Τηλεοπτικές κάμερες, φωτορεπόρτερ και υπομονετικοί θαυμαστές είναι παρατεταγμένοι μπροστά στο Palazzo Del Cinema. Σε λίγο, ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί της ταινίας θα βγουν από το ξενοδοχείο Excelsior, θα διασχίσουν τον δρόμο και θα σταθούν μπροστά στην Sala Grande, επίσημη αίθουσα προβολών του Φεστιβάλ της Βενετίας. Εκεί τα φλας θα φωτίσουν τα πρόσωπα των σταρ και το Φεστιβάλ θα αποκτήσει την λαμπερή του όψη. Αυτή η καθημερινή τελετουργία είναι η εικόνα που θα μεταδοθεί σ' όλον τον κόσμο.
Μια εικόνα που δανείζεται κάτι από την λάμψη του Χόλιγουντ, μια εικόνα άξια να μεταδοθεί στις τηλεοπτικές οθόνες, μια εικόνα αντιπροσωπευτική (μαζί φυσικά με σκηνές περιήγησης των σταρ στα κανάλια της Βενετίας). Όμως αυτή η εικόνα είναι μια εικόνα απατηλή: δεν απεικονίζει το Φεστιβάλ, δεν καταγράφει την ουσία του. Για το Φεστιβάλ της Βενετίας, αυτός ο λαμπερός κόσμος φαίνεται ότι είναι το αναγκαίο κακό -ένας έντιμος συμβιβασμός με την βιομηχανία του Θεάματος. Πίσω από την λάμψη των σταρ υπάρχει πάντα ένας άλλος κινηματογράφος, ένας κινηματογράφος πολύ πιο ουσιαστικός από το σινεμά των ειδικών εφέ, το σινεμά της βίας -ένας κινηματογράφος πολύ πιο προσωπικός από τις απρόσωπες (και πολυπρόσωπες) χολιγουντιανές παραγωγές. Για τον θεατή που είναι διατεθειμένος να αγνοήσει την εκθαμβωτική (και εντέλει παραπλανητική) αυτή λάμψη, το φεστιβάλ προσφέρει αναμφίβολα συγκινήσεις.
Εδώ έχουμε μια Mostra, μια έκθεση της κατάσταση του κινηματογράφου, σήμερα. Και ως κάθε έκθεση οφείλει, οι αντιθέσεις και οι συγκρούσεις καταγράφονται με ακρίβεια: αυτές όμως δεν είναι παρά πολλαπλές εκδοχές της πραγματικότητας. Παράλληλα αυτές οι ταινίες συνιστούν απαντήσεις στις εικόνες των Multiplex: η ευρηματικότητα και η άρνηση της τυποποίησης βρίσκονται στον πυρήνα τους. Στοιχειοθετούν όμως ταυτόχρονα και ένα κινηματογραφικό κείμενο, το οποίο διεκδικεί κάτι που η άχλη της δημοσιότητας και ο εκκωφαντικός θόρυβος των ειδικών εφέ, έχουν επικαλύψει: εδώ ο κινηματογράφος είναι λιγότερο ένα θέαμα και περισσότερο ένα ευαίσθητο βλέμμα που καταγράφει τις αθέατες όψεις του κοινωνικού πεδίου, που χαρτογραφεί τα δύσβατα εδάφη μίας προσωπικής αλήθειας. Αυτός ο κινηματογράφος προτείνει μια άλλη οπτική για τα πράγματα…

Οι ταινίες: Απαντήσεις και Προτάσεις
Μια ομάδα λοιπόν ταινιών μοιάζουν να συνδιαλέγονται με τις κυρίαρχες τάσεις στον χώρο του Χόλιγουντ. Απέναντι στις εκδοχές μιας χολιγουντιανής κωμωδίας, που απευθύνεται σ' ένα προεφηβικό κοινό, θα βρούμε την επιστροφή ενός δημιουργού στον μακρινό κωμικό παρελθόν του (Woody Allen, Small Time Crooks). Για την μυθολογία των σταρ, υπάρχει το σαρκαστικό και ειρωνικό σχόλιο ενός δημιουργού (Robert Altman -Dr. T And The Women). Στις βίαιες εικόνες, που κατακλύζουν το οπτικοακουστικό πεδίο, αντιπαρατίθενται εικόνες μίας προσωπικής μυθολογίας, η οποία είτε απλώς αλλάζει περιβάλλον και ρυθμούς (Takeshi Kitano, Brother), είτε επιδεικνύει μια ευπρόσδεκτη παιγνιώδη διάθεση (Tsui Hark, Time And Tide) -πολύ συχνά δε αυτή η βία δεν είναι παρά η αφετηρία γι' ένα ταξίδι στην κόλαση της πραγματικότητας (Barbet Schroeder, La Vierge Des Tueurs) ή δεν είναι παρά η άλλη όψη του έρωτα (Kim Ki-Duk, Seom (The Isle)).
Τον πλούτο των ταινιών εποχής μοιάζουν να αμφισβητούν τα μικρά μεγέθη και ο κοινωνικός (και πάντα επίκαιρος) στοχασμός (Stephen Frears, Liam). Στην επικυριαρχία των ειδικών εφέ, η απάντηση δίνεται μ' ένα τρόπο ιδιαίτερο στην μορφή: όπου η πλήρης αποδοχή ενός εικονικού κόσμου μπορεί να γίνει η αφορμή για μια απλή ερωτική ιστορία (Pierre Paul Renders, Thomas Est Amourex). Και τέλος την απάντηση στα σύγχρονα χολιγουντιανά παραμύθια, θα βρούμε είτε με την καταφυγή στην κεντροευρωπαϊκή παράδοση του είδους (Jan Svankmajer, Otesanek), είτε με την δημιουργική αφομοίωση και προσαρμογής των αρχέτυπων στην σημερινή εποχή (Tom Tykwer, Der Krieger Und Die Kaiserin). Ευαίσθητες καταγραφές των αθέατων πλευρών μίας κοινωνικής πραγματικότητας που συνεχώς αλλάζει, είναι οι ταινίες από την Ανατολή (Jia Zhang-ke, Platform και Fruit Chan, Liulian Piao Piao/ Durian Durian).
Εδώ πολλές φορές οι συγκρούσεις στο κοινωνικό πεδίο αποκτούν μία διάσταση που ξεπερνά τόπους και πολιτισμούς (Jafar Panahi, Dayereh (The Circle) και Marzieh Meshkini, The Day I Became A Woman). Αυτές οι ταινίες περιγράφουν καταστάσεις κοινωνικού αποκλεισμού με τόνους χαμηλούς και φωνές ειλικρινείς: το ανθρώπινο πρόσωπο καταλαμβάνει όλη την εικόνα και αιχμαλωτίζει το βλέμμα (Paul Pawlikowski, The Last Resort και Philippe Faucon, Samia).
Σε μια άλλη ομάδα ταινιών, των οποίων ο λόγος τους δεν είναι ευρείας αποδοχής, μπορούμε βρούμε φωνές ιδιαίτερες, λόγους άκρως προσωπικούς (Alexander Sokurov, Dolce). Εδώ ο κινηματογράφος μοιάζει να γίνεται ο χώρος, όπου μια εσωτερική -και εντέλει ποιητική- πραγματικότητα, εγκαθίσταται (Sharunas Bartas, Freedom). Ή μια μέθοδος όπου οι απεικονίσεις του ιστορικού παρελθόντος, μετατρέπονται σε γοητευτικά ταξίδια στα εδάφη μίας προσωπικής μυθολογίας (Manoel De Oliveira, Palavra E Utopia). Είτε εναλλακτικές εκδοχές του κυρίαρχου κινηματογράφου, είτε ευαίσθητες καταγραφές του κοινωνικού πεδίου, είτε τέλος μοναχικές περιπλανήσεις σε τόπους άγνωστους, οι ταινίες του Φεστιβάλ Βενετίας αποζημιώνουν τον θεατή για την προσοχή του.

Δημήτρης Μπάμπας