της Καλλιόπης Πουτούρογλου

Beyond The Hill, Emin Alper
Σε μία κοιλάδα της κεντρικής Ανατολίας, ανάμεσα σε βραχώδεις λόφους, το άγριο τοπίο μιας κλειστής κοινωνίας γίνεται το σκηνικό μέσα στο οποίο εκτυλίσσεται η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Emin Alper. Η καλοκαιρινή συγκέντρωση των μελών μιας ανδροκρατούμενης οικογένειας στην αγροτική πατριαρχική εστία θα φέρει στην επιφάνεια τις εσωτερικές τους διενέξεις, την έλλειψη επικοινωνίας, αλλά κυρίως το φόβο και την εχθρότητα απέναντι στους νομάδες, τον πίσω από τους λόφους εξωτερικό εχθρό.  Οι προσπάθειες του αρχηγού της οικογένειας να ενώσει τα μέλη της μπροστά στον κοινό αόρατο κίνδυνο δημιουργούν ένα κλίμα καχυποψίας και  συγκάλυψης, παράνοιας και αναίτιας βίας.  Η δαιμονοποίηση του Άλλου γίνεται έτσι ο κύριος μοχλός δράσης σε μια κοινωνία καταπιεσμένη από ιδεοληψίες και πρωτόγονα ένστικτα. Κινούμενη αρχικά μεταξύ οικογενειακού δράματος και μαύρης κωμωδίας και μέσα σε μία ατμόσφαιρα σασπένς η ταινία εξελίσσεται σε ένα είδος παραβολής για την πολιτική κατάσταση στη σύγχρονη Τουρκία. Μια πολιτική και κοινωνική αλληγορία που προχωρώντας  υιοθετεί την εικονογραφία και το στυλ ταινιών γουέστερν. Ο Alper καταγράφει με την κάμερά του το φυσικό τοπίο με έναν τρόπο που συχνά παραπέμπει στον κινηματογράφο του Ceylan, χρησιμοποιώντας το μυστήριο και τη δυναμική του χώρου για να προβάλει τις υποβόσκουσες δυσαρέσκειες και συγκρούσεις. Η ταινία βραβεύτηκε με τη χρυσή τουλίπα καλύτερης τουρκικής ταινίας στο 31ο Φεστιβάλ Κωνσταντινούπολης.

Night Of Silence, Reis Celik
Η ταινία παρακολουθεί την πρώτη νύχτα ενός αταίριαστου αλλά επιβεβλημένου γάμου, σε ένα απομονωμένο χωριό της Ανατολίας. Ένα νεαρό κορίτσι προσφέρεται ως σύζυγος σε έναν ηλικιωμένο άντρα για το κλείσιμο μιας οικογενειακής βεντέτας. Οι αρχικές σκηνές από το εθιμοτυπικό και πομπώδες γαμήλιο γλέντι κάνουν ήδη φανερές τις δομές μιας αυστηρής πατριαρχικής κοινωνίας. Όταν η κάμερα στη συνέχεια εισέρχεται στο νυφικό κοιτώνα, παραμένει εκεί μέχρι το τέλος της ταινίας, για να αποκαλύψει κάτω από το διάφανο πέπλο της νύφης τους φόβους και τις αγωνίες ενός κόσμου καταδικασμένου στη σιωπή. Κι ενώ τα τεχνάσματα που επινοεί συστηματικά το κορίτσι για να αποφύγει την κρίσιμη στιγμή της βραδιάς τραβάνε μέχρι την αυγή, σαν τις ιστορίες της Σεχραζάτ στις «Χίλιες και μια νύχτες», ο άντρας γοητευμένος αρχικά από την ομορφιά της, λυγίζει στο τέλος κάτω από το βάρος του τρομακτικού παρελθόντος που τον καταδιώκει. Σε ένα εσωτερικό κατεξοχήν πεδίο, χρωματικά και συναισθηματικά φορτισμένο, όπου κυριαρχούν και συμβολικά το λευκό με το κόκκινο, οι  αλλαγές στις γωνίες λήψης συμβάλλουν στη δημιουργία πλάνων  εξαιρετικής ομορφιάς, αλλά και στην αποτύπωση των διακυμάνσεων από τις οποίες περνούν οι ήρωες, καθώς η νύχτα κυλάει. Με το «Night of Silence» ο Reis Celik, γνωστός για τα ανάλογης προβληματικής ντοκιμαντέρ του, ασκεί κριτική σε μία συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα, που ισχύει ακόμη στην Τουρκία. Παράλληλα επιχειρεί με ποιητικό τρόπο την κατάδυση στον ψυχικό κόσμο δύο ανθρώπων που αισθάνονται φυλακισμένοι στις οικογενειακές τους παραδόσεις και στους ρόλους που αυτές τους υπαγορεύουν. Η ταινία, που με το ανατρεπτικό της τέλος καταρρίπτει  το μύθο μιας φαινομενικά ισχυρής-ανδροκρατικής κοινωνίας, βραβεύτηκε με την κρυστάλλινη σφαίρα στο Νεανικό Τμήμα της πρόσφατης Berlinale.  

The Trace, M. Tayfur Aydin
Εστιάζοντας αρχικά στις διαταραγμένες σχέσεις μεταξύ ενός αυταρχικού πατέρα και του γιού του, μέσα σε μια εκτοπισμένη εδώ και χρόνια κουρδική οικογένεια που ζει στην Κωνσταντινούπολη, η ταινία εξελίσσεται σε ένα συγκλονιστικό οδοιπορικό με αφορμή την εκπλήρωση μιας τελευταίας επιθυμίας. Η διαίσθηση του επικείμενου τέλους της γιαγιάς, του πιο σεβαστού προσώπου της οικογένειας, θα οδηγήσουν πατέρα και γιο σε ένα επίπονο σωματικά και ψυχικά ταξίδι στο γενέθλιο τόπο της πρώτης. Ο θάνατός της στην πορεία της διαδρομής θα μετατρέψει το ταξίδι σε περιπέτεια, που απαιτεί υπεράνθρωπες προσπάθειες και  αναδεικνύει τα σημάδια ενός βαθιά τραυματισμένου τόπου. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Aydin ιχνηλατεί μονοπάτια δύσβατα μιας απωθημένης μνήμης  και ενός άγριου και ερημωμένου από τον πόλεμο τοπίου. Πέρα από τις σαφείς αναφορές σε μια πολιτική πραγματικότητα  που απασχολεί συχνά το σύγχρονο τουρκικό σινεμά,-τις διώξεις των Κούρδων από τα χωριά τους- και τη συγκινητική σεναριακή ανατροπή , είναι τα εξαιρετικά μακρινά πλάνα της πορείας στα χιονισμένα βουνά που κορυφώνουν τη δραματική ένταση. Στο τελευταίο κάδρο της ταινίας πατέρας και γιος στέκονται τραγικά  συμφιλιωμένοι κάτω από το βάρος της κοινής τους μοίρας. 

Voice of My Father, Orhan Eskiköy & Zeynel Dogan
Οι δημιουργοί του γνωστού «On the Way to School» επιστρέφουν με μία ταινία που βασίζεται στην πραγματική ιστορία της οικογένειας ενός εκ των δυο σκηνοθετών. Ο ίδιος μάλιστα ο Zeynel Dogan και η μητέρα του υποδύονται τους εαυτούς τους πρωταγωνιστώντας στους αντίστοιχους ρόλους. Η ταινία αποτελεί το χρονικό μιας κουρδικής οικογένειας αλεβιτών, μέσα από την ηχογραφημένη σε κασέτες φωνή του πατέρα. Η αγωνία και οι φόβοι του μετανάστη για την τύχη των παιδιών του και η απογοήτευσή του από την αριστερή δράση του μικρού γιου αλλά και τη στάση της γυναίκας του αποτυπώνονται σε αυτή την πρωτότυπη ηχητική καταγραφή. Αναμνήσεις που ξετυλίγονται αργά και ηχούν σχεδόν βασανιστικά στα άδεια δωμάτια του σπιτιού, κάτω από το βάρος της απουσίας αλλά κυρίως της θλίψης και της  μοναξιάς της τραγικής φιγούρας της μητέρας, αποδέκτη των μαγνητοφωνημένων ταινιών. Η διαρκής κίνηση ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν φέρνει στην επιφάνεια μια ταραγμένη περίοδο τριάντα χρόνων. Τους διωγμούς και την εξόντωση της μειονότητας, την εξέλιξη της οικογένειας, τον κρυφό δεσμό με τη γλώσσα. Οι φυλαγμένες από τη μητέρα κασέτες παραμένουν ως το τέλος πεισματικά κρυμμένες, όπως και η απωθημένη συλλογική μνήμη αυτών που έζησαν τα γεγονότα. Η επιθυμία του σκηνοθέτη να προσδιορίσει την ταυτότητά του μέσα από τη φωνή του πατέρα θα παραμείνει  ως το τέλος ανεκπλήρωτη.

Where is my Mother Tongue?, Veli Kahraman
Ταινία τεκμηρίωσης, το Where is my Mother Tongue, συνιστά την προσωπική μαρτυρία ενός ηλικιωμένου άντρα, ο οποίος στο τέλος της ζωής του αποφασίζει να καταγράψει τη μητρική του γλώσσα που εξαφανίζεται. Ένας  εξομολογητικός ποιητικός μονόλογος κάποιου απλού ανθρώπου που ακολουθεί μια εσωτερική επιταγή. Μπροστά στον ορατό κίνδυνο ενός γλωσσικού θανάτου επιχειρεί την ανίχνευση μιας φωνής που σβήνει και τη διαφύλαξή της με κάθε δυνατό τρόπο. Η κάμερα καταγράφει την ευρηματικότητα του συμπαθέστατου ήρωα με ζωντανό και χιουμοριστικό τρόπο, εναλλάσσοντας τα συναισθήματα της απώλειας και της νοσταλγίας με αυτά μιας μαχητικής και παρά την επίγνωση του τέλους ελπιδοφόρας προσπάθειας. Η ταινία, πέρα από την απεγνωσμένη απόπειρα αποκατάστασης της προσωπικής μνήμης, διαπραγματεύεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο τις συνέπειες της επίσημης τουρκικής πολιτικής απέναντι στις μειονότητες και το ψυχικό τραύμα των γλωσσικών απαγορεύσεων.