του Θόδωρου Σούμα

Το φετινό, 18ο Διεθνές Φεστιβάλ κινηματογράφου της Αθήνας περιλαμβάνει πολλές καλές ταινίες, στα πλαίσια επιτυχημένων αφιερωμάτων και τμημάτων του Φεστιβάλ.
Πολύ σημαντικό είναι το αφιέρωμα στον ανεξάρτητο αμερικανό σκηνοθέτη Γουίτ Στίλμαν/ Whit Stillman. Ο Στίλμαν ανατέμνει με χάρη, χιούμορ, κομψότητα, κριτική διάθεση και ειρωνεία, την αστική (ή ενίοτε και μεγαλοαστική) νεολαία που προέρχεται από τα καλά αμερικάνικα πανεπιστήμια. Οι τέσσερις ταινίες που γύρισε είναι χαριτωμένα μα και σαρκαστικά κομψοτεχνήματα, που πίσω από την πρόσοψη της (αστικής) νεανικής κομεντί έχουν υψηλές κοινωνιολογικές αξιώσεις. Η μεγαλοαστική κοινωνική συμπεριφορά που περιγράφουν, μάλλον χλευαστικά, είναι κάπως παρακμιακή… Τα φιλμ του Στίλμαν έχουν τη γλυκόπικρη αύρα των νεανικών διαψεύσεων: παιδιά της μεγαλοαστικής τάξης που είναι ανικανοποίητα από τα επαγγέλματά τους, από τις απολύσεις που εισπράττουν κι από επιπλοκές του έρωτα και των σχέσεών τους. Το κινηματογραφικό σύμπαν του δημιουργού περιέχει συγχρόνως εμβρίθεια, κωμικότητα, ελαφράδα, στοχαστικότητα, λάμψη και λούστρο, σε μια πρωτότυπη και ευφάνταστη σύνθεση!

Οι Νύχτες Πρεμιέρας προβάλλουν κάθε χρόνο αρκετές και πολύ ενδιαφέρουσες ταινίες του ανεξάρτητου αμερικάνικου κινηματογράφου. Φιλμ χαμηλού προϋπολογισμού, δροσερά, ζωντανά, συχνά χιουμοριστικά, με γερές δόσεις αυθορμητισμού, φρεσκάδας και περιπλάνησης, παίζονται στα πλαίσια διαφόρων τμημάτων του Φεστιβάλ, κυρίως του Διεθνούς Διαγωνιστικού και του Ντοκιμαντέρ, και μπορεί να είναι ρεαλιστικές μυθοπλασίες, κωμωδίες, ντοκιμαντέρ ή θρίλερ… Φυσικά ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα αστραφτερά κι αστεία, «κοινωνιολογικά» φιλμ του Στίλμαν.
Άλλα ανεξάρτητα αμερικάνικα φιλμ που διακρίναμε είναι τα Gimme the loot, που θυμίζει τον παλιό Σπάικ Λι, του Άνταμ Λεόν. Τις τρεις κομεντί: Μαθήματα ενηλικίωσης, του Μπεν Λιούιν -πρακτικά μαθήματα σεξουαλικής μύησης σε έναν ανάπηρο-, το Γκέιμπ του Τζόναθαν Λιζέκι -όταν ένας γκέι και η κολλητή του θέλουν να κάνουν παιδί- , και το γουστόζικο Διαζευγμένοι φίλοι, του Λι Τόλαντ Κρίγκερ. Επίσης το επώδυνο Eden, της Μέγκαν Γκρίφιθς, τα ποιητικά Μυθικά πλάσματα του νότου, του Μπεν Τσάιτλιν, και το Μια υπεραπλούστευση της ομορφιάς της, του εικαστικού Τέρενς Νανς.
Από τα ανεξάρτητα αμερικάνικα ντοκιμαντέρ ξεχωρίζουν τα Ξεσηκωμός στο Λος Άντζελες, για τη βιαιότατη εξέγερση των μαύρων του 1992 και το Λιώμα, για τον αλκοολισμό και την απεξάρτηση. Επίσης τα Η ιστορία μιας αίρεσης, των Τζόντι Γουάλι και Μαρία Δημόπουλος, για την αίρεση των 70’s στο L.A., και το Bully, για την ενδοσχολική βία.
Άλλα καλά ντοκιμαντέρ είναι το Μαρίνα Αμπράμοβιτς, η καλλιτέχνης είναι εδώ, πορτρέτο μιας εκπληκτικής, ολοκληρωμένης καλλιτέχνιδος περφόρμερ, το Αϊ Γουεϊγουέι: πάντα μαχητής, πάνω  στον θαρραλέο αντικαθεστωτικό Κινέζο καλλιτέχνη, το ολλανδικό Κατεβάστε τα κόκκινα φανάρια, γύρω από τη ζωή δύο γερασμένων μα πρόσχαρων πορνών που είναι δίδυμες αδελφές, και το οικολογικό Μολυσμένος παράδεισος, του Φατίχ Ακίν. Επίσης, δύο αξιόλογα κινηματογραφικά πορτρέτα, του Γούντι Άλεν και του Ρομάν Πολάνσκι.
Αξιοπρόσεχτο είναι, λοιπόν, το Διεθνές Διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ, του οποίου αναφέρουμε, στο άρθρο αυτό, αρκετές καλές ταινίες…

Από τα μουσικά ντοκιμαντέρ ξεχωρίζουμε τα Ψάχνοντας τον βασιλιά της σκόνης, σε αναζήτηση του εξαφανισμένου, θρυλικού Ροντρίγκες, το Μπομπ Μάρλεϊ, το αγγλικό Τζέισον Μπέκερ: ακόμη ζωντανός, και Τα ταξίδια του Νιλ Γιανγκ, του γνωστού μας Τζόναθαν Ντέμι.

Άλλο πολύ καλό αφιέρωμα, αυτό στις ιαπωνικές ταινίες της συνεχώς παραγωγικής και δημιουργικής εταιρείας Νικάτσου, εδώ κυρίως από το 1956 έως το 1961, [συν το πιο πρόσφατο, φιλμ τρόμου, Χάρισμα, του 1999, του ειδικού στο είδος Κιγιόσι (όχι Ακίρα) Κουροσάουα].  
Oι κυριότερες ταινίες του αφιερώματος είναι τα δύο φιλμ του Ιμαμούρα Φονική επιθυμία και Γουρούνια και θωρηκτά, γεμάτα άμεσο κι ωμό ρεαλισμό, ερωτισμό και αίσθηση των κοινωνικών δεδομένων. Το τελευταίο και το Οι τελευταίες μέρες του Σογκουνάτου, του Καουασίμα, περιγράφουν τον κόσμο της πορνείας. Τα Άγρια νιάτα, του Νακαχίρα, δίνουν κι αυτά μια εικόνα έρωτα και πάθους, της ατίθασης ιαπωνικής νεολαίας της εποχής του 55. Προβλήθηκαν επίσης τα σημαντικά αντιπολεμικά δράματα Άρπα της Βιρμανίας, του Ιτσικάουα και Λάσπη και στρατιώτες, του Τασάκα.
Ανάμεσα στις Πρεμιέρες και τα φιλμ του Πανοράματος, ξεχωρίζουν η υπέροχη Αγάπη του μεγάλου Χάνεκε, το Κοσμόπολις, εντυπωσιακή διασκευή του μυθιστορήματος του σπουδαίου Ντε Λίλο από τον Κρόνεμπεργκ, το Στο δρόμο, μεταφορά του ομώνυμου εμβληματικού έργου του Κέρουακ από τον Βάλτερ Σάλες, και η Αγριότητα, του διακεκριμένου αμερικάνου ρεαλιστή Όλιβερ Στόουν.
Στα πλαίσια του Φεστιβάλ οργανώθηκε ένα Διαγωνιστικό τμήμα ελληνικών ταινιών μικρού μήκους, και προβλήθηκαν μερικές ενδιαφέρουσες νέες ελληνικές ταινίες, το πολιτικό ντοκιμαντέρ του Μάρκο Γκαστίν, Δημοκρατία: ο δρόμος του σταυρού, τα Ημερολόγια αμνησίας, της Στέλλας Θεοδωράκη, το Attractive illusion, του Πέτρου Σεβαστίκογλου, για τη ζωή των Νιγηριανών στην Αθήνα, το They glow in the dark, του Παναγιώτη Ευαγγελίδη, κ.α.