Ντοκιμαντέρ για το παραδοσιακό φιλμ και την ψηφιακή τεχνολογία γύρισε ο γνωστός ηθοποιός Κιάνου Ριβς

του Keanu Reeves/ The Guardian

Μεγάλωσα ανάμεσα σε φιλμ. Καταλαβαίνω πώς μπορεί το σελιλόιντ να σε κάνει να νιώθεις νοσταλγία. Αντιπροσωπεύει ένα ευτυχισμένο παρελθόν, σαν τις αναμνήσεις από τη μαγειρική της μητέρας μας. Το φιλμ είναι ένα εκπληκτικό, ρομαντικό μέσο. Ομως η τεχνολογία εξελίσσεται γρήγορα και με συναρπαστικούς τρόπους. Και αυτός ήταν ο λόγος που θέλησα να παραγάγω και να παρουσιάσω το «Side by Side», ένα ντοκιμαντέρ που θέτει το ερώτημα πώς αλλάζει η διαδικασία της κινηματογράφησης στην ψηφιακή εποχή.
Η ταινία ιχνηλατεί τα κέρδη και τις απώλειες από τη μετακίνηση του Χόλιγουντ προς το ψηφιακό σινεμά. Για ένα χρόνο, μεταξύ 2010 και 2011, ο σκηνοθέτης Κρις Κενίλι/ Chris Kenneally  κι εγώ μιλήσαμε σε δεκάδες κινηματογραφιστές για την εργασία τους σε μια βιομηχανία που βρίσκεται στη διαδικασία ενός νέου επαναπροσδιορισμού. Ακούσαμε πώς η ψηφιακή τεχνολογία έδωσε δυνατότητα έκφρασης στη φαντασία σκηνοθετών όπως ο Τζέιμς Κάμερον, ο Ντέιβιντ Φίντσερ και ο Ντέιβιντ Λιντς, βοηθώντας τους να δημιουργήσουν νέους κόσμους. Ακούσαμε και σκηνοθέτες όπως ο Κρίστοφερ Νόλαν, που δεν έχουν πειστεί ότι η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να συναγωνιστεί την ποιότητα του «παραδοσιακού» φιλμ.

Οι δύο πλευρές
Οπως υποδεικνύει και ο τίτλος («Πλάι πλάι»), το ντοκιμαντέρ δεν παίρνει θέση υπέρ του ενός ή του άλλου μέσου κινηματογράφησης. Στόχος μας ήταν να εξερευνήσουμε τις απόψεις στον χώρο, σε μια στιγμή που τόσο το φιλμ όσο και η ψηφιακή τεχνολογία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ταινιών. Δεν είχαμε προκαθορισμένο πρόγραμμα. Στην πραγματικότητα, ο Κρις και εγώ αντιπροσωπεύαμε τις δύο πλευρές της συζήτησης. Εγώ ξεκίνησα με το ερώτημα τι θα έχανα προσχωρώντας στο ψηφιακό, ενώ ο Κρις ενδιαφερόταν περισσότερο για το κέρδος που θα μπορούσε να αποκομίσει.
Εκανα τις πρώτες μου λήψεις με βίντεο ήδη τη δεκαετία του ’90, γυρίσματα δρόμου βασισμένα σε σενάρια φίλων. Η πρώτη μου εμπειρία με την ψηφιακή κινηματογράφηση ως επαγγελματίας ηθοποιός ήταν στην ταινία του Ρίτσαρντ Λινκλάτερ «A Scanner Darkly». Γρήγορα συνειδητοποίησα ότι το ψηφιακό αλλάζει τον ρυθμό της κινηματογράφησης. Δεν χρειαζόταν πλέον να σταματάμε κάθε δέκα λεπτά για να αλλάξουμε μπομπίνα. Ο σκηνοθέτης είχε τη δυνατότητα να εξακολουθεί να γυρίζει, χωρίς να ανησυχεί και τόσο για το πέρασμα του χρόνου και την αύξηση του κόστους του υλικού. Χρειαζόταν να σταματάς για να αλλάξεις την κάρτα, αλλά τα διαλείμματα ήταν πολύ λιγότερο συχνά. Γυρίζαμε για όση ώρα θέλαμε και αυτό έδινε σ’ εμάς τους ηθοποιούς περισσότερες ευκαιρίες αυτοσχεδιασμού. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι λήψεις μεγαλύτερης διάρκειας ήταν πάντα κάτι το ευχάριστο. Καμιά φορά αναγκαζόμουν να πω: «Ας πάρουμε μια ανάσα εδώ – δεν πρόκειται να καταφέρουμε κάτι καλύτερο τώρα, εντάξει;».

Περί «θανάτου»
Η άνοδος της ψηφιακής τεχνολογίας έχει προκαλέσει μεγάλη συζήτηση για τον «θάνατο του φιλμ». Αν με ρωτούσατε πριν από έξι μήνες, θα έλεγα ότι η κατάσταση είναι πολύ δυσάρεστη όσον αφορά το σελιλόιντ. Η Fuji ανακοίνωσε ότι θα σταματούσε την παραγωγή επαγγελματικού φιλμ, εταιρείες όπως η Panavision και η Arri έχουν σταματήσει να κατασκευάζουν κάμερες με φιλμ. Ωστόσο, είναι απίθανο να εξαφανιστεί εντελώς το φιλμ, τουλάχιστον στο προσεχές μέλλον. Δεν θα έλεγα ότι θα σημειωθεί αντεπίθεση εναντίον του ψηφιακού, υπάρχουν όμως πολλοί σκηνοθέτες που χρησιμοποιούν ακόμη φιλμ για να επιτύχουν την εικόνα που θέλουν. Και είναι πολύ σημαντικό να έχουν τα κατάλληλα εργαλεία για να κάνουν τις ταινίες τους με τον τρόπο που επιθυμούν. Σήμερα, ανησυχώ πολύ λιγότερο για τη μοίρα του σελιλόιντ απ’ όσο όταν άρχισα να γυρίζω το ντοκιμαντέρ.
Το ζήτημα δεν είναι αν το ψηφιακό είναι καλύτερο από το σελιλόιντ. Το ζήτημα είναι να διαθέτει ο καλλιτέχνης τη δυνατότητα επιλογής. Το ντοκιμαντέρ «Side by Side» φθάνει τελικά στο σημείο όπου η διάκριση αφορά κατά κύριο λόγο το στυλ του καλλιτέχνη σε ατομικό επίπεδο, το αποτέλεσμα που θέλει να επιτύχει. Δεν έχει να κάνει με τη νοσταλγική προσκόλληση στο παρελθόν, ούτε με τη βιαστική προσχώρηση στην ψηφιακή επανάσταση. Το «Side by Side» υποστηρίζει ότι ζούμε μια συναρπαστική εποχή της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Μας δείχνει από πού προέρχεται το Χόλιγουντ, πού βρισκόμαστε τώρα και προς τα πού ενδεχομένως κατευθυνόμαστε.

Θέμα αισθητικής
Για μερικούς κινηματογραφιστές η επιλογή του ψηφιακού ήταν ζήτημα αισθητικής και όχι τόσο πρακτικής ευκολίας ή κόστους. Σκηνοθέτες όπως ο Ρόμπερτ Ροντρίγκεζ και ο Στίβεν Σόντερμπεργκ μού είπαν ότι ήθελαν να επιτύχουν ένα ορισμένο στυλ εικόνας στις ταινίες τους και διαπίστωσαν ότι μόνο με την ψηφιακή κάμερα μπορούσαν να το πετύχουν. Το ψηφιακό έχει επίσης εκδημοκρατίσει τη διαδικασία κινηματογράφησης. Η διαθεσιμότητα φθηνού, υψηλής ποιότητας υλικού βοήθησε να βελτιωθεί η ποιότητα των ταινιών χαμηλού προϋπολογισμού και έκανε εφικτό για πολλούς κινηματογραφιστές να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους και να πραγματοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους. Αυτό σίγουρα ισχύει όσον αφορά την επέκταση των ταινιών ντοκιμαντέρ, όπου το ψηφιακό έδωσε τη δυνατότητα στους κινηματογραφιστές να βγαίνουν στους δρόμους με ένα προσιτό μέσο κινηματογράφησης. Το θέμα όσον αφορά το πού βλέπουμε τις ταινίες μας αποτελεί επίσης μέρος της ψηφιακής ιστορίας. Οι ταινίες κυκλοφορούν τώρα μέσω του αέρα, παρακολουθούνται σε κομπιούτερ και σε iPad. Δεν προβάλλονται πάντα στη μεγάλη οθόνη.

(η ελληνική μετάφραση δημοσιεύθηκε στην εφ. H KAΘHMEPINH 31-03-13)