του Siddig Barmak

Σκηνοθετημένη από τον Αφγανό Siddig Barmak, η ταινία Osama μοιάζει ως μια εκ των έσω μαρτυρία για τις συνθήκες ζωής την περίοδο που οι Ταλιμπάν είχαν την εξουσία στο Αφγανιστάν: Αφηγείται την ιστορία ενός κοριτσιού που αναγκάζεται να μεταμφιεσθεί σε αγόρι για να μπορέσει να επιβιώσει μέσα σ' ένα εχθρικό για τις γυναίκες Αφγανιστάν.
"Νομίζω ότι το σινεμά του Αφγανιστάν έχει μέλλον", δηλώνει ο σκηνοθέτης σε μια συνέντευξή του. "Η ταινία αυτή είναι ένας καλός τρόπος για να συστήσω την χώρα σ' όλο τον κόσμο. είναι αυτή η ταινία ένας καλός αγγελιοφόρος, μια γέφυρα κατανόησης ανάμεσα στους ανθρώπους", έτσι περιγράφει τον ρόλο που μπορεί να παίξει η ταινία του σ' ένα δυτικό κοινό. Η αποδοχή των θεατών και τα βραβεία που κέρδισε στο Φεστιβαλ Καννών επιβεβαιώνουν τις προσδοκίες του σκηνοθέτη.
Γεννημένος το 1962 στο Αφγανιστάν ο Barmak έζησε συνέχεια εκεί παρ' όλους τους συνεχείς πολέμους. Ωστόσο την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από τους Ταλιμπάν αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί στο γειτονικό Πακιστάν για δυόμισι χρονιά. Μια αληθινή ιστορία που διάβασε σε μια εφημερίδα του Αφγανιστάν απετέλεσε την βάση του σεναρίου -και αυτή συνδυάστηκε μ' ένα παλιό ο θρύλο που αφηγείται την ιστορία ενός κοριτσιού που πέρασε κάτω από τον Ουράνιο τόξο και έγινε αγόρι. "Ουράνιο τόξο" ήταν εξάλλου ο πρώτος τίτλος της ταινίας.
Οι συνθήκες που επικρατούσαν στην χώρα την περίοδο των Ταλιμπάν προσφέρουν το πλαίσιο για την δραματική πλοκή και την αφήγηση. Καθώς οι Ταλιμπάν εφαρμόζουν τους αυστηρούς νόμους που αλλάζουν την καθημερινή ζωή της χώρας, μια γιατρός χάνει την δουλεία της στο νοσοκομείο. Χήρα και χωρίς άνδρα συγγενή στον οικογενειακό της περίγυρο, η γυναίκα μεταμφιέζει την κόρη της σε αγόρι έτσι ώστε η οικογένεια να μπορέσει να επιβιώσει. Λίγο μετά την μεταμφίεση και ενώ η νεαρή ηρωίδα δουλεύει ως αγόρι σ' ένα γαλακτοπωλείο, οι Ταλιμπάν συγκεντρώνουν όλα τα αγόρια για να περάσουν από θρησκευτική και στρατιωτική εκπαίδευση και σ' ένα ιερατικό σχολείο. Τώρα ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει το κορίτσι είναι μεγάλος.
"Αλλαξα τον αρχικό τίτλο (Ουράνιο τόξο) και το τέλος", εξηγεί ο Barmak. "Είδα ότι η ταινία αφορούσε τον τρόμο και είναι μια αντίδραση απέναντι στο τρόμο. Το αρχικό τέλος και ο τίτλος ήταν και τα δύο πολύ αισιόδοξα, πολύ ιδεαλιστικά. Στο αρχικό τέλος, η γυναίκα κατορθώνει να δραπετεύσει και αν περάσει κάτω από το ουράνιο τόξο. Όταν έκανα το μοντάζ της ταινίας σκέφθηκα ότι οι γυναίκες του Αφγανιστάν δεν έχουν ακόμα απελευθερωθεί. Έτσι το μικρό κορίτσι ως αντιπρόσωπος των γυναικών είναι ακόμα στο σπίτι σαν να βρίσκεται στην φυλακή".
"Μετά από 23 χρόνια πολέμου, φυσικά τα πράγματα δεν θα αλλάξουν μέσα σε μια νύχτα. Θέλουμε τουλάχιστον 4 με 5 χρόνια ίσως και μια δεκαετία για να κάνουμε τις αλλαγές που θα μείνουν στον χρόνο. Θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να αλλάξουν τα πράγματα -τώρα όμως είναι έτσι", σχολιάζει με απαισιοδοξία.
Μοναδικό πρόσωπο που γνωρίζει την αλήθεια για την μικρή ηρωίδα είναι ένα αγόρι που ζει στον δρόμο. Αυτός της δίνει το όνομα Osama, το μοναδικό όνομα που ακούγεται στην ταινία και μια προφανή αναφορά στον μαχητή ισλαμιστή ηγέτη που υποστήριζε το καθεστώς των Ταλιμπάν.
"Οι Ταλιμπάν δεν ήταν μόνο εναντίων των γυναικών", εξηγεί ο σκηνοθέτης. "Ήταν επίσης εναντίων και των ανδρών. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα: κάθε πρόσωπο που ήταν καθαρός και κομψός τον μισούσαν και τον συλλάμβαναν επειδή ήταν καθαρός και φορούσε καθαρά ρούχα. Φυσικά τώρα στο Αφγανιστάν υπάρχει η ελευθερία του λόγου, του τύπου. Υπάρχει ραδιόφωνο, τηλεόραση και κινηματογράφος. Δεν χρειαζόμαστε μόνο την ασφάλεια για τις γυναίκες και τους άνδρες".
"Νομίζω ότι πρέπει να μιλήσουμε για τον πόνο των Αφγανών επειδή αυτοί υπήρξαν τα πρώτα θύματα αυτόν του τρομοκράτη. Λυπόμαστε στα αλήθεια για τα θύματα της 11ης Σεπτεμβρίου, όμως ποίοι υπήρξαν θύματα για πέντε χρόνια;", αναρωτιέται ο σκηνοθέτης. "Το μόνο που ξέρουν σήμερα οι Αφγανοί είναι ο Osama και ο πόλεμος. Είναι καιρός αυτό να αλλάξει", καταλήγει ο σκηνοθέτης της ταινίας Siddig Barmak. "Είναι πολύ σημαντικό για το κινηματογράφος να μιλήσει για την Αφγανική κοινωνία και να αλλάξει τα πράγματα. Ο κινηματογράφος έχει πολύ δύναμη. Αυτή τη στιγμή το 85% των Αφγανών είναι αναλφάβητοι: δεν μπορούν να διαβάσουν εφημερίδες ή βιβλία. Έτσι η δύναμη των εικόνων μπορεί να είναι πολύ δυνατή και να τους βοηθήσει".

(Πηγή: Reuters)