του Kleber Mendonça Filho
Το Aquarius ήταν πάντα η οικογενειακή εστία της Clara. Μια διώροφη κομψή οικοδομή διαμερισμάτων της δεκαετίας του 40, στην παραθαλάσσια πόλη Recife της βορειοανατολικής Βραζιλίας, λίγα μέτρα μόνο απόσταση από τον Ατλαντικό ωκεανό. Σε ένα ευρύχωρο και φωτεινό διαμέρισμά του, μόνη πλέον, η εξηνταπεντάχρονη Dona Clara, έχει απομείνει και η μοναδική ένοικος του Aquarius, αρνούμενη να πουλήσει το μερίδιο της σε κατασκευαστική εταιρεία που έχει αγοράσει το υπόλοιπο κτήριο. Γιατί η Clara έχει ορκιστεί να φύγει από το σπίτι της μόνο νεκρή.
Χωρισμένη σε τρία κεφάλαια, με το πρώτο ως εισαγωγικό, η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Mendonça Filho φαίνεται να βασίζεται στο διαχρονικό θέμα της επικείμενης καταστροφής ενός ιστορικού κτηρίου. Με ένα λεπτομερειακά μελετημένο σενάριο ο κεντρικός άξονας της αφήγησης παραμένει αυτός της αντιπαράθεσης ανάμεσα στην αμετακίνητη ηρωίδα και τις κερδοσκοπικές ορέξεις της εταιρείας. Πέρα όμως από τα ηθικά θέματα της αρχιτεκτονικής αισθητικής(η οποία κάνει σκηνογραφικά αισθητή την παρουσία της στους εσωτερικούς χώρους της ταινίας) όσο και των αδηφάγων ορέξεων των μεγαλοεργολάβων, ό,τι ενδιαφέρει εδώ πραγματικά τον Filho δεν είναι παρά ο αγώνας για τη διεκδίκηση ενός πολύ βασικού δικαιώματος για την επίτευξη της προσωπικής ευτυχίας, αυτού της αυτοδιαχείρισης, που εντέλει ανάγεται και σε «δικαίωμα της προσωπικότητας του ατόμου». Στην ταινία ωστόσο του βραζιλιάνου σκηνοθέτη η κεντρική ηρωίδα είναι πιο δυνατή από το θέμα. Ειδικά από το δεύτερο μέρος και μετά το έργο δομείται εξολοκλήρου επάνω της, κινείται και αναπνέει μαζί της. Το Aquarius είναι συνυφασμένο με την ύπαρξη της Dona Clara και σφραγίζεται από την ακαταμάχητη δύναμη και γοητεία της. Η ταινία συνιστά ένα σύνθετο όσο και αριστοτεχνικό πορτρέτο της.
Σε μια περίοδο που εκτείνεται χρονικά από το 1980- με την εναρκτήρια αναδρομική σκηνή της οικογενειακής συγκέντρωσης για τον εορτασμό των εβδομηκοστών γενεθλίων της θείας Λουκίας- ως τη σύγχρονη εποχή, ο θεατής γίνεται μάρτυρας μιας συνέχειας που εξακολουθεί να έχει την ίδια στέγη και όχημα τη μουσική. Από τα άγρια χρόνια της νιότης, όταν η νεαρή κοντοκουρεμένη Clara έβγαινε νικήτρια από τη μάχη με τον καρκίνο και κοίταζε με θαυμασμό την περίφημη θεία της, ως τα χρόνια της σύνταξης και την απόλαυση μιας απλής αλλά άνετης ζωής, η ηρωίδα έχει διανύσει μια μακρά πορεία, που τα στάδια της μας αποκαλύπτονται σταδιακά κατά τη διάρκεια της αφήγησης. Με πλούσια πλέον μακριά μαλλιά, - ένα σωματικό στοιχείο πολύ διακριτό της παρουσίας της- η Clara, χήρα εδώ και δεκαπέντε χρόνια και με τα τρία της παιδιά να έχουν τραβήξει το δικό του δρόμο το καθένα, ζει σε ένα κόσμο μοναξιάς αλλά και ακατάβλητης ενέργειας. Διάσημη πρώην μουσικοκριτικός, περιτριγυρισμένη από τα βιβλία και τους δίσκους της αλλά και από ένα σωρό οικογενειακά κειμήλια απολαμβάνει την καθημερινότητα με έναν τρόπο γήινο και αισθησιακό. Ό,τι προέχει είναι η επιβίωση με τους δικούς της όρους. Γι αυτό δεν υποκύπτει ούτε στις πιέσεις των παιδιών της. Ο οικείος προσωπικός της χώρος με τα αντικείμενα και τις μνήμες που κουβαλάει λειτουργεί ως αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξης της. Αυτή η αίσθηση του παρελθόντος χρόνου δε φαίνεται ωστόσο να βαραίνει καθόλου στην ταινία. Ο χρόνος διαπερνά το χώρο αλλά δεν τον επισκιάζει. Η ηρωίδα δε μένει προσκολλημένη στο παρελθόν, αλλά προχωράει παρά τις απογοητεύσεις και μεταμορφώνει το βιωμένο σε δυναμικό παρόν. Μια τελετουργική σύνδεση με τη μνήμη, που λειτουργεί ως βάλσαμο και μαζί ως κινητήρια δύναμη.
Το Aquarius από αρκετούς θεωρήθηκε και ως πολιτική αλληγορία για τη σύγχρονη Βραζιλία. Πράγματι δε λείπουν οι νύξεις για τις διακρίσεις των τάξεων και στο τρίτο μέρος η μεταφορά είναι έκδηλη. Η χώρα, όπως το σπίτι διαβρώνεται υποχθόνια από τους πολιτικούς της. Η ταινία όμως πέρα από μικρόκοσμος της σύγχρονης Βραζιλίας κάνει πολύ διαχρονικότερες αναφορές. Για τα άψυχα και τα έμψυχα που μας περιβάλλουν και καθορίζουν με την αύρα τους τη συνέχεια μας στο χρόνο, για την ομορφιά και τον ερωτισμό που αποπνέουν η χαλαρότητα και η αίσθηση της ελευθερίας, για την αγωνιστικότητα και το ανυποχώρητο μπροστά στις έξωθεν πιέσεις. Και η Sonia Braga, με μια γοητευτική ωριμότητα στο ρόλο της Dona Clara, ενσαρκώνει επάξια όλους τους παραπάνω ρόλους.
της Καλλιόπης Πουτούρογλου [Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]
