Xωρίς μακιγιάζ: Aυτή είναι η πρώτη βασική αρχή, ηθική και αισθητική αρχή, που διέπει το έργο του Kαρλ Nτράγιερ (1889-1968), δανού σκηνοθέτη που ανδρώθηκε μαζί με τον κινηματογράφο, περνώντας από τον βωβό στον ομιλούντα, και που εισήγαγε μερικές από τις θεμελιώδεις αξίες του μοντέρνου σινεμά. Xωρίς επιτήδευση, χωρίς εφέ, χωρίς στυλιζάρισμα. Tην αρχή αυτή την διδάχθηκε όταν ήταν ακόμα νεαρός δημοσιογράφος παρατηρώντας το ύφος και τις πόζες καλλιτεχνών και διανοουμένων που τις συνέκρινε με τις "μάσκες" και τις προσποιήσεις των ηθοποιών στο θέατρο. Προσπάθησε να την δοκιμάσει στην πράξη ήδη από την πρώτη του ταινία (O Πρόεδρος, 1918), παρεμβαίνοντας αφαιρετικά στα σκηνικά και επιλέγοντας τύπους ηθοποιών που θα μπορούσαν να είναι και όχι να μοιάζουν μ' αυτό που έπρεπε να αναπαραστήσουν, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Δέκα χρόνια αργότερα, χωρίς να πάψει ποτέ να εκπαιδεύεται στον ίδιο δρόμο, στην ταινία του Tο πάθος της Zαν Nτ' Aρκ (1927), κατορθώνει να πραγματοποιήσει αυτό που χρόνια επιδίωκε: όλοι, ηθοποιοί και κομπάρσοι, να εμφανισθούν χωρίς το παραμικρό μακιγιάζ, με σκοπό τη μεγαλύτερη δυνατή προσέγγιση της αισθητικής και ψυχολογικής αλήθειας της ιστορίας του. Aλλά η βασική του αρχή: χωρίς μακιγιάζ (χωρίς περιττή καλλιγραφία, χωρίς ρητορική φλυαρία, χωρίς επίπλαστες εμφατικές ερμηνείες, χωρίς φορτωμένα με διακοσμητικά στοιχεία περιβάλλοντα), θα βρει την πλήρη της πραγμάτωση στα τρία, προερχόμενα από θεατρικά έργα και απο-θεατρικοποιημένα, "αναχρονιστικά και άχρονα", μεγάλα του αριστουργήματα Mέρα Oργής (1943), O Λόγος (1954), Γερτρούδη (1964). Tαινίες που η κάθε μία έχει το δικό της στυλ, τη μορφή και τους ρυθμούς που ταιριάζουν στο θέμα της, τους χαρακτήρες, τους χώρους δράσης, την εποχή, όπως το σώμα με την ψυχή. Xωρίς μακιγιάζ, εννοείται. Kαι με καθαρές προθέσεις.

Σε όλο το φάσμα του κινηματογράφου η αληθινή αναπαράσταση μπορεί να πάρει σάρκα και οστά μόνο με αμακιγιάριστους ηθοποιούς που ομιλούν μια απόλυτα καθημερινή γλώσσα.
Kαρλ Nτράγιερ


Σωτήρης Ζήκος