Από την παράδοση στη νεωτερικότητα
του Μιχάλη Δημόπουλου

Δεν έλειψαν και στην Ελλάδα, τις προηγούμενες δεκαετίες, οι λάτρεις του Ιαπωνικού Κινηματογράφου και, κατά προέκταση, της ιαπωνικής κουλτούρας. Τα τελευταία όμως χρόνια όλο και λιγόστευαν τα μεγάλα ονόματα της 7ης τέχνης από την χώρα αυτή, αυτά που μας είχαν γοητεύσει και μας είχαν οδηγήσει σε αδιανόητα, εκθαμβωτικά μονοπάτια, και που, παρά τη γεωγραφική και πολιτιστική απόσταση, φάνταζαν να δημιουργούν οικείες όσο και βαθύτερες προσβάσεις σε θαυμαστές αφηγήσεις, ασύλληπτες τεχνοτροπίες, αλλόκοτες κοινωνικές και ηθικές προσεγγίσεις. Αυτά τα ονόματα, οι Κουροσάουα, Μιζογκούτσι, Οζου (με την σειρά που τους γνωρίσαμε) και, από την επόμενη γενιά, οι Όσιμα, Ιμαμούρα αποτέλεσαν τα κορυφαία ονόματα μιας κινηματογραφικής έκφρασης που πάντα έπαιζε την παράδοση στην κόψη της νεωτερικότητας. Όμως τα δέντρα έκρυβαν το δάσος, ξεφύτρωναν από την λήθη και άλλοι σπουδαίοι δημιουργοί του 20ου αιώνα, επισκιασμένοι στη Δύση (ή έστω παραγνωρισμένοι) τους οποίους ανακαλύπταμε με καθυστέρηση όπως ο Ναρούζε ή ο Γκόσο στην τάξη των παλαιών δασκάλων και από το λεγόμενο Νέο Κύμα (δεκαετία του ’60) οι Γιόσιντα, Τεσιγκαχάρα, Μασουμούρα, Ουακαμάτσου και Σουζούκι. Στην πορεία του Ιαπωνικού κινηματογράφου, από την κυριαρχία των «στούντιο» μέχρι την κατάρρευση τους και την άνοδο του ανεξάρτητου κινηματογράφου, η αλλαγή φρουράς μοιάζει τα τελευταία χρόνια χλωμή και αβέβαιη, σχεδόν άφαντη στις οθόνες της χώρας μας. Μόνο τα φεστιβάλ συνεχίζουν να εκπέμπουν σήματα ύπαρξης μερικών νέων δημιουργών που τεκμηριώνουν ότι κάτι δημιουργικό ακόμα κινείται στην χώρα του Ανατέλλοντος Ήλιου.
Το πρόγραμμα που παρουσιάζουμε σήμερα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια προσπάθεια εναλλακτικής παρουσίασης της ιστορίας του μεταπολεμικού Ιαπωνικού κινηματογράφου (με μια εξαίρεση, της προπολεμικής ταινίας του Γκόσο): με τα πενιχρά όμως μέσα που διαθέταμε δεν μπορούσε παρά να ήταν αναγκαστικά ελλειπτική λόγω της απουσίας σπουδαίων ονομάτων απ’ αυτά που αναφέραμε. Τα δώδεκα «σπάνια τοπία του Ιαπωνικού Κινηματογράφου» στα οποία καταλήξαμε είναι ωστόσο ταινίες λιγότερο γνωστές (αρκετές προβάλλονται για πρώτη φορά στη χώρα μας) αλλά ιδιαιτέρα σημαδιακές εννέα δημιουργών οι οποίοι, στο ξεχωριστό τους ύφος και είδος, με το καλλιτεχνικό τους σύμπαν και την προσφορά τους στην ιστορία του Ιαπωνικού αλλά και του παγκόσμιου σινεμά, σφράγισαν, στο μέτρο του ο καθένας, την διεθνή αναγνώριση της πολιτιστικής προσφοράς της Ιαπωνίας τον 20ο αιώνα.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι όλες οι ταινίες είναι 35 mm (και όχι dvd όπως συνηθίζεται πια)

(το κείμενο γράφηκε με αφορμή το ομότιτλο αφιέρωμα, που διοργανώνεται στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη τον Φεβρουάριο του 2013)