(Ο Κύκλος)
του Jafar Panahi

Τρεις γυναίκες βγαίνουν από τη φυλακή με προσωρινή άδεια. Η ανάγκη τους για εξεύρεση χρημάτων, προκειμένου να ξεφύγουν από την ταπεινωτική και εξευτελιστική  κατάσταση στην οποία βρίσκονται, θα τις οδηγήσει σε απελπισμένες κινήσεις. Η μία, χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα και υποχρεωτική αντρική «συνοδεία» για το ταξίδι που θέλει να κάνει, πρέπει να πει ψέματα και να ικετεύσει, μόνο και μόνο για να μπορέσει να αγοράσει ένα εισιτήριο για το λεωφορείο που θα την οδηγήσει μακριά από την πόλη. Η άλλη, ανύπαντρη, που είναι έγκυος σκοπεύει να κάνει έκτρωση, αλλά αντιμετωπίζει την εκδίωξή της  από το πατρικό της σπίτι και  απειλές από τα αδέλφια της ότι θα την σκοτώσουν αν το επιχειρήσει.
Ο Κύκλος του πολυβραβευμένου Τζαφάρ Παναχί, αποτελεί μια συγκλονιστική μαρτυρία, για την ζωή των γυναικών στο Ιράν. Αυτή η ταινία, βραβευμένη με το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας το 2000 και  απαγορευμένη στο Ιράν, περιγράφει τις παράλληλες πορείες τριών γυναικών, στην αστυνομοκρατούμενη και ισλαμοκρατούμενη  Τεχεράνη. Οι ηρωίδες, θύματα μιας παράλογης νομοθεσίας, που έχει θέσει ολόκληρο το γυναικείο φύλο σε κατάσταση διωγμού, βγαίνοντας από την φυλακή βρίσκονται εγκλωβισμένες σε μια χώρα που δεν είναι παρά μια άλλη απέραντη «ανοιχτή» φυλακή, αφού όταν είσαι γυναίκα στο Ιράν τα πάντα απαγορεύονται -ακόμα και να καπνίσεις ένα τσιγάρο στο δρόμο. Ποτέ δεν μαθαίνουμε για ποιο λόγο αυτές οι γυναίκες βρέθηκαν στη φυλακή, ούτε ποτέ εξακριβώνουμε την πιθανή ενοχή ή αθωότητά τους, καθώς ζουν σ' έναν κόσμο διαρκούς επιτήρησης, νομοτελειακής, σχεδόν αρχέγονης ανισότητας και αποκλεισμού. Η κάμερα του σκηνοθέτη με ρεαλιστική δύναμη και αφηγηματική τόλμη (παρ)ακολουθεί τις ηρωίδες του στις αδιέξοδες διαδρομές και συναντήσεις τους,  μέσα στους δρόμους της πόλης, την απεγνωσμένη αναζήτηση  σημείων διαφυγής από μια κοινωνία ακραίας καταπίεσης και ολοκληρωτισμού. Οι προσωπικές ιστορίες τους καθώς εναλλάσσονται, δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο   αδικίας, κοινωνικού αποκλεισμού, διακρίσεων, ανισοτήτων και παροιμιώδους καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Τζαφάρ Παναχί, με μεγάλη σκηνοθετική μαεστρία, δημιουργεί μέσα από το σχήμα του κύκλου -το οποίο συνεχώς επαναλαμβάνεται μέσα στην ταινία- έναν κλειστό χώρο, εγκλωβίζοντας  τις ηρωίδες του σ΄ έναν αποπνικτικό κόσμο  που βρίσκεται υπό αδιάκοπη επιτήρηση, με προαιώνιες ανισότητες  που επιβάλλουν οι μεσαιωνικοί θρησκευτικοί κανόνες. Αυτός όμως, ο ασφυκτικός κόσμος επιτήρησης και εκφοβισμού δεν μπορεί να εξαλείψει την αδάμαστη θέληση, τη δύναμη και το κουράγιο αυτού του «κύκλου των χαμένων  γυναικών». Η ασήμαντη -αλλά τόσο θαρραλέα- πράξη της τελευταίας γυναίκας του «κύκλου»,  το άναμμα ενός τσιγάρου, είναι μια πράξη εξέγερσης, συνειδητής αντίστασης, ένα μήνυμα ελπίδας.  Ίσως τελικά ο αποτρόπαιος  κύκλος μπορεί να σπάσει.

Ο κύκλος (Ιράν, Ιταλία, Ελβετία 2000)
Σκηνοθεσία: Τζαφάρ Παναχί
(Χρυσό Λιοντάρι Φεστιβάλ Βενετίας & Βραβείο της Fipresci)

(δ.τ.)