(γράφει ο Σωτήρης Ζήκος)

Μίλαν Κούντερα
«Μετά τη ρώσικη επέμβαση στη χώρα μου (Τσεχοσλαβακία 1968)... απαγορευόταν να εκδοθεί το έργο μου ή ν' ανέβει οτιδήποτε δικό μου. Όμως υπήρχε αλληλεγγύη μεταξύ μας. Έτσι με ρώτησε ένας σκηνοθέτης αν θέλω να κάνω μια διασκευή του “Ηλίθιου” του Ντοστογιέφσκι που θα την υπέγραφε αυτός. Έτσι θα μπορούσα να βγάλω κάποια χρήματα... Όμως για κάποιο λόγο, έχω αλλεργία στον Ντοστογιέφσκι. Ίσως λόγω του ότι η χώρα μου ήταν γεμάτη με Ρώσους και ο Ντοστογιέφσκι είναι ο πιο ρώσος συγγραφέας που υπάρχει. Είναι σπουδαίος συγγραφέας, αλλά εγώ δεν ήθελα...».
Από το ντοκιμαντέρ ΜΙΛΑΝ ΚΟΥΝΤΕΡΑ – ΑΠΟ ΤΟ ΑΣΤΕΙΟ ΣΤΗΝ ΑΣΗΜΑΝΤΟΤΗΤΑ του Μίροσλαβ Σμιντμάγιερ

ΣΤΡΕΨΕ ΤΟ ΣΩΜΑ ΣΟΥ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ / TURN YOUR BODY TO THE SUN (Ολλανδία 2021) της Aliona van der Horst.
Μια ταινία αναζήτησης του πατέρα (ενός σοβιετικού στρατιώτη που αιχμαλωτίστηκε από τους Ναζί και μετά το τέλος του πολέμου επέστρεψε στη Ρωσία και στάλθηκε στα Γκουλάγκ ως προδότης) με πλούσιο υλικό κινηματογραφικού και φωτογραφικού αρχείου: εκπληκτικά πλάνα και στιγμιότυπα επεξεργασμένα χρωματικά για να συνυφαίνουν τα διάφορα χρονικά ανύσματα με τα σημερινά...
Ο κεντρικός ήρωας της ταινίας ήταν ο "χαμένος" πατέρας και ο τρόπος που δηλωνόταν η παρουσία της κόρης του ήταν όταν ο φακός ζουμάριζε στις εικόνες αρχείου ανωνύμων ανδρών αναζητώντας τη μορφή του. Η κόρη υπερ-έπαιζε και ευτυχώς που η ευρεία χρήση του επεξεργασμένου αρχειακού υλικού "επικάλυπτε" τις υπερβολές της.

Η ΠΟΛΗ ΚΑΙ Η ΠΟΛΗ των Χρήστου Πασσαλή και Σύλα Τζουμέρκα.
Μια ταινία με κυρίως θέμα «τα δεινά που υπέστη η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης” όπου διάφορα καταγεγραμμένα γεγονότα και προσωπικά στοιχεία “δραματοποιούνται” με τη μορφή θεατρικής περφόρμανς, σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους, που της πόλης...
Η ταινία δεν είναι ντοκιμαντέρ, ούτε ταινία μυθοπλασίας ούτε δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ και δυστυχώς ως προς τη σοβαρότητα του θέματος της είναι απαράδεκτα προχειροφτιαγμένη και ανέμπνευστη.

ΣΠΙΤΙ ΑΠΟ ΘΡΑΥΣΜΑΤΑ / A HOUSE MADE OF SPLINTERS (Ουκρανία 2022) του Simon Lereng Wilmont.
Μια ταινία που ανακαλύπτει μερικούς εξαιρετικούς χαρακτήρες και τις ιστορίες τους μεταξύ κάποιων παιδιών που, εγκατελειμμένα συνήθως από αλκοολικούς γονείς, βρίσκονται προσωρινά σε ένα άσυλο υπό την επίβλεψη κοινωνικών λειτουργών, περιμένοντας αν θα επιστρέψουν στην οικογένεια τους ή κάποιον συγγενή ή μια ανάδοχη οικογένεια ή θα καταλήξουν μόνιμα σε κάποιο άλλο “κρατικό ίδρυμα” δηλαδή ορφανοτροφείο.
Ως προς τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία... καμία σχέση!

2η ΕΥΚΑΙΡΙΑ / 2nd CHANCE (ΗΠΑ 2022) του Ramin Bahrani.
Μια ταινία αναδρομής, από το 1969 μέχρι πρόσφατα, στο “βίο και την πολιτεία” του Ρίτσαρντ Ντέιβις, που από ιδιοκτήτης πιτσαρίας έγινε πετυχημένος επιχειρηματίας όταν εφηύρε το αλεξίσφαιρό γιλέκο, ώσπου ο θάνατος ενός αστυνομικού που φορούσε γιλέκο της εταιρίας του έφερε την πτώση, αλλά ξεκίνησε πάλι από την αρχή.
Και όπως συμβαίνει με τις καλές ταινίες, είτε ντοκιμαντέρ είτε μυθοπλασίας, η “εξιστόρηση” της δράσης ενός ενδιαφέροντος χαρακτήρα φέρνει στην επιφάνεια “τέρατα και σημεία” που χαρακτηρίζουν τις πιο “αφανείς” και “αφελείς” νοοτροπίες μιας εποχής...

Γ@ΜΩ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ / F@CK THIS JOB (2021) της Vera Krichevskaya
και πρωταγωνίστρια την Νατάσα Σιντέγεβα, ιδιοκτήτρια και ψυχή του ανεξάρτητου τηλεοπτικού καναλιού Dozhd TV που έχει επιβιώσει στο καθεστώς του Πούτιν με χίλια δυο προβλήματα.
Μια ταινία που μας υπενθύμισε τη συνταγματική αναθεώρηση που πέρασε ο Πούτιν, εν μέσω πανδημίας το καλοκαίρι του 2020, που του επιτρέπει να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2036, όταν θα είναι 84 ετών («επτά χρόνια περισσότερα από τον Στάλιν» όπως λέγεται στην ταινία) ενώ διαβεβαίωνε για χρόνια δημόσια ότι δεν πρόκειται ποτέ να αλλάξει κάτι στο σύνταγμα προς ίδιον όφελος...

Ίλον Μασκ
«Ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι η τεχνητή νοημοσύνη να αναπτύξει δική της βούληση αλλά να ακολουθήσει τη βούληση άλλων ατόμων που καθορίζουν τη χρηστική της λειτουργία, τη λειτουργία της βελτιστοποίησης. Αυτή λειτουργία βελτιστοποίησης... αν δεν είναι καλά σχεδιασμένη, δηλαδή ακόμη κι αν είναι σχετικά αγαθή, ως προς τις προθέσεις της, θα μπορούσε να έχει μια αρκετά άσχημη έκβαση.
Για παράδειγμα, αν είχατε... ένα κερδοσκοπικό κεφάλαιο η ένα ιδιωτικό μετοχικό κεφάλαιο και θέλατε η τεχνητή νοημοσύνη να μεγιστοποιήσει την αξία του χαρτοφυλακίου σας, τότε η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να αποφασίσει... πως καλύτερος τρόπος να γίνει αυτό είναι να σορτάρει μετοχές καταναλωτικών αγαθών και να επενδύσει σε αμυντικές μετοχές, και να ξεκινήσει ένα πόλεμο.»
Ίλον Μασκ, μεταξύ των άλλων και ιδρυτής της εταιρείας Neuralink, που διερευνά τη συμβίωση ανθρώπου-τεχνητής νοημοσύνης
Από το ντοκιμαντέρ ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΔΕΣΜΕΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ / LO AND BEHOLD: REVERIESOF THE CONNECTED WORLD (2015) του Βέρνερ Χέρτσογκ

Τζέιν Μπίρκιν
«Έρχεται μια στιγμή που δεν αναγνωρίζεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη. Αναγνωρίζεις την αίσθηση του δέρματός σου, αλλά όχι το είδωλό σου στον καθράφτη. Κατεβάζεις λοιπόν τους καθρέφτες... σταματάς να σκέφτεσαι, να γράφεις, κάνεις άλλα πράγματα... Κάνεις τους άλλους να γελάνε. Η φωνή σου δεν αλλάζει, ευτυχώς μπορείς ακόμη να τραγουδήσεις, Αλλά σε ό,τι αφορά στην εμφάνιση... καλύτερα να βγάλεις τα γυαλιά σου... για να τα βλέπεις όλα θολά και να μη σε νοιάζει τίποτα.»
Από το ντοκιμαντέρ ΤΖΕΊΝ ΚΑΙ ΣΑΡΛΟΤ / JANE BY CHARLOTTE (Γαλλία 2021)
δημιουργημένο από τη Σαρλότ Γκενσμπούρ (γενν. 1971) την κόρης τη Τζέιν Μπίρκιν (γενν. 1946).

Πάτι Σμιθ η ποιήτρια
«Νιώθω ελεύθερη μέσα μου... δεν με περιορίζει η άποψη των άλλων για το πώς πρέπει να είμαι. Είμαι στο περιθώριο της κοινωνίας... είμαι καλλιτέχνης, το ροκ εν ρολ είναι η τέχνη μου. Και είμαι ελεύθερη γιατί μπορώ να πεταχτώ πάνω και να φωνάξω... μπορώ να υψώσω τη γροθιά μου. Δεν με νοιάζει καθόλου.»
[....]
«Γενικά (από παιδί) ένιωθα αποξενωμένη. Όχι μόνο από τα άλλα παιδιά... αλλά και από τον πλανήτη. Ένιωθα σαν το ασχημόπαπο. Το μεγαλύτερο μέρος των παιδικών μου χρόνων πίστευα ότι είμαι εξωγήινη... Περπατούσα στα δάση και ένιωθα εντελώς ελεύθερη. Λες και ένα πόνι θα ερχόταν από το λιβάδι και θα μου μιλούσε. Ένιωθα πως έχω τηλεπάθεια με τα πάντα... πως συντονίζομαι με το σύμπαν. Σε όλη μου τη ζωή προσπαθώ να επιστρέψω σε αυτήν την ελευθερία.»
Από το ντοκιμαντέρ ΠΑΤΙ ΣΜΙΘ – ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ / PATTI SMITH – ELECTRIC POET (2022) των Σοφία Κατάια και Σόφι Πέιραντ.