της Shirin Neshat
Τεχεράνη, καλοκαίρι του 1953. Από το ραδιόφωνο ανακοινώνεται το αμερικανοκίνητο πραξικόπημα που θα ρίξει τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Mohammad Mossadegh και θα επαναφέρει το Σάχη στην εξουσία. Μέσα σε αυτό το πολιτικό σκηνικό ξετυλίγεται η πρώτη ταινία μυθοπλασίας της Ιρανής εικαστικού Shirin Neshat, αναγνωρισμένης διεθνώς για το φωτογραφικό της έργο και τις βιντεοεγκαταστάσεις της.
H ταινία, αφιερωμένη στη μνήμη όσων έχασαν τη ζωή τους στον αγώνα για ελευθερία και δημοκρατία στο Ιράν, κλείνει μέσα σε μια καθαρά ποιητική φόρμα τη δύναμη ενός πολιτικού μανιφέστου. Εμπνευσμένη από το ομώνυμο μυθιστόρημα της Shahrnush Parsipur η εγκατεστημένη στην Αμερική Ιρανή καλλιτέχνις ξεκίνησε ήδη από το 2003 τη δημιουργία ενός video/film project, το οποίο τελικά θα περιλάμβανε πέντε βιντεοεγκαταστάσεις - πορτρέτα των ηρωίδων του βιβλίου. Mέσα από αυτόν τον κύκλο έργων – τα οποία εκτέθηκαν στο ΕΜΣΤ της Αθήνας τον περασμένο Μάιο- γεννήθηκε και η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της Neshat.
Σ’ αυτήν συναντάμε τις τέσσερις από τις πέντε ηρωίδες του μυθιστορήματος ως κινηματογραφικούς πλέον χαρακτήρες, αν και οι δυο από αυτές (η Munis και η Zarin/ η επαναστάτρια και η πόρνη) αποδίδονται σε μια γλώσσα περισσότερο εικαστική παρά κινηματογραφική. Ο θεματικός πυρήνας της ιστορίας παραμένει ανέγγιχτος. Όλες οι γυναίκες, από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις η κάθε μία, δραπετεύουν από έναν κόσμο που τις καταπιέζει και διεκδικούν την ανεξαρτησία τους, μέσα από τη δράση ή την αυτοεξορία σε ένα χώρο φανταστικό. Κοινός τόπος συνάντησής τους είναι ένας κήπος, ένα είδος χαμένου παραδείσου, άχρονου, που τις μεταμορφώνει και τις προστατεύει από τον έξω κόσμο. Όχι όμως για πολύ.
Η Neshat διατηρεί πολλά από τα συμβολικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν το εικαστικό της έργο: το τσαντόρ, τη μαγική δύναμη της φύσης, την εναλλαγή ρεαλιστικού-υπερρεαλιστικού. Αλλά και ιδεολογικά στοιχεία, όπως την αντιπαράθεση κοινωνίας-ατόμου και τη σύγκρουση με την εξουσία. Επιπλέον η ασπρόμαυρη φωτογραφία στις σκηνές που διαδραματίζονται στην κλειστή πόλη σε αντίθεση με τα έγχρωμα πλάνα του ανοιχτού φυσικού τοπίου κάνει πιο έντονη την αντιπαράθεση εσωτερικού-εξωτερικού, συγχρονικού-διαχρονικού. Εκτός από τις εικόνες η φωνή του αφηγητή, που διατρέχει την ταινία, συμβάλλει κι αυτή στο να μεταφέρει την αίσθηση ενός οπτικού ποιήματος. Άλλοτε αιθέριου κι άλλοτε τρομαχτικά εφιαλτικού. Η ταινία, που κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας στο πρόσφατο φεστιβάλ Βενετίας, αμφιταλαντεύεται συνεχώς ανάμεσα στην ελπίδα και τη διάψευση, την ελευθερία και τον πόνο. Απομένει στο θεατή να επιλέξει τι υπερισχύει τελικά.
της Καλλιόπης Πουτούρογλου
[Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.]
