του David Lynch
(κριτική: Θόδωρος Σούμας)

Είδαμε ξανά πρόσφατα στην πλατφόρμα streaming Cinobo, επ’ ευκαιρία του θανάτου του Nτέιβιντ Λιντς, το ποιητικό και ζοφερό Inland Empire στα πλαίσια ενός πλούσιου αφιερώματος στον μεγάλο σκηνοθέτη. Στο αφιέρωμα του Cinobo είδαμε για πρώτη φορά και τη σειρά των σύντομων, παράλογων κινουμένων σχεδίων του, DumbLand (2002), οκτώ τρελά επεισόδια διάρκειας 4 λεπτών το καθένα, με ήρωα έναν βαρεμένο νταή σύζυγο.
Το Inland Empire (2006), ξεκινά παράδοξα κι ανησυχητικά. Σαν μια ανατρεπτική, σουρεαλιστική καρικατούρα ενός τηλεοπτικού sitcom, που μας δείχνει, ιδιοφυώς, σε ένα σαλόνι, κάποιους «κουνελάνθρωπους» (με ανθρώπινο σώμα και κεφάλι κουνελιού) και με τα άκαιρα, παράλογα γέλια των θεατών που ακούγονται οφ. Κατόπιν περνάμε στη σκηνή της παράδοξης «εισβολής» μιας πολύ παράξενης γειτόνισσας στο πλούσιο σπίτι της διακεκριμένης ηθοποιού Νίκι, που την υποδύεται η μούσα του σκηνοθέτη Λόρα Ντερν.
Αργότερα παρακολουθούμε την προετοιμασία της συμμετοχής της ηθοποιού σε ένα φιλμ, το οποίο θα σκηνοθετήσει ο σκηνοθέτης που υποδύεται ο Τζέρεμι Άιρονς, δίπλα στον ωραίο και γοητευτικό συμπρωταγωνιστή (Τζάστιν Θερού). Ο σύζυγος της Νίκι δείχνει να ζηλεύει και να υποπτεύεται τον σαγηνευτικό γόη που συνεργάζεται με τη γυναίκα του. Αυτή η ενότητα είναι η περισσότερο καταληπτή από τον θεατή.
Μαθαίνουμε όμως και κάτι άλλο παράδοξο. Η ταινία αυτή είναι το ριμέικ ενός πολωνικού φιλμ που το γύρισμά του διακόπηκε και δεν ολοκληρώθηκε εξαιτίας ενός φόνου που έκανε ένας ζηλιάρης άντρας. Υποπτευόμαστε πως ούτε αυτό το φιλμ θα ολοκληρωθεί για αντίστοιχες, παρόμοιες αιτίες και βιαιότητες.
Θα εμφανιστούν κάποιοι άνθρωποι, πιθανά επικίνδυνοι, με χώρα προέλευσης την Πολωνία , οι οποίοι συνομιλούν και συνεννοούνται στα πολωνικά , και το συναφές παραξένισμα θα ενταθεί. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα θα καταλάβουμε πως σχετίζονται με τον σύζυγο της Νίκι, γιατί μιλάνε στην ίδια γλώσσα. Κατόπιν θα εμφανιστούν και άλλα πρόσωπα, δυο ζευγάρια που μιλούν αυτή τη γλώσσα και εκεί είναι που θα χάσουμε οριστικά την …πυξίδα και το πηδάλιο. Τα παράξενα αφηγηματικά δεδομένα που εκρήγνυνται, τα αλλόκοτα οπτικά και δραματουργικά-αφηγηματικά στοιχεία, τα περίεργα κοκκινωπά φώτα και τα σκοτάδια, το ανησυχητικά παράδοξο και ο ιδιότυπος φιλμικός σουρεαλισμός διαποτίζουν όλη την ταινία και την στρέφουν σε μυστηριακές, δυσεξήγητες ή ονειρικές, εφιαλτικές κι ακατανόητες ατραπούς. Η κάμερα και μαζί της η αμφίσημη «δράση» περιφέρονται σε πολυτελή σαλόνια, πορφυρά, μισοσκότεινα δωμάτια και διαδρόμους, έξω από πόρτες , σε σκηνικά, σε κινηματογραφικές αίθουσες, σε ένα καμπαρέ, έξω από σπίτια, πίσω από κουρτίνες, παραβάν και χωρίσματα που δυσκολεύουν τη θέαση, έτσι που τα μυστήρια εντείνονται…
Το Inland Empire περιέχει τουλάχιστον δύο ταινίες μέσα στη κεντρική ιστορία του. Οι ταινίες αυτές διαπλέκονται αινιγματικά με την κύρια ιστορία της ηθοποιού Νίκι, που συμμετέχει στην προετοιμασία και το γύρισμα της ταινίας της. Δεν καταλαβαίνουμε ποια από τις ταινίες παρακολουθούμε γιατί επικρατεί ένα αφηγηματικό χάος. Ακόμη, ξεφυτρώνουν αιφνιδιαστικά και άλλες παράπλευρες μικροϊστορίες, που μας αποπροσανατολίζουν περισσότερο. Η Νίκι επισκέπτεται και μιλά σε έναν ακροατή, πιθανά ψυχολόγο. Παρουσιάζονται δυο παρέες πέντε έξι αισθησιακών, σέξι γυναικών (μάλλον call girls)· η Νίκι εμφανίζεται μαζί τους, στη δεύτερη ομάδα, σαν πόρνη κι αυτή. Παρεισφρέουν νέα, άγνωστα πρόσωπα, γυναίκες που τις υποδύονται η Μέρι Στινμπέργκεν και η Τζούλα Όρμοντ, κ.α. Τα πρόσωπα των διάφορων, διάσπαρτων αφηγηματικών γραμμών συναντιούνται και μπερδεύονται μεταξύ τους. Γίνονται, θα λέγαμε, μετατοπίσεις και μεταμορφώσεις προσώπων. Μα βλέπουμε κι απολαμβάνουμε και ορισμένα χαριτωμένα, ολοζώντανα μουσικοχορευτικά! Η ταινία μπορεί να αποκωδικοποιηθεί μόνο εν μέρει, πολύ πολύ δύσκολα… Κλείνει με εικόνες και μουσικές ανάτασης και ικανοποίησης, που αμβλύνουν τα προηγούμενα πλάνα βίας κι εφιαλτών.
Οι χρόνοι (όπως και οι χώροι) συγχέονται, το τώρα, το πριν και το μετά μπερδεύονται. Το παρόν ξεγλιστράει. Ο Ντέιβιντ Λιντς έχει ασχοληθεί αρκετά με την ιδιαίτερη διαχείριση του χρόνου στα φιλμ του.
Το εξαίρετο, εφιαλτικό, δυσερμήνευτο ποίημα, Inland Empire του Nτέιβιντ Λιντς – όπως και το Mulholland drive (2001) – περιστρέφεται γύρω από οράματα, εφιάλτες και όνειρα για τον κινηματογράφο και τη ζωή στο Χόλιγουντ. Μοιάζει με σκοτεινό, κινούμενο θέατρο εικόνων, ήχων, μουσικών και λόγων. Τα κεντρικά πρόσωπα είναι γυναίκες που είναι ηθοποιοί (Λ.Ντερν) ή που φιλοδοξούν να δουλέψουν και να διακριθούν στην αμερικάνικη βιομηχανία ονείρων (Ναόμι Γουότς). Προς το τέλος του Inland Empire, στην ταινία που γυρίζεται μέσα στην ταινία, η Νίκι πεθαίνει στον δρόμο με τα αστέρια του Χόλιγουντ! Ο Λιντς εικονοποιεί τις φαντασιώσεις, τους πόθους και τα άσχημα όνειρά των ηθοποιών γυναικών, όταν εμπλέκονται στους λαβυρίνθους των φιλοδοξιών τους και στο φανταστικό, σχεδόν σουρεαλιστικό κόσμο του Χόλιγουντ, έτσι όπως τον συλλαμβάνει και φαντάζεται ο πειραματιστής αμερικανός σκηνοθέτης και ποιητής, φευγάτος και βυθισμένος στα φαντάσματα και τους οραματισμούς του. Πρόκειται για ένα οργιώδες trip στο επικίνδυνο σύμπαν του σινεμά, του φόβου και της καλπάζουσας φαντασίας ενός ονειροπαρμένου σκηνοθέτη σε κατάσταση συνεχούς αγωνίας και υπαρξιακών αδιεξόδων και αναζητήσεων.