Πολλές από τις νέες ταινίες του Χόλιγουντ εστιάζουν στην παρακμή των Ηνωμένων Πολιτειών

του Xan Brooks/ The Guardian

Το μυθιστόρημα του Σκοτ Φιτζέραλντ «Ο μεγάλος Γκάτσμπι»/ The Great Gatsby τελειώνει στην παραλία. Ο Γκάτσμπι έχει σκοτωθεί και το πάρτι έχει λήξει. Ετσι, ο αφηγητής Νικ Καραγουέι κάθεται στην άμμο και θρηνεί όχι μόνο τον φίλο του αλλά και την Αμερική συνολικά – έναν Νέο Κόσμο που έχει κατά κάποιον τρόπο γεράσει και διαβρωθεί. Σκέφτεται το πράσινο φως στην προβλήτα του σπιτιού της Ντέιζι και πώς ο Γκάτσμπι έτρεξε προς τα κει, σκόνταψε και έπεσε, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι το όνειρό του βρισκόταν ήδη πίσω του. «Ο Γκάτσμπι πίστευε σε κείνο το φως», γράφει. «Στο οργιαστικό μέλλον που χρόνο με το χρόνο υποχωρεί μπροστά μας».
Αναρωτιέμαι τώρα αν η κινηματογραφική εκδοχή του «Μεγάλου Γκάτσμπι» δεν μοιάζει λίγο με το πράσινο φως της Ντέιζι, που αναβοσβήνει μακριά, απρόσιτο. Μέχρι πρόσφατα, η ταινία του Μπαζ Λούρμαν/  Baz Luhrmann περιλαμβανόταν ως το κύριο πιάτο στο φθινοπωρινό μενού του Χόλιγουντ: ένα ηδονιστικό γλέντι που μετατρέπεται σε πένθιμη αγρυπνία. Τώρα ακούγεται ότι η προβολή του αναβλήθηκε, σπρωγμένη προς το καλοκαίρι του 2013. Η θεμελιακή ταινία για την απώλεια του αμερικανικού ονείρου υποχωρεί σαν χίμαιρα από μπροστά μας.
Το φάντασμα του Γκάτσμπι στέλνει μια ανατριχίλα, δίνοντας τον τόνο για τους κρύους μήνες που έρχονται. Αν οι περυσινοί πρωταθλητές των Οσκαρ («The Artist», «Hugo», ακόμα και οι «Υπηρέτριες») είχαν καβαλήσει ένα κύμα θερμής νοσταλγίας, πολλοί από τους τωρινούς πρώιμους διεκδικητές φαίνονται φτιαγμένοι από εντελώς διαφορετική στόφα. Ταινίες σκυθρωπές, με έντονα τα στοιχεία της αυτοκριτικής και της δυσφορίας. Η φετινή χρονιά ήδη έδωσε μερικές απρόσμενα δυστοπικές ταινίες, όπως «The Hunger Games» (όπου εξαθλιωμένοι περιθωριακοί αγωνίζονται για τη ζωή τους σε τηλεοπτικά reality show) και «Σκοτεινός ιππότης» (όπου ο «κακός» εκμεταλλεύεται την εξέγερση των κατοίκων της Γκόθαμ Σίτι). Τώρα αυτά τα θέματα της απώλειας, της καταστροφής και του ταξικού φθόνου φαίνεται να εισχωρούν δυναμικά στη φθινοπωρινή σεζόν. Στην Αμερική, το φθινόπωρο το λένε fall – πτώση.

Αδελφάκι του Γκάτσμπι
Αν αναζητάτε το εμβληματικό ντοκιμαντέρ του 2012, π.χ., δείτε το «The Queen of Versailles», που μοιάζει με παράξενο αδελφάκι του Γκάτσμπι. Η ταινία του Λόρεν Γκρίνφιλντ, που βραβεύτηκε στο φεστιβάλ Σάντανς, αφηγείται την ιστορία του Ντέιβιντ Σίγκελ, ενός μεγιστάνα ακινήτων της Φλόριντα που καυχιέται ασύστολα ότι βοήθησε τον Τζορτζ Μπους να κερδίσει στις εκλογές του 2000. Ο Σίγκελ, μαζί με τη Ζακλίν, τη σύζυγο–τρόπαιο, ονειρεύεται να χτίσει το μεγαλύτερο σπίτι στην Αμερική. Καταλήγει, όμως, καταρρακωμένος από τη χρηματοπιστωτική κρίση, να ψωνίζει στα φθηνά σούπερ μάρκετ, με το λαμπρό μέλλον του οριστικά πίσω του.
Υπάρχει επίσης το φιλμ «Killing Them Softly», με τον Μπραντ Πιτ, που περιγράφεται από το περιοδικό Hollywood Reporter ως «αλληγορία για τα δεινά του αμερικανικού καπιταλισμού». Η ταινία του Αντριου Ντόμινικ εκτυλίσσεται με φόντο τις εκλογές του 2008, ενώ η οικονομία είναι σε ελεύθερη πτώση και ο πληρωμένος δολοφόνος, που ερμηνεύει ο Πιτ, λέει σε μια σκηνή: «Η Αμερική δεν είναι χώρα, είναι επιχείρηση». Εδώ όμως η επιχείρηση γκρεμίζεται και όλοι –ακόμα και ο εγκληματίας– νιώθουν το χτύπημα. Μιλώντας στις Κάννες, όπου έκανε την πρεμιέρα της η ταινία, ο Μπραντ Πιτ αναφέρθηκε σ’ αυτήν ως «μια ιστορία που λέει κάτι για τον καιρό που ζούμε και εμάς τους ίδιους».

Σαϊεντολογία
Στο φεστιβάλ της Βενετίας έκανε την πρεμιέρα της η ταινία «The Master» του Πολ Τόμας Αντερσον. Είναι η ιστορία ενός φιλόδοξου δημαγωγού, του Λάνκαστερ Ντοντ (ο Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν βραβεύτηκε για την ερμηνεία του), βασισμένη στο ιστορικό του ιδρυτή της Εκκλησίας της Σαϊεντολογίας, Λ. Ρον Χάουαρντ. Η Αμερική εδώ είναι μια χώρα όπου μια νέα θρησκεία μπορεί να κατασκευαστεί από το τίποτα και να γίνει πανίσχυρη, με βάση ψεδοεπιστημονικά ιδεολογήματα που υπόσχονται τη σωτηρία από όλα τα δεινά.
Αν ταξιδέψουμε στον Νότο των ΗΠΑ μπορεί να βρεθούμε στους απέραντους βαλτότοπους της Λουιζιάνας, τοπίο που ακόμα φέρει τα σημάδια του τυφώνα Kατρίνα και της διαρροής πετρελαίου της ΒΡ. Εδώ εκτυλίσσεται το φιλμ «Beasts of the Southern Wild», ταινία που είχε την πιο θερμή υποδοχή στο φεστιβαλικό κύκλωμα του 2012. Σκηνοθετημένη από τον Μπεν Ζέιτλιν και με παραγωγούς την ομάδα Court 13, μια εναλλακτική κοοπερατίβα από τη Νέα Ορλεάνη, είναι μια παλλόμενη, συναρπαστική «μετα-αποκαλυπτική» φαντασία, που όμως δεν φαίνεται καθόλου ασύνδετη με το σήμερα.

Eνας αγώνας επιβίωσης
Σ’ έναν τόπο ερημωμένο από τις πλημμύρες και τη ρύπανση, ρακένδυτοι απόκληροι περιφέρονται ψάχνοντας στα σκουπίδια για να φάνε, εγκαταλελειμμένοι στην τύχη τους.
Οι πρώτες κριτικές για το έργο χαρακτήρισαν το «Beasts of the Southern Wild» σήμα κινδύνου για την Αμερική του 21ου αιώνα, μια προειδοποίηση για όλους.
Ωστόσο, αυτή η άποψη δεν αντανακλά τη συνολική εικόνα της ταινίας, καθώς αφήνει απ’ έξω τη ζωτικότητα, τη διάθεση για ξεφάντωμα και τους οικογενειακούς δεσμούς που στηρίζουν τους ανθρώπους στην ώρα της μεγάλης ένδειας.
Σύμφωνα με τον ίδιο τον σκηνοθέτη: «Το φιλμ μιλάει για τον αγώνα επιβίωσης, για την πάλη να μην αφήσεις την καταστροφή του τόπου και των πολιτιστικών θεμελίων του να σε συντρίψει».
Και μέσα σε όλη τη μιζέρια –τα μισογκρεμισμένα σπίτια, τις αυτοσχέδιες θρησκείες, τα συμπόσια με γατοτροφές– υπάρχει λίγο φως παρηγοριάς, ένας χώρος για χαρά, πυροτεχνήματα και την ελπίδα ευτυχισμένου τέλους.

(ελληνική μετάφραση H KAΘHMEPINH 16-09-12)