του Alexander Payne

Ταινία δρόμου, αλλά και ταινία που στο κέντρο της έχει τη σχέση πατέρα -γιου, η δημιουργία του ελληνοαμερικανού Alexander Payne είναι κυρίως μια ασπρόμαυρη ελεγεία για τις τελευταίες διαδρομές του βίου.
Ο κεντρικός χαρακτήρας της αφήγησης, ο Woody Grant, είναι ένας ηλικιωμένος, με χρόνιο πρόβλημα αλκοολισμού και πρόβλημα σύγχυσης, λόγω ηλικίας. Εύπιστος, αποφασίζει να ταξιδέψει με τα πόδια για να παραλάβει το βραβείο που θεωρεί ότι κέρδισε σ’ ένα διαγωνισμό: 1 εκατομμύριο δολάρια. Αμετάπειστος στην απόφαση του, ο ήρωας θα έχει συνοδό του σ’ αυτό το ταξίδι τον μικρότερο γιο, του. Όμως, όπως συμβαίνει και με κάθε ταξίδι, ότι έχει σημασία εδώ δεν είναι ο προορισμός αλλά η ίδια η εμπειρία του ταξιδιού.
Το ταξίδι ο σκηνοθέτης το αφηγείται συχνά με τόνους κωμικούς, χωρίς να παραλείπονται οι δραματικές στιγμές του, ενώ τα πρόσωπα που ο ήρωας συναντά παρόλο που συχνά σχεδιάζονται με το ύφος καρικατούρας αποκαλύπτουν μέσα από την υπερβολή κάτι από τις αλήθειες της ζωής.
Ενταγμένη στην παράδοση του ενός σινεμά όπου η σχέση πατέρα-γιου και η οικογένεια βρίσκονται στο κέντρο, η ταινία συνιστά μια πινακοθήκη πορτραίτων μοναδική για το χώρο του αμερικάνικου σινεμά (θυμίζει τα πορτραίτα των φωτογράφων της οικονομικής κρίσης του 30) και μια ματιά στο εσωτερικό του θεσμού εξίσου πρωτότυπη. Δεν είναι μόνο η οικογένεια του κεντρικού χαρακτήρα των συγγενών της, αλλά και αυτές που την περιβάλλουν, που εξίσου αξίζουν της προσοχής του θεατή: οι εντάσεις στις σχέσεις που αναδύονται απεικονίζονται μ' ένα τρόπο συναισθηματικό και ελάχιστα δραματικό. Αναμφίβολα στην απεικόνιση των οικογενειακών σχέσεων, οι μεσογειακές (ελληνικές) καταβολές του σκηνοθέτη έχουν αφήσει βαθιά τα ίχνη τους: ο κάθε θεατής αναγνωρίζει στην ευρύτερη οικογένεια του ήρωα κάτι οικείο: πρόσωπα και σχέσεις γνωριμίες.
Με φόντο τις υπέροχα φωτογραφημένες από τον Phedon Papamichael/ Φαίδωνα Παπαμιχαήλ αχανείς πεδιάδες των μεσοδυτικών Πολιτειών των ΗΠΑ, ο σκηνοθέτης τοποθετεί στο κέντρο της εικόνας τον ηλικιωμένο (στο ρόλο ο Bruce Dern) και τον ασταθή βηματισμό του. Καθώς περιπλανιέται σε τόπους γνώριμους γι’ αυτόν (στην πόλη που μεγάλωσε και ανδρώθηκε) , καθώς συναντά πρόσωπα που καθόρισαν τη νεανική του ζωή, ο ήρωας αναμετριέται με τα φαντάσματα μιας ζωής. Θυμίζοντας μας τον συγγενή στη ψυχολογία ήρωα της ταινίας του David Lynch, The Straight Story, ο σκηνοθέτης δίνει ένα τόνο υπαρξιακό στην ευπιστία του ήρωα: αυτό το ταξίδι γίνεται για να εκπληρωθούν τα απωθημένα όνειρα μιας ζωής. Και δίπλα του, ο συνοδός του, ο γιος του (Will Forte) αναμετριέται με τα δικά του φαντάσματα: αναζητά μια (ανδρική) ταυτότητα, το δυναμισμό στη διεκδίκηση της ζωής.
Εντέλει, ο πατριάρχης αυτής της οικογένειας που ξεπηδά μέσα από τις αχανείς, απέραντες εκτάσεις των μεσοδυτικών πολιτειών- η βαθιά Αμερική- είναι ένα πρόσωπο που σ’ αυτούς τους τελευταίους βηματισμούς της ζωής του αναζητά ότι όλοι: διεκδικεί από τη ζωή, με το πάθος και την ένταση ενός εικοσάχρονου, ό,τι του ανήκει, δηλαδή όλα.
Αλλά κυρίως ένα: την αξιοπρέπεια…

Δημήτρης Μπάμπας