του Takeshi Kitano

O Zatoichi είναι η συνεισφορά του Takeshi Kitano σ' ένα παραδοσιακό κινηματογραφικό είδος του εμπορικού σινεμά της Απω Ανατολής: τις ταινίες με ξιφομάχους, ή ταινίες "γου χσια" του κινεζικού σινεμά, ή ταινίες με σαμουράι του ιαπωνικού κινηματογράφου. Είναι ένα δημοφιλές είδος, αντίστοιχης σημασίας με το γουέστερν για το ασιατικό σινεμά, το οποίο πρόσφατα ήρθε πάλι στην επικαιρότητα: Ο Ήρωας και Ο τίγρης και ο δράκος, υπήρξαν δυο ταινίες που σηματοδότησαν την επιστροφή αυτού του κινηματογραφικού του είδους.
Ο Kitano σχεδιάζει έναν χαρακτήρα εκκεντρικό, σχεδόν μη ρεαλιστικό, και στηρίζει όλη την δραματική πλοκή πάνω στην δράση του. Κινηματογραφώντας την δράση με την ίδια ένταση και πάθος όπως και στις πιο βίαιες γκανγκστερικές ταινίες, ο Ιάπωνας σκηνοθέτης αποδεικνύει σ' αυτή την ταινία τις σκηνοθετικές του δυνατότητες, αλλά και την διάθεση του να απομακρυνθεί από την μελαγχολική, σχεδόν ελεγειακή, διάθεση των προηγούμενων ταινιών. Περισσότερο εξωστρεφής απ' ότι στις κωμωδίες του, αποδίδει ένα φόρο τιμής σ' ένα είδος, σε μια κινηματογραφική παράδοση και σ' ένα σκηνοθέτη, τον Kurosawa.
Και κατά ένα παράδοξο τρόπο, χρωματίζει το τέλος αυτής της αιματοβαμμένης ταινίας με την ευφορία ενός μιούζικαλ.
Ότι ακολουθεί είναι σχόλια του Takeshi Kitano για την ταινία.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΣ ΕΝΑΝ ΗΡΩΑ
Το σχέδιο για την ταινία μου προτάθηκε από την μαντάμ Chieko Saito, μια από τις δασκάλες μου, κατά την περίοδο Asakusa. Ήταν πολύ καλή φίλη του εκλιπόντος ηθοποιού Shintaro Katsu, που πρωταγωνιστούσε στα πρωτότυπα επεισόδια της σειράς Zatoichi στην τηλεόραση και σε ταινίες (από το 1962 μέχρι το 1989). Πριν λίγα χρόνια με ρώτησε αν θα έκανα μια συνέχεια του Zatoichi. Μου φάνηκε ενδιαφέρον, γιατί πότε δεν είχα σκηνοθετήσει μια ταινία εποχής. Όταν μου ζήτησε να υποδυθώ τον πρωταγωνιστικό χαρακτήρα τότε πανικοβλήθηκα: Με κανένα τρόπο δεν θα αντικαθιστούσα τον κύριο Katsu! Ευγενικά αρνήθηκα όμως η κυρία Saito δεν αποδεχόταν το όχι ως απάντηση. Τελικά παραδόθηκα υπό έναν όμως όρο: θα μου επιτρεπόταν να κάνω την ταινία, όπως ακριβώς ήθελα, αρκεί ο κεντρικός χαρακτήρας να παρέμεινε ένας τυφλός μασέρ που λεγόταν Zatoichi και ο οποίος επίσης να ήταν ένας δεξιοτέχνης ξιφομάχος και ένας ιδιοφυής παίκτης ζαριών. Όλα τα υπόλοιπα θα ήταν απόλυτα μια δική μου δημιουργία.
Το σενάριο δεν βασίστηκε σε ιστορία από κάποια από τις ταινίες Zatoichi του κυρίου Katsu. Επίσης θεώρησα ότι δεν είχε νόημα να μιμηθώ την δική του εκδοχή του Zatoichi. Έβαλα σκοπό να δημιουργήσω μια νέα εκδοχή, που θα ήταν όσο το δυνατόν πιο διαφορετική, και σωματικά και ψυχολογικά. Ο Zatoichi του κυρίου Katsu είχε μαύρα μαλλιά, ήταν ντυμένος με μονόχρωμα κιμονό και κουβαλούσε ένα καφετί ξίφος μπαστούνι. Αν και αυτό λειτουργούσε καλά την εποχή εκείνη, σκέφθηκα να κάνω τον Zatoichi μου καταφανώς διαφορετικό οπτικά. Ο Zatoichi μου είναι στην πραγματικότητα ένα αρκετά εκκεντρικό πρόσωπο. Έχει πλατινένια ξανθά μαλλιά και ένα κόκκινο -σαν αίμα- ξίφος μπαστούνι. Επίσης από πλευράς νοοτροπίας, ο Zatoichi μου είναι πολύ πιο απόμακρος συναισθηματικά με τους άλλους χαρακτήρες. Ο Zatoichi του κυρίου Katsu αφορούσε τις ένθερμες σχέσεις που διατηρούσε με καλούς και μειλίχιους ανθρώπους της πόλης. Ο δικός μου δεν έρχεται σε επαφή με τους καλούς. Απλώς συνεχώς πετσοκόβει τους κακούς.
Η άποψη μου ήταν ότι το κόκκινο ως χρώμα του μπαστουνιού θα ήταν μια φυσική επιλογή. Δεν θα ήταν "cool", αν ο Zatoichi χρησιμοποιούσε ένα άβαφο ξύλινο μπαστούνι. Θα ήταν πολύ προσγειωμένο και τότε ίσως θα έπρεπε να έχω στην ταινία μια ζεστή ανθρώπινη ιστορία για καθημερινούς ανθρώπους της πόλης. Θεώρησα ότι εάν ο Zatoichi ήταν ξανθός και κουβαλούσε ένα κόκκινο λακαριστό μπαστούνι, οι άλλοι χαρακτήρες θα ήταν λίγο επιφυλακτικοί μαζί του και κανένας δεν θα ήθελε να μπλεχτεί μαζί του.

Ο ΤΥΦΛΟΣ ΞΙΦΟΜΑΧΟΣ
Ο Zatoichi είναι πρακτικά ακατανίκητος. Μπορεί να καθαρίσει τον καθένα. Η ερώτηση είναι "Πως;" είναι τυφλός και δεν θα έπρεπε να 'ναι τόσο δυνατός, μη βλέποντας τους αντιπάλους του. Τελικά αποφάσισα ότι το μυστικό της δύναμης του Zatoichi είναι: "Αυτό είναι μια ταινία".
Έπαιξα με την ένδειξη της τυφλότητας του Zatoichi στο τέλος της ταινίας: ίσως τελικά ο Zatoichi να μην είναι παρόλα αυτά τυφλός. Ο Zatoichi σας μπερδεύει, όμως αυτός είναι ο ρόλος του.
Ήταν δύσκολο να κάνω τις κινήσεις με το ξίφος, έχοντας τα ματιά μου κλειστά, όταν είχα απέναντι μου την κάμερα. Ορισμένες φορές δεν ήξερα που στριφογύριζα το ξίφος μου. Ήταν πολύ αποπροσανατολιστικό να έχεις να κάνεις τα πάντα με τα μάτια κλειστά. Ακόμα και το να περπατάς ευθεία ήταν δύσκολο. Δεν μπορούσα να πω πόση ήταν η απόσταση ανάμεσα σε μένα και τους συμπρωταγωνιστές μου. Δεν μπορούσα να δω τις εκφράσεις τους ή τις πράξεις τους, όταν έπαιζα μαζί τους. Όταν παίζεις με τα μάτια ανοικτά μπορείς έμμεσα να βρεις το αίσθημα του πώς να κάνεις τις κινήσεις σου και του πως θα πεις τα λόγια, αν και σωματικά δεν μπορείς να δεις του εαυτού σου.

ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΕΠΟΧΗΣ
Κάποιος θα μπορούσε να περιμένει ότι οι ταινίες εποχής επιβάλλουν μεγαλύτερους περιορισμούς απ' ότι οι σύγχρονες ταινίες, εξαιτίας των κοστουμιών και των τοποθεσιών που πρέπει να 'ναι πιστά στα ιστορικά γεγονότα κ.λπ. Αντίθετα αισθάνθηκα μεγαλύτερη δημιουργική ελευθερία, γιατί βασικά μπορείς να κατασκευάσεις τα πάντα σε μια ταινία εποχής. Κάθε λεπτομέρεια -το πώς θα δείχνουν οι χαρακτήρες, οι τοποθεσίες κ.λπ.- είναι στην πραγματικότητα πιο μυθοπλαστική από μια σύγχρονη ταινία, αφού τα πάντα αναδημιουργούνται. Για παράδειγμα, σχεδόν όλοι οι ηθοποιοί θα πρέπει να φορέσουν περούκες, για να ανασυστήσουν το στυλ που υπονοεί εκείνες τις παλιές εποχές. Όσον αφορά την γλώσσα, η επιλογή μου ήταν για τα σύγχρονα Ιαπωνικά γιατί ο πυρήνας της ταινίας δεν είναι ένα κλασικό δράμα εποχής.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ
Συνήθως κάνω πλάκα με τις γιαπωνέζικες δραματικές ταινίες εποχής που όλες έχουν ένα ταυτόσημο τέλος. Για παράδειγμα, όταν ο ήρωας εγκαταλείπει την πόλη και βαδίζει σ' ένα δρόμο δίπλα σ' ένα ορυζώνα, οι αγρότες που δουλεύουν στα χωράφια ξαφνικά αρχίζουν να τραγουδούν και να χορεύουν, ενώ δουλεύουν. Όταν ήρθε η στιγμή και εγώ να σκηνοθετήσω μια δραματική ταινία εποχής σκέφθηκα "Γιατί να μην κάνω την δική μου απόδοση ενός τυπικού ευτυχισμένος τέλους σε μια δραματική ταινία εποχής;"
Αισθάνθηκα ότι θα ήταν βαρετό να αναπαράγω παραδοσιακούς γιαπωνέζικους λαϊκούς χορούς μ' ένα τσούρμο ερασιτεχνών -κάτι που δεν θα ήταν συναρπαστικό οπτικά και ηχητικά. Μετά είχα μια ιδέα "Γιατί να μην έχουμε χορό με κλακέτες;" Θεώρησα ότι η βασική ιδέα της ιστορίας του Zatoichi -ένα τυφλός μασέρ που είναι και δεξιοτέχνης ξιφομάχος που μπορεί να τραβήξει το ξίφος του με την ταχύτητα αστραπής- ήταν για μένα από μονή της αρκετά παράλογη, έτσι ώστε να βάλω σκοπό να κάνω μια ολοκληρωτικά ταινία διασκέδασης. Έκανα λοιπόν την μοντέρνα εκδοχή μια τυπικής γιορτινής χορευτικής σκηνής σε μια ταινία εποχής. Έβαλα τους κορυφαίους χορευτές κλακέτας της Ιαπωνίας να εμφανισθούν ως χωρικοί και ξυλουργοί, ντυμένοι με παραδοσιακά κιμονό, ξύλινα τσόκαρα και ψάθινα σανδάλια, να κάνουν το τελευταίο στυλ του χορού με κλακέτες και με υπόκρουση hip- hop ρυθμούς.
Ένας μεγάλος διασκεδαστής θα έπρεπε να είναι ικανός να κάνει τα πάντα. Έκανα χορό με κλακέτες, αλλά βρήκα ότι ήμουν πολύ μονοκόμματος. Δεν μ' άρεσε το στυλ του Gene Kelly στις κλακέτες. Όμως όταν ανακάλυψα το στυλ του Gregory Hines στις κλακέτες, να χορεύει χωρίς μουσική, θεώρησα ότι είναι εκπληκτικό.
zatoich4.jpg (15976 bytes)Πριν από λίγα χρόνια συναντήθηκα με μια γιαπωνέζικη ομάδα χορού με κλακέτες που λέγονται The Stripes. Είδα την παράσταση τους και γοητευτικά ολοκληρωτικά από τον χορό τους. Τρόμαξα βλέποντας πόσο διαφορετικό ήταν το ύφος τους από το παραδοσιακό στυλ στο οποίο εγώ εκπαιδεύτηκα. Έτσι χρησιμοποίησα τους The Stripes στο Zatoichi.

ΕΝΑΣ ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ
Ο Kurosawa έκανε παρά πολλά πλάνα από μια καλά σχεδιασμένη ξιφομαχία, κάτι που νομίζω είχε πολύ δυνατή απήχηση. Χρειάζεται πολύ σθένος για να κινηματογραφήσεις με τον τρόπο του Kurosawa. Η σκηνή με την βροχή είναι ένα φόρος τιμής στην ταινία Οι επτά Σαμουράι του Kurosawa. Συμπτωματικά καθώς γύριζα με αυτή την σκηνή όχι μόνο έκανε κρύο, αλλά σε κάποιο σημείο η μυρωδιά της βροχής άλλαξε. Προφανώς χρησιμοποιήθηκε νερό από μια λίμνη με κυπρίνους επειδή δεν επαρκούσε το νερό από την δεξαμενή. Βρωμούσε.

ΤΟ ΜΟΝΤΑΖ
Το "μπαμ" του πιστολιού και το "ζανκ" του ξίφους έχουν διαφορετικές έννοιες. Όταν κινηματογραφείς μια σκηνή με πιστόλια τότε δεν χρειάζονται πολλές κάμερες. Υπάρχουν φορές που δεν κινηματογραφείται καν το όπλο. Επίσης όταν τα όπλα σταματούν δεν υπάρχουν πολλά να κάνει αυτός που πυροβόλησε. Όμως στις ξιφομαχίες δεν ξέρεις ποια μπορεί να 'ναι η επόμενη κίνηση. Όταν γίνει ένα χτύπημα τότε ο ξιφομάχος θα πρέπει να επιτεθεί στην αφύλαχτη πλευρά του αντιπάλου του. Ορισμένες φορές δεν μπορεί να χτυπήσει. Ακόμα και αν επαναλάβεις το ίδιο παρά πολλές φορές στις πρόβες επαφίεσαι στα αντανακλαστικά και στην ευκινησία στα γυρίσματα.
zatoich5.jpg (21922 bytes)Έπρεπε να χρησιμοποιήσω περισσότερο "cut", να έχω περισσότερες αλλαγές πλάνων στο Zatoichi απ' ότι σε προηγούμενες ταινίες μου. Χρειάστηκε να έχω αρκετές λήψεις για να κρύψω τις ατέλειες, αφού οι ηθοποιοί φορούσαν περούκες και κιμονό και κάθε λεπτομέρεια θα έπρεπε να είναι εντάξει. Το να χρησιμοποιείς σύντομα πλάνα είναι το φυσιολογικό, ειδικά όταν υπάρχουν πολλές κινήσεις της μηχανής. Μια δραματική ταινία εποχής χωρίς κίνηση της μηχανής θα ήταν σαν μια βουβή ταινία.

ΞΙΦΟΜΑΧΙΕΣ
Οι ξιφομαχίες στις ταινίες δεν έχουν σχέση με το πόσο καλός είναι ο ξιφομάχος αλλά με το πόσο καλός είναι ο ηθοποιός που δέχεται τα χτυπήματα. Αν ο αντίπαλος δεν έχει ικανότητες ο συγχρονισμός θα είναι λάθος και η σκηνή θα δείχνει αφύσικη. Δεν ήθελα να δω τους ηθοποιούς να δέχονται χτυπήματα όταν είχαν καταρρεύσει μπροστά στην κάμερα. Οι ξιφομαχίες βασίζονται στον συγχρονισμό. Δεν μπορείς να είσαι αργός. Ορισμένες φορές το χτύπημα του ξίφους έφευγε. Ωστόσο αυτό έκανε αντίθεση με τις αργότερες κινήσεις του αντιπάλου. Για να συλλάβουμε τις περιστρεφόμενες κινήσεις των ξιφών χρησιμοποιούσαμε συνήθως υψηλή ταχύτητα και κανονική κάμερα. Το πλεονέκτημα όταν χρησιμοποιείς ταυτόχρονα δύο κάμερες είναι ότι αν μια δεν συλλάβει μια συγκεκριμένη κίνηση θα πρέπει να βασιστείς στην άλλη. Ορισμένες φορές η κάμερα δεν κινηματογραφούσε καθόλου το ξίφος και έτσι βασιζόμουν στη άλλη κάμερα για να συλλάβω σε φιλμ την δράση.

(δηλώσεις του Takeshi Kitano στο press book της ταινίας. Απόδοση Δημήτρης Μπάμπας)