Τα φθηνά σενάρια και το χαμηλό κόστος οδήγησαν το Χόλιγουντ σε σημείο να χάσει τη μαγεία του παρελθόντος

των Ed Helmore και Vanessa Thorpe/ The Observer

Για την κινηματογραφική βιομηχανία, η χρονιά που μόλις αποχαιρετίσαμε -2000- υπήρξε απογοητευτική, αν λάβει κανείς υπόψη του τις εντυπώσεις του κοινού και τις κινηματογραφικές κριτικές.
Battlefield Earth, «Κόκκινος Πλανήτης», «Αποστολή στον Άρη», «Η Καταιγίδα», «Blair Witch 2», «Η Παραλία», Coyote Ugly, «Φθινόπωρο στην Νέα Υόρκη», είναι ενδεικτικά μερικοί τίτλοι ταινιών της τελευταίας κινηματογραφικής σοδειάς. Πραγματικά αξέχαστες ή μήπως τις έχουμε ήδη ξεχάσει; «Κάθε χρόνο υπάρχουν κάμποσες κακές ταινίες» λέει ο Πίτερ Τράβερς, κριτικός του περιοδικού Rolling Stone, «αλλά το 2000 είχαμε πραγματική ομοβροντία».
Το πρόβλημα, όπως σημειώνουν κινηματογραφικοί κριτικοί και άνθρωποι της βιομηχανίας του σινεμά, έγκειται στο ότι ο κλάδος έχει χάσει τη δυναμική του. «Η ορμή του Χόλιγουντ έχει εξασθενήσει και τα κινηματογραφικά στούντιο κυριαρχούνται από το φόβο μιας ενδεχόμενης αποτυχίας», αναφέρει ο κριτικός της New York Daily News, Γκράχαμ Φούλερ, «γεγονός που τα έχει οδηγήσει να μη ρισκάρουν χρηματοδοτώντας νέες προτάσεις, και να παραμένουν στις πατροπαράδοτες συνταγές. Ωστόσο, αυτές οι συνταγές έχουν ημερομηνία λήξης».

Τρεις μόνο ξεχωρίζουν
Σύμφωνα με τα προγνωστικά για τις υποψηφιότητες των βραβείων Όσκαρ, η κατάσταση είναι αρκετά δυσάρεστη, καθώς μόνο τρεις παραγωγές ξεχωρίζουν ως ικανές να διεκδικήσουν τον τίτλο της καλύτερης ταινίας του 2000 «Ο Μονομάχος» του Ρίντλεϊ Σκοτ, το «Εριν Μπρόσκοβιτς» με την Τζούλια Ρόμπερτς και το πολυαναμενόμενο «Traffic» του Στίβεν Σόντεμπεργκ, που βασίζεται σε μια σειρά ντοκιμαντέρ του Channel 4 με θέμα το εμπόριο των ναρκωτικών και στο οποίο πρωταγωνιστούν ο Μάικλ Ντάγκλας και η Κάθριν Ζέτα-Τζόουνς. Το «Τίγρης και Δράκος» του Ανγκ Λι είναι αξιόλογη ταινία, αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ένα φιλμ που μιλάει κινέζικα μπορεί να κερδίσει το έπαθλο της Αμερικάνικης Ακαδημίας Κινηματογράφου. Μπορεί, βέβαια να προκύψουν νέες υποψηφιότητες την τελευταία στιγμή, άλλα προς το παρόν αρμόζει περισσότερο η φράση της Ακαδημίας ότι υπάρχει μια «άνευ προηγουμένου αβεβαιότητα». «Η κρίση δημιουργικής έμπνευσης επέτρεψε σε ταινίες όπως ο «Τίγρης» και το «Traffic», αμφότερες άξιες να βραβευτούν, να γεμίσουν το κενό. Καμιά από τις δύο, ωστόσο, δεν μοιάζει με συμβατική χολιγουντιανή ταινία απ’ αυτές που συνήθως κερδίζουν τα Όσκαρ», αναφέρει ο Φούλερ. «Μέχρι πριν από δύο-τρία χρόνια τα κινηματογραφικά στούντιο ήταν συνεπή στην παραγωγή μεγάλων ταινιών. Μπορεί να μην ήταν ιδιαίτερα ποιοτικές, αλλά ήταν αποτελεσματικές. Αυτή η αποτελεσματικότητα έχει τώρα εξαφανιστεί».

Υποψήφια ταινία κινουμένων σχεδίων
Η κατάσταση είναι τόσο αβέβαιη που η εταιρεία παραγωγής του Στίβεν Σπίλμπεργκ «DreamWorks», αποφάσισε να ξαναπροτείνει για υποψηφιότητα την ταινία κινουμένων σχεδίων «Chicken Run», θέλοντας ίσως να περάσει το μήνυμα ότι ένα πλασματικό πτηνό μπορεί να είναι καλύτερο από τους αληθινούς ηθοποιούς. Οι βρετανικές αίθουσες δεν έμειναν ανεπηρέαστες από αυτή την κακή χρονιά. Η έλλειψη μεγάλων ονομάτων και συναρπαστικών ταινιών δράσης έδρασε αρκετά αρνητικά. Ακόμα και ο Τζόρτζ Κλούνεϊ στην «Καταιγίδα» δεν κατάφερε να φέρει τις αναμενόμενες εισπράξεις.

Πτώση των πωλήσεων
Στο Χόλιγουντ, η έλλειψη δημιουργικότητας έχει αρχίσει να επιδρά στον πιο ευαίσθητο τομέα, που είναι ο οικονομικός. Η έλλειψη μεγάλων επιτυχιών οδήγησε τη βιομηχανία σε πτώση των πωλήσεων της, που έφτασε το 17% μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου.
Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η προέλευση του κοινού στις αίθουσες μειώνεται σημαντικά για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, με αποτέλεσμα, οι ιδιοκτήτες να αρχίζουν να παραπονιούνται. Ωστόσο, το κοινό είναι εκείνο που διαμαρτύρεται πιο έντονα. Σε πρόσφατο άρθρο της η Wall Street Journal έδωσε μια συμβουλή στους κινηματογραφόφιλους: όταν κουράζονται από τη φλυαρία των ταινιών, απλά να σηκώνονται και να φεύγουν. Οι αιθουσάρχες αποφάσισαν να επιστρέψουν τα λεφτά στους δυσαρεστημένους θεατές ή να τους δίνουν δωρεάν εισιτήρια- σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και αν έχουν δει ολόκληρη την ταινία.
Ο Βρετανός σκηνοθέτης Σάιμον Μόντζακ αναφέρει ότι δεν έχει ξαναδεί μέχρι τώρα πιο απογοητευτική λίστα πιθανών υποψηφιοτήτων για Όσκαρ. «Υπάρχει μια σχεδόν ολοκληρωτική έλλειψη καλών σεναρίων» αναφέρει. «Δείτε, για παράδειγμα, τις δύο πιο πιθανές υποψηφιότητες, τον «Μονομάχο» και την «Εριν Μπρόκοβιτς», οι οποίες βασίζονται σε απλοϊκές ιστορίες και δεν έχουν τίποτα καινούργιο να προσφέρουν στον πολιτιστικό διάλογο».

Χωρίς ευχάριστες εκπλήξεις
Οι μεγαλύτερες επιτυχίες του αγγλικού box-office κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων υπήρξαν «Οι Άγγελοι του Τσάρλι», «Ο Κατεργάρης των Χριστουγέννων» και η νέα ταινία του Γούντι Άλεν «Small Time Crooks». «Ζήσαμε μια κινηματογραφική χρονιά χωρίς μεγάλες επιτυχίες», σημειώνει ο κινηματογραφικός κριτικός της εφημερίδας Observer, Φίλιπ Φρεντς. «Ο Μονομάχος» υπήρξε όντως μια πολύ μεγάλη επιτυχία και πιστεύω ότι πραγματικά το άξιζε. Όμως δεν υπήρξαν ευχάριστες εκπλήξεις, όπως η περσινή «Έκτη Αίσθηση».
Ακόμα και ο «Μπίλι Έλιοτ» του Στίβεν Ντάλντρι, που είχε πάρει καλές κριτικές και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, δεν κατάφερε να παρατείνει για μεγάλο διάστημα την προβολή της».

Ποιος φταίει;
Η απόδοση ευθυνών για την έλλειψη δημιουργικότητα είναι πραγματικά δύσκολη υπόθεση. Το κόστος μιας μέτριας χολιγουντιανής ταινίας (που ξεπερνά τα 60 εκατομμύρια δολάρια συμπεριλαμβανομένου και του μάρκετινγκ) καθιστά το εγχείρημα ριψοκίνδυνο. Δεν είναι οι σκηνοθέτες ή οι ηθοποιοί που έχουν το πάνω χέρι, υπογραμμίζει ο Τράβερς, αλλά ο τομέας του μάρκετινγκ. «Αν μπορείς να πουλήσεις στο κοινό σκουπίδια, είσαι μεγαλοφυΐα».
Μπορεί, βέβαια, να ευθύνονται και οι ηθοποιοί. Με τόσο λίγους «διαπιστευμένους» κινηματογραφικούς σταρ υπάρχει κενό εκεί όπου άλλοτε ο Σταλόνε και ο Σβατσενέγκερ έσπαγαν τα ταμεία. Επιπλέον, οι σταρ «πρώτης κατηγορίας» επιβάλλουν σήμερα δυσβάσταχτους όρους.
Ακόμα και με τα 200 εκ. δολάρια που κέρδισε «Ο Κατεργάρης των Χριστουγέννων» η Γιουνιβέρσαλ κινδυνεύει να μη βγάλει τα έξοδα της, καθώς ο Τζίμ Κάρεϊ θα καρπωθεί το 17% των ακαθάριστων κερδών, αφού αφαιρεθούν τα 20 εκ. δολάρια της αμοιβής του.

Κρίση στις υπερπαραγωγές
Το είδος που κυρίως πλήττεται από αυτήν την κρίση στο Χόλιγουντ είναι οι υπερπαραγωγές δράσης. Πολλές έχουν αποτύχει και οι περισσότερες έχουν επικριθεί από τους κριτικούς. Οι σεναριογράφοι ταινιών δράσης λένε ότι το είδος έχει κατακλυστεί από τα οπτικά εφέ, χωρίς να δίνεται η πρέπουσα σημασία στο σενάριο.
Με το σύστημα που επικρατεί, ταινίες όπως ο «Μπιλ Έλιοτ», που επαινέθηκαν από την κριτική και άρεσαν σε μια αξιόλογη μερίδα του κοινού, χαρακτηρίζονται «αποτυχίες» και δεν βρίσκουν ευρεία διανομή. «Έτσι το κοινό και οι κινηματογραφιστές αποπροσανατολίζονται», λέει ο Τράβερς
Στο διαρκώς μεταβαλλόμενο Χόλιγουντ η κακή φετινή χρονιά μπορεί να δώσει τη θέση της σε μια επόμενη, πολύ καλύτερη.
Όμως τα στούντιο, τρομοκρατημένα από την απειλή απεργίας των ηθοποιών το επόμενο καλοκαίρι, έχουν ήδη δρομολογήσει φτηνές κωμωδίες και θρίλερ. «Η βιομηχανία του κινηματογράφου βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή», λέει ο Τράβερς. «Τι γίνεται όταν ταινίες ποιότητας αγωνίζονται να βρουν διανομείς και οι υπερπαραγωγές κυριαρχούν στα μούλτιπλέξ; Απλά, το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό»

(Δημοσιεύτηκε στο φ. 16 Δεκεμβρίου 2000. Η ελληνική μετάφραση, με κάποιες περικοπές, στην εφ. Η Καθημερινή, Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2001)