(για την Αυτοκρατορία των αισθήσεων του Nagisa Oshima)
του Γιάννη Μπακογιαννόπουλου

(...) Άφησα τελευταία την Αυτοκρατορία των αισθήσεων/ In the Realm of the Senses , γιατί σ’ αυτήν όχι µόνο υλοποιείται η έκφραση του απόλυτου σεξουαλισµού, αλλά και -µε ήρεµη τόλµη- παραβαίνεται το ταµπού της αναπαράστασής του, χωρίς ηθικολογία και αιδημοσύνη. Η ταινία δείχνει τα πάντα, κονιορτοποιώντας την έννοια της πορνογραφίας δηλαδή, της ένοχης ηδονοβλεπτικής ταινίας.
«Ο ερωτισµός είναι η επιδοκιµασία της ζωής µέχρι θανάτου» γράφει ο γάλλος συγγραφέας Georges Bataille, που θα τον ακολουθήσουµε πρόχειρα στις σκέψεις του, σε αναφορά µε την ταινία. Στον έρωτα, τα χωρισµένα γένη, το αρσενικό και το θηλυκό, τείνουν να ξαναπλάσουν το αρχικό ένα. Οι δύο ατοµικότητες (που ισχυροποιούνται από την κοινωνική ζωή) τείνουν να διαλυθούν σε ένα κράµα, να πεθάνουν, για να γεννήσουν αυτό το ενιαίο, πλήρες πλάσµα. Άλλωστε, αυτό δεν είναι παρά η προβολή στο ενστικτώδες-συναισθηματικό επίπεδο της λειτουργίας της αναπαραγωγής,όπου το σπερματοζωάριο και το ωάριο ενώνονται για να σχηματίσουν µε το θάνατό τους το νέο ον.
Ο οργασµός είναι ένας µικρός θάνατος – και µε την έννοια της απώλειας ενέργειας, ζωής, και (µεταφορικά) µε την έννοια της ένωσης· θάνατος, συνδεδεμένος µε την καταστροφή, το βιασµό, τη βία, την επιθετικότητα. Δεν έχουµε παρά να θυµηθούµε τη συμπεριφορά µας στις στιγµές της µμεγαλύτερης ερωτικής πληρότητας που έχουµε ζήσει. Με τα λόγια και τις πράξεις µας αναφερόμαστε στη βία και στο  θάνατο – τον δικό µας ή του ερωτικού µας συντρόφου.
Την ίδια ώρα, µια άλλη δύναµη γεννάει µέσα µας τη φρίκη και το φόβο µπροστά στην εκτόξευσή µας προς το θάνατο. Και τότε βάζουµε όρια, απαγορεύσεις. Τα όρια όµως αυτά του φόβου και της λογικής, µια άλλη ορµή µέσα µας λυσσάει να τα ξεπεράσει. Και παλεύουµε εκεί, θέλοντας να ξεπεράσουµε το σκαλοπάτι του θανάτου, χωρίς να σβήσουµε τη συνείδηση και τη ζωή µας στην ανυπαρξία. Μένουµε στην επιθυµία του αντικειµένου, δεχόµενοι τον βαθµιαίο θάνατο της επιθυµίας, παρά τον τελικό θάνατό µας.
Και αν κάποιος δεχόταν να κάνει το τελικό βήμα; Αυτός είναι ο Κίτσι, ο ήρωας της Αυτοκρατορίας των αισθήσεων. Ξεκινάει µαζί µε τη Σάντα το µακρινό, υποδειγµατικό ταξίδι του στον αχανή κόσµο του ερωτισµού και των αισθήσεων, αποκλείοντας κάθε περιττό σύνδεσµο µε τον υπόλοιπο κόσµο, ζώντας κάθε παράβαση και υπερβολή, κι έχει το κουράγιο ν’ αποδεχθεί µε ηρεµία τη λογική του θανάτου που τον ενώνει ολοκληρωτικά µαζί της. Θ’ αποδεχθεί το στραγγαλισµό του -συνέχεια του «στραγγαλισµού» από το αιδοίον στη γενετήσια πράξη-, κι εκείνη θα διαιωνίσει τον τελικό οργασµό-ένωση, µε την αποκοπή και κατοχή των γεννητικών οργάνων του Κίτσι.
Απέναντι στην παλιά ανδροκρατική αντίληψη της επιβολής του άντρα πάνω στη γυναίκα µε τη «διαπέρασή» της, ο Όσιµα µας δείχνει τη βαθµιαία ανάπτυξη του φυσικού µηχανισµού της θηλυκότητας, που µε τεράστια δύναµη κατέχει τον άντρα και, στα ακρότατα όρια, τον εξουθενώνει. Ο δηµιουργός είναι πιστός και στη διαλεκτική σχέση των ακραίων όρων - οµορφιάς -εξιδανίκευσης απ’ τη µια, ζωικότητας-χυδαιότητας απ’ την άλλη, καθαρότητας και πορνείας- µε τις διάφορες σκηνές της ταινίας που µας «σοκάρουν» ή µας τροµάζουν.
Όπως και οι ήρωες της ταινίας, έτσι κι εµείς αισθανόµαστε συνεχώς την τροµακτική δυσκολία αυτού του ταξιδιού· δεν γινόµαστε ποτέ απλοί «καταναλωτές» του. Μόλις αφεθούµε να ταυτιστούµε µαζί τους, µας απωθεί µια νέα παράβαση των κανόνων. Μόλις πάµε να την ξεπεράσουµε, µας κάνει να ντρεπόµαστε το αδιάκοπο κοίταγµα των άλλων προσώπων της ταινίας, που παρακολουθούν το ζευγάρι στην τροµερή και πανέµορφη ερωτική του οδύσσεια. Και, στο τέλος, η αίσθηση του πνιγµού και του ευνουχισµού µάς τροµοκρατεί. Είναι σαν µια φοβερή σάουνα: διαδοχικά καυτή και παγωµένη. Και η απεικόνιση είναι στο ύψος αυτής της καθαρότητας. Ρεαλιστική, κατά μέτωπο σχεδόν σαν ντοκιμαντέρ. Κανένας διανοητισμός ή συμβολισμός, πέρα από δύο υπέροχες στιγμές ονείρου, που ανοίγουν προοπτικές σ’ ένα χώρο εσωτερικό. Μόνο ακρίβεια, επαναληπτικότητα του χρόνου και του κλειστού χώρου, και, πότε πότε, κάποια καίρια πλάνα λεπτομερειών: το μαχαίρι, το στόμα της Σάντα …
Η ηρεμία της γραφής αφήνει να πολλαπλασιαστεί η ζωική ενέργεια, η βία, η χαρά της ελευθερίας όποιου περνάει εκούσια το κατώφλι του θανάτου μέσα απ’ την υπέρτατη λειτουργία της ζωής.

(απόσπασμα από κείμενο στην αφιερωμένη στον σκηνοθέτη έκδοση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης)