(Δυστυχισμένοι στον Παράδεισο )
του Carlos Reygadas
(οι δηλώσεις του σκηνοθέτη)

ΤΟ ΜΕΞΙΚΟ
Γεννήθηκα στο Μεξικό. Ήθελα να κάνω μια ταινία για τις εσωτερικές συγκρούσεις ενός ανθρώπου, μέσα στο πλαίσιο μιας πόλης και σε δεδομένες κοινωνικές συνθήκες. Κάποιος μπορεί να θεωρήσει τους τόπους γυρισμάτων σαν ένα τουριστικό κλισέ, μια παγίδα που περιλαμβάνει την Βασιλική, τον Καθεδρικό, το μετρό, το στάδιο. Ο Hitchcock είχε δηλώσει ότι για να γυριστεί σωστά μια ταινία για την Ολλανδία πρέπει να κινηματογραφήσεις το κλισέ της χώρας όπως οι ανεμόμυλοι, οι ομπρέλες κ.λπ. Κινηματογράφησα το Μεξικό μέσα απ’ αυτή την οπτική. Γι’ αυτό υπάρχει κάτι πολύ μεξικάνικο στην ταινία μου. Ωστόσο από την άλλη η κατάσταση που περιγράφει η ταινία είναι παγκόσμια και ανοιχτή σε πολλές ερμηνείες.

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ: Η ΕΝΟΧΗ
(…) Οι απαγωγές είναι κάτι πολύ κοινό στο Μεξικό σήμερα. Αυτή ήταν η αφετηρία για να μιλήσουμε για πράγματα που είναι παγκόσμια. Στην πραγματικότητα ο χαρακτήρας του Marcos θα μπορούσε να’ ναι Γερμανός, Κινέζος. Η ταινία διαδραματίζεται σ’ ένα περίπλοκο κοινωνικό περιβάλλον, ωστόσο δεν είναι πολιτική επειδή μιλά πάνω απ’ όλα για τη σύγκρουση ενός ανθρώπινου όντος που διχάζεται μεταξύ των πράξεων του και της φύσης του. Η πρόθεση μου ήταν μέσα από την ιστορία της απαγωγής να δείξω μια συγκεκριμένη πολυπλοκότητα της ζωής και των επιλογών που κάνουμε.
(…)Νομίζω ότι ο ήρωας αντιλαμβάνεται ότι μέσα από αυτό που έχει κάνει η μόνη έντιμη πράξη του θα ήταν ο θάνατος. Το να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του στην φυλακή θα ήταν ένας τρόπος επανόρθωσης ενώπιον μιας υποκριτικής κοινωνίας. Εκτός αυτού το ότι χρειαζόμαστε να τιμωρηθούμε για να επανορθώσουμε είναι μέρος ενός υποκριτικού και παράλογου μηχανισμού. Νομίζω ότι κατά κάποιον τρόπο γνωρίζει πραγματικά ότι το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να πεθάνει και πηγαίνει και αναζητά τον θάνατο. Στο τέλος του δίδεται αυτό το δώρο.

ΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ
(…) Αυτό που μου δίνει θάρρος και κουράγιο είναι οι ηθοποιοί. Γνωρίζω τον Marcos Hernandez εδώ και 15 χρόνια και μ’ αρέσει το στυλ, ο τρόπος που μιλά, που παίζει σαν ηθοποιός. Όσο για την Anapola Mushkadiz όταν εμφανίστηκε στο casting μ’ άρεσε πολύ.
(…) Ναι ο Marcos Hernandez υπήρξε η έμπνευση μου για την ταινία. Εργάζεται μαζί με τον πατέρα μου στο υπουργείο Πολιτισμού και τον ζήτησα να παίξει ένα μικρό ρόλο στο Japon. Κατά την διάρκεια των γυρισμάτων τον σκέφθηκα για την επόμενη ταινία. Όπως ο Alejandro Ferretis, ο πρωταγωνιστής του Japon, έτσι και αυτός υπήρξε σ’ ένα μεγάλο βαθμό η έμπνευση για την ιστορία της ταινίας. Ο Marcos ήταν τέλειος στο ρόλο ενός άνδρα που βασανίζεται από εσωτερικές θύελλες. Ήθελα κάποιον που να είναι εσωστρεφής, με μια ισχυρή παρουσία και μ’ ένα αληθινό μυστήριο να τον περιτριγυρίζει.
Για την Ana (που την υποδύεται η Ana Mushkadiz) άλλαξα το ρόλο για να ταιριάζει στην προσωπικότητα της και στον τρόπο που ζει. Όταν κάτι μ’ ελκύει σε κάποιο πρόσωπο τότε κατασκευάζω το χαρακτήρα γύρω απ’ αυτό που μου προκάλεσε το ενδιαφέρον. Αυτό που είναι πρωταρχικό είναι η ανθρώπινη ύπαρξη. Μ’ αρέσει επίσης ο αυθορμητισμός και η γενναιοδωρία των ερασιτεχνών ηθοποιών. Στους ηθοποιούς αναζητώ το πιο φυσικό τρόπο παιξίματος ή μάλλον για να είμαι ακριβής την απουσία οποιαδήποτε υποκριτικής.

ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ;
(…) Δεν είναι μια πορνογραφική ταινία. Σε μια πορνογραφική ταινία η πεολειχία έχει σκοπό να εξιτάρει τον θεατή. Στη αρχική σκηνή της ταινίας βλέπουμε το πρόσωπο ενός άνδρα, το σώμα του και ύστερα το κορίτσι που κοιτάζει προς την κάμερα κλαίγοντας. Είχα πρόθεση να προβάλλω μια εικόνα, η οποία να πηγαίνει πέρα από μια απλή σεξουαλική πράξη. Δεν είναι κάτι φυσιολογικό ωστόσο είναι εικόνα που βλέπει ένας παρατηρητής, ένα είδος μυστηρίου…
Οι χαρακτήρες, οι ήρωες κάνουν έρωτα και εκείνη την στιγμή κάτι συμβαίνει. Δεν είναι ζήτημα «κάνουμε έρωτα και μετά κάνουμε κάτι άλλο», έχει σχέση με το πως κάνουμε έρωτα και πως επικοινωνούμε εκείνη την στιγμή. Κινηματογραφώ το σώμα από πολύ κοντά: το σώμα είναι ένα πολύ «υποκειμενικό» αντικείμενο. Μαθαίνουμε πάρα πολλά για κάποιον μέσω του σώματος του/ της, που είναι πολύ διαφορετικό απ’ ότι μας λέει η φωνή, για παράδειγμα. Πάντα υπάρχουν μάσκες: όλοι μας κάποια στιγμή είμαστε ηθοποιοί. Τα σώματα είναι πιο «αντικειμενικά» και είναι γι’ αυτό που τα κινηματογραφώ για μεγάλα χρονικά διαστήματα ακόμα και όταν είναι ακίνητα. Σ’ αυτή την ταινία τα σώματα είναι πολύ όμορφα.
(…) Νομίζω ότι η αρχική και τελική σκηνή της ταινίας ίσως είναι πολύ κοντά στην επικράτεια του ασυνείδητου και του μυστηρίου. Αυτή η επικράτεια είναι μέρος της ζωής αλλά η σχέση της μ’ αυτή δεν είναι πολύ καθαρή. Εννοώ ότι είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπίσεις το γεγονός ότι έφαγες πρωινό και πήγες μετά στην δουλειά παρά να συνδιαλεχθείς με το γεγονός ότι ονειρεύτηκες ένα βράδυ μια φωτιά στον ουρανό και το άλλο πρωί πήγες στην δουλειά. Κατά κάποιον τρόπο αυτές οι δύο σκηνές αναδεικνύουν μια ατμόσφαιρα μυστηρίου αλλά η σχέση της με την πραγματική ζωή –τη φυσική ζωή– δεν είναι τόσο εύκολο να δημιουργηθεί. Είναι το μυστήριο της ύπαρξης και της συνείδησης, το μυστήριο της ζωής και το μυστήριο του θανάτου. Στην ταινία ήθελα να τιμήσω το γεγονός ότι υπάρχει ένα μυστήριο και ότι θα πρέπει να το αναγνωρίσουμε και να είμαστε απέναντι του ταπεινοί.

ΠΕΟΛΕΙΧΙΑ
(…)Βλέποντας μια νεαρή, όμορφη και ευκατάστατη γυναίκα (τη Ana) να κάνει πεολειχία σ’ ένα μεγαλύτερο άνδρα (τον Marcos) αυτό θα μπορούσε να είναι μια πραγματική ενόχληση για κάποιους. Σε μια πρώτη προσέγγιση το σοκ είναι αισθητικής τάξης, όμως στη πραγματικότητα το ταμπού είναι πολύ βαθύτερο. Έχει σχέση με τις κοινωνικές διαφορές. Αν ο άνδρας ήταν ένας πλούσιος διακινητής ναρκωτικών κανένας δεν θα σοκαριζόταν –όλοι θα σκεφτόταν απλώς ότι το κορίτσι είναι πόρνη. Δεν είμαι εσκεμμένα προκλητικός μάλλον προσπαθώ να απελευθερώσω από τον θεατή δυνατά συναισθήματα.
Ήθελα να ξεκινήσω την ταινία με το πρόσωπο, αυτή την αντανάκλαση του εσωτέρου εαυτού μας, ένα καθαρό τρόπο για παρουσιάσεις κάποιον. Και από εκεί ανοίγοντας το κάδρο να αποκαλύψω, σιγά- σιγά με την ίδια κίνηση, έναν άνδρα και μια γυναίκα να έχουν ερωτική επαφή- ως αυτοί να αντιπροσώπευαν την ανθρωπότητα όλη.
Η θερμή και πολύ προσωπική πράξη της πεολειχίας μπορεί να είναι και πολύ κινηματογραφική. Ήθελα να κινηματογραφήσω τη σκηνή της πεολειχίας μ’ ένα τέτοιο τρόπο που αυτή η τόσο προσωπική σκηνή να μας αγγίζει συναισθηματικά. Η πρώτη σκηνή της ταινίας περιέχει μια από τις θεματικές της: ένας άνδρας και μια γυναίκα αγγίζονται, σε μια πολύ ιδιαίτερη προσωπική κατάσταση, όμως δεν μπορούν να επικοινωνήσουν. Υπάρχει μια αναπόφευκτη απόσταση μεταξύ τους και αυτό τους κάνει να υποφέρουν. Ήθελα να δείξω την πεολειχία ως μια σεξουαλική πράξη αλλά ως μια πράξη πίστης.

ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
(…) Μ’ αρέσει να εργάζομαι εστιάζοντας στα δυνατά συναισθήματα και στο πως αυτά κυριαρχούν σε στιγμές κορύφωσης όπως έκανε ο Rossellini με την Πομπηία στο τέλος της ταινίας Ταξίδι στη Ιταλία. Μ’ αρέσουν οι πίνακες του γερμανικού ρομαντικού κινήματος. Απεικονίζουν την φύση εκρηκτική, μεγαλύτερη, αχανέστερη από τον άνθρωπο. Πάντα όμως χρειάζεται την ανθρώπινη παρουσία.

(αποσπάσματα από συνέντευξη στις σημειώσεις για την παραγωγή, δηλώσεις στο site της FIPRESCI και σε συνέντευξη τύπου στο Φεστιβάλ Καννών 2005).