(Η πέτρα της υπομονής)
του Atiq Rahimi

Εστιάζοντας σ' ένα γυναικείο πρόσωπο, που ζει τις τραγωδίες ενός πολέμου στο ταλανιζόμενο  Αφγανιστάν, η ταινία υπερβαίνει τα όποια όρια θέτει μια ρεαλιστική απεικόνιση της κατάστασης. 
Σήμερα. Σε μια χώρα που ποτέ δεν προσδιορίζεται. Ο εμφύλιος πόλεμος μαίνεται. Μια νεαρή γυναίκα και μητέρα δυο μικρών κοριτσιών (στο ρόλο η ιρανή Golshifteh Farahani), έγκλειστη στο ερειπωμένο της σπίτι, φροντίζει τον τραυματισμένο και σε κώμα άνδρα της. Καθώς η κατάσταση, τόσο στην πόλη όσο και στο σπίτι, συνεχώς χειροτερεύει, η νεαρή γυναίκα αρχίζει να εξομολογείται τις σκέψεις στον ανίκανο να επικοινωνήσει με το περιβάλλον άνδρα της. Η αφορμή είναι ένας περσικός μύθος: Η εξομολόγηση σε μια «πέτρα της υπομονής» κάνει την πέτρα να σπάσει και προσφέρει τη λύτρωση…
Είναι εξαρχής σαφές ότι την ταινία διατρέχει μια διαχωριστική γραμμή: από την μια πλευρά υπάρχει ο γεμάτος με τα σημάδια του πολέμου, εξωτερικός χώρος, κυριαρχούμενος από την ανδρική παρουσία, με την ηρωίδα να φορά διαρκώς τη μπούργκα, καλύπτοντας έτσι κάθε της χαρακτηριστικό –τόσο το σώμα όσο και το κυριότερο το πρόσωπο. Και από την άλλη, υπάρχει ο εσωτερικός χώρος, με το πρόσωπο της ηρωίδας να καταλαμβάνει το κάθε πλάνο και το λόγο της, εξομολογητικό και βαθύτητα προσωπικό, να κυριαρχεί. Η διαρκής αυτή ροή του λόγου –που θυμίζει την ταινία La voce humana του Roberto Rossellini με την Anna Magnani- έρχεται σιγά -σιγά στο κέντρο, εξορίζοντας στο περιθώριο κάθε άλλη θεματική της ταινίας (ο πόλεμος και οι επιπτώσεις), και γίνεται έτσι το πραγματικό θέμα της ταινίας.
Ότι έχουμε μπροστά μας είναι μια γυναίκα που μονολογεί σε τόνους εξομολογητικούς και το ακίνητο –και ανίκανο να δράσει- σώμα ενός άνδρα, μια αληθινή απουσία. Αυτός ο πληθωρισμός λόγου από τη γυναίκα, αν και εκφέρεται μέσα σ’ ένα πλαίσιο που προσδιορίζεται από τον τόπο και τις κοινωνικές συνθήκες –ο πόλεμος, το Ισλάμ και η καταπίεση της γυναίκας-, γρήγορα το υπερβαίνει. Μέσα από τη δημόσια έκθεση ενός πολύχρωμου εσώτερου τοπίου -τα συναισθήματα, οι αμφιβολίες, οι δισταγμοί- η γυναίκα οδηγείται προς μια συνειδητοποίηση, την απελευθέρωση, τη χειραφέτηση της, τη λύτρωση.
Όμως είναι η δραματική αποκορύφωση της εξομολόγησης της που προσθέτει ένα ακόμα επίπεδο σ’ αυτήν την ταινία: εδώ έχουμε να κάνουμε μ’ ένα γυναικείο λόγο που σιγά -σιγά κυριαρχείται από το αίτημα για σεξουαλική απελευθέρωση και όπου ο γυναικείος πόθος είναι στο κέντρο. Το πιο ένοχο μυστικό της που αποκαλύπτει -αυτό που τελικά θα κάνει την «πέτρα της υπομονής» να σπάσει- θα μπορούσε να είναι και η πραγματοποίησης μίας άγριας σεξουαλικής φαντασίωσης –τόσο ξένης και τόσο παράταιρης με τον τόπο, τις κοινωνικές συνθήκες και τα πρόσωπα. Κάτι που κάνει την ταινία να εφάπτεται με ταινίες όπως Belle de jour (1967) του Luis Buñuel, όπου το μοτίβο της γυναικείας μυστικής ζωής συνδέεται μ’ αυτό της «εκπόρνευσης» και του γυναικείου πόθου και αποκτά τις διαστάσεις μιας σεξουαλικής φαντασίωσης που επιτακτικά ζητά την εκπλήρωσή της.
Ίσως τελικά ο πραγματικός δημιουργός της ταινίας δεν είναι ο αφγανικής καταγωγής σκηνοθέτης της Atiq Rahimi, αλλά ο γάλλος συν-σεναριογράφός της Jean-Claude Carrière…

Δημήτρης Μπάμπας