ΗΠΑ μια κινηματογραφική ταινία που κατέγραφε τη νεκροψία ενός εξωγήινου, θύματος του πρόσκρουσης. Η αποκάλυψη της θεωρήθηκε ως ρεαλιστική επιβεβαίωση της μυθολογίας σχετικά με την ύπαρξη εξωγήινων , που είχε εν τω μεταξύ αναπτυχθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια. Η ταινία -κατά γενική ομολογία- θεωρήθηκε πλαστή…
 [6] Ο Μόλντερ έχει βιώσει με τραυματικό τρόπο την απαγωγή της αδελφής του από τους εξωγήινους. Η Σκάλι αντιμετωπίζει με ανάλογο τρόπο την απώλεια του πατέρα της και της αδελφής του.
 [7] Η φράση γράφεται πάνω στον τάφο της Σκάλι, όταν εξωγήινοι την απαγάγουν και θεωρείται νεκρή (επεισόδιο One Breath).
 [8] Ο ανορθολογισμός της σειράς μοιάζει να είναι αντανάκλαση των ιδεολογιών της Νέας Εποχής (New Age). Για μία κριτική προσέγγιση στις ιδεολογίες της Νέας Εποχής, η έκδοση ΤΟ “NEW AGE”, MICHEL LACROIX, εκδόσεις Π.Τραυλός-Ε. Κωσταράκη.