Ο μεγάλος αδικημένος του κινηματογραφικού φθινοπώρου

Το κινηματογραφικό φθινόπωρο της Αθήνας γέμισε με εικόνες από το σύγχρονο ευρωπαϊκό σινεμά. Από τις 20 Σεπτεμβρίου ως τις 8 Οκτωβρίου 2000, το καθιερωμένο πλέον Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, που διοργάνωσε η εφημερίδα Ελευθεροτυπία, έφερε στους σινεφίλ 82 ταινίες, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, το Ε.Κ.Κ., την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το British Film Institute και το Studio Παράλληλο Κύκλωμα, στα πλαίσια ενός αφιερώματος όχι τόσο διαφημισμένου όσο του 6ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Η μη επαρκής προβολή του από τα μέσα ενημέρωσης είχε ως αποτέλεσμα σαφώς μικρότερη προσέλευση κοινού, σε σχέση με το Φεστιβάλ του Περιοδικού Σινεμά, γεγονός που αδίκησε το σαφώς πλουσιότερο και αξιολογότερο 13ο Πανόραμα.
Η ζωή και το έργο του Goya όπως την είδε ο βραβευμένος δημιουργός Carlos Saura, ο Διπλός Ρόλος του Γιαρομίλ Γίρες, ενός από τους σημαντικότερους Τσέχους κινηματογραφιστές, το φινλανδικό κλειστοφοβικό thriller Η γεωγραφία του φόβου της Auli Mantila, τα τρυφερά, ρεαλιστικά αν και λίγο "αμερικάνικα" Συναπαντήματα της Νύχτας του γερμανού Andreas Dresen, η κινηματογραφική αναπαράσταση της μετασταλινικής εποχής του Barak από τον Βαλερί Ογκορόντικοφ, γυρισμένο με ερασιτέχνες ηθοποιούς, ο παραμυθένιος μυστικισμός του Luna Papa, ευρωπαϊκής συμπαραγωγής και 11 ακόμα ταινίες, από την Τουρκία, τη Γεωργία, τη Δανία, τη Σουηδία, τη Ρωσία, τη Μεγάλη Βρετανία και αρκετές συμπαραγωγές δικαίωσαν απόλυτα τον τίτλο του Ευρωπαϊκού Πανοράματος.
Στα πλαίσια του τμήματος. Η Διεθνής Εικόνα σε Πρώτη Προβολή, κυριάρχησαν οι χολυγουντιανές παραγωγές όπως το Space Cowboys, ο Δάσκαλος για κλάματα, το Shaft Ο Μαύρος Πάνθηρας, η Φονική Συχνότητα, ενώ ξεχώρισαν ο πολυβραβευμένος Zhang Yimou με το αριστουργηματικό Ο Δρόμος για το Σπίτι και ο Αυτοκράτορας και ο Δολοφόνος του επίσης κινέζου Τσεν Κάιγκε.
Λυρικός, χιουμοριστικός, σαρκαστικός, νεορεαλιστής, ψυχαγωγικός, "στρατευμένος" : τα πολλά και διαφορετικά πρόσωπα του ιταλού κινηματογραφιστή Ettore Scola είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε και να απολαύσουμε στα πλαίσια ειδικού αφιερώματος. Η μιζέρια στις τρώγλες των φτωχογειτονιών του Βίαιοι, Βρώμικοι και Κακοί, η διαφθορά και η σεξουαλική χυδαιότητα της ιταλικής αστικής τάξης στον Επιθεωρητή Τμήματος Ηθών, ιψενικά τρίγωνα σε εποχές αναταράξεων, κινητοποιήσεων και ιδεολογικών αδιεξόδων στο κλασικό Δράμα Ζηλοτυπίας, η αδιαφορία των διανοούμενων στην Ταράτσα μοιάζουν να επιβεβαιώνουν τα λεγόμενα του ίδιου : "Το να με χαρακτηρίζουν στρατευμένο με εξοργίζει. Η προσήλωση σε κάτι σχετίζεται στο δικό μου μυαλό με την ειλικρίνεια. Δεν κάνω παρά μόνο αυτό που πιστεύω και πιστεύω αληθινά σε αυτό που κάνω. Και εκεί έγκειται η λεγόμενη στράτευσή μου".
Στα συν του φετινού Πανοράματος ήρθε να προστεθεί μια μίνι ρετροσπεκτίβα με μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες του Dirk Bogard. Γεννημένος στο Χάμστεντ της Αγγλίας, ο ολλανδικής καταγωγής Ντέρεκ Βαν Ντε Μπόγκαρντε (όπως ήταν το πραγματικό του όνομα) θα αναδειχθεί σε ερωτικό σύμβολο από τα μέσα της δεκαετίας του 50, με ταινίες όπως το Doctor in the house του Ralph Thomas, για να καθιερωθεί οριστικά πια και να αναγνωριστεί το υποκριτικό του ταλέντο κατά τη δεκαετία του 60 και 70. Ταινίες όπως ο Θάνατος στη Βενετία του Luchino Visconti, το Justin του Τζορτζ Κιούκορ, το Τηλεφώνημα που σκοτώνει του Basil Dearden, αλλά και οι ταινίες που γύρισε ο D. Bogard με τον σκηνοθέτη Joseph Loosey έδωσαν στους σινεφίλ την ευκαιρία να γνωρίσουν τη φιλμογραφία του σπουδαίου άγγλου ηθοποιού και να απολαύσουν μερικές από τις κορυφαίες ταινίες της παγκόσμιας κινηματογραφίας.
Όταν ο ’κι Καουρισμάκι ρωτήθηκε το 1996 σε μια συνέντευξη ποιους από τους νεότερους γερμανούς σκηνοθέτες γνωρίζει και προτιμά, απάντησε ότι γνωρίζει μόνο τον Detlef Sierck. To 1971 o Fassbinder, για τον οποίο ο Sirk υπήρξε πρότυπο της κινηματογραφικής του δουλειάς, έγραφε ότι ο Sirk "έκανε τις πιο τρυφερές ταινίες που έχω δει". Ο ίδιος ο Douglas Sirk κάποτε είπε : "το σινεμά είναι το αίμα, είναι τα δάκρυα, η βία, το μίσος, ο θάνατος και ο έρωτας" : Ανοιξιάτικες Αγάπες, Αυτή είναι η ζωή μου (μια ταινία που στάθηκε πηγή έμπνευσης για τον R. W. Fassbinder), Βρώμικοι ’γγελοι, Γραμμένο στον ’νεμο, Γυναίκες στα κάτεργα, Η 9η Συμφωνία του Μπετόβεν, Πρωταπριλιάτικο Αστείο, Στυλοβάτες της κοινωνίας, το Υπέροχο μυστικό, το Τελευταίο Αίμα του πολέμου, Χαμπανέρα. Δίπλα σ' αυτόν τον δεξιοτέχνη του μελοδράματος, οι στοιχειωμένοι, ερεβώδεις κόσμοι του "καταραμένου" Edgar Allan Poe δια χειρός Roger Korman συγκέντρωσαν το δικό τους φανατικό κοινό.
Στην άνθηση του μεταπολεμικού ιταλικού σινεμά, το όνομα του σκηνοθέτη Valerio Zurlini φαντάζει παράταιρα. Αυτό προκύπτει διότι ήταν νέος για νεορεαλιστής, πολύ μεγάλος για ριζοσπάστης και όχι αρκετά ερωτικός για να σταθεί δίπλα στον Fellini και τον Antonioni. Αθροίζοντας λοιπόν όλα τα παραπάνω, καταλήγεις ότι ο Zurlini είναι το αταίριαστο κομμάτι του παζλ. Η πορεία, όμως, του αξιόλογου ιταλού σκηνοθέτη στις απαιτητικές λεωφόρους της 7ης τέχνης σηματοδοτήθηκε από τη λάμψη του κατασταλαγμένου δημιουργού με τη δυνατότητα της διάκρισης και της θέσης στις ανθρώπινες αδυναμίες και το όραμα της ζωής. Ο Valerio Zourlini είναι ο κινηματογραφιστής που δημιούργησε ένα πολύ προσωπικό έργο υψηλής αισθητικής, δικαίως μοιρασμένο τόσο στο επίπεδο της θεματολογίας του όσο και στην τεχνική αρτιότητα των ταινιών του: Βίαιο καλοκαίρι, Η στρατιωτίνα, Ο θάνατος ενός ήρωα είναι μερικές μόνο από τις δημιουργίες του ιταλού σκηνοθέτη που το 13ο Πανόραμα εξασφάλισε φέτος. Οι τρεις ταινίες από τη μεξικάνικη περίοδο του Luis Bunuel, το Ανέβασμα στον ουρανό, Η εγκληματική ζωή του Αρτσιμπάλντο Ντε Λα Κρουζ και το Νάζαρεν απόδειξαν ότι η μεγαλοφυΐα του ισπανού δημιουργού έχει το δικό της φανατικό κοινό, ενώ για τους λάτρεις του sci-fi η τετραλογία του Πολέμου των ’στρων του George Lucas (Episode I : The phantom menace, Star Wars, The Empire strikes back, The return of the Jedi) τους περίμενε σε ειδικές μεταμεσονύχτιες προβολές. Στο πρόγραμμα περιλαμβανόταν και η προβολή βουβής ταινίας με μουσική, καθώς και η avant - premiere της ταινίας του Διονύση Γρηγοράτου "Κανείς δεν χάνει σ' όλα". Τέλος, τιμήθηκαν για την κινηματογραφική τους προσφορά η Ειρήνη Παπά και ο Ντίνος Δημόπουλος.
Η τελετή λήξης του 13ου Πανοράματος της εφημερίδας Ελευθεροτυπία συγκέντρωσε τους επίσημους προσκεκλημένους του φεστιβάλ Ettore Scola, Roger Korman και Alfonso Arau. Ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής Χ. Χάτσον και τα μέλη της, Ατίλα Τορσάι από την Τουρκία, Νένα Ντούκιτς από τη Γιουγκοσλαβία καθώς και η σκηνοθέτις Μαίρη Χατζημιχάλη - Παπαλιού απένειμαν το πρώτο βραβείο του διαγωνιστικού τμήματος στον Βαλερί Ογκορόντνικοφ για την ταινία του Barak. Το βραβείο ήταν δωρεάν διαφήμιση 2 εκατομμυρίων συν το κόστος μιας κόπιας με τους υπότιτλους που προσέφερε ο Δήμος Αθηναίων. Επίσης, ειδική μνεία δόθηκε και στα  Συναπαντήματα της νύχτας του Andreas Dresden. Με την προβολή της ταινίας Μαζεύοντας τα κομμάτια του Alfonso Arau τελείωσε μια ακόμη φεστιβαλική προσπάθεια, σε μια από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που στερείται επίσημων κινηματογραφικών διοργανώσεων.

Μαίρη Δισερή