του Steve Rose /The Guardian

«Δεν χρειαζόμασταν διαλόγους τότε, είχαμε πρόσωπα», λέει αναστενάζοντας η Νόρμα Ντέσμοντ στη «Λεωφόρο της Δύσεως», κοιτάζοντας νοσταλγικά τον νεότερο εαυτό της σε μια βωβή ταινία. Ακόμα και τώρα που έχουμε τους διαλόγους όμως, τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει: το πρόσωπο ενός κινηματογραφικού ηθοποιού ήταν και εξακολουθεί να είναι η βασική περιουσία του. Είναι δύσκολο να αποδώσεις περίπλοκα συναισθήματα με οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος, ωστόσο δεν είναι μόνο αυτό.
Θέλουμε να βλέπουμε όμορφα πρόσωπα στις ταινίες. Ναι, μπορεί να γίνεις επιτυχημένος ηθοποιός χωρίς να είσαι όμορφος, αλλά μπορεί επίσης να γίνεις επιτυχημένος ηθοποιός χωρίς να έχεις υποκριτικό ταλέντο, αρκεί να είσαι όμορφος. Αν είσαι όμορφος ΚΑΙ με ταλέντο, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα τα καταφέρεις. Και από τη στιγμή που θα τα έχεις καταφέρει, είτε το θέλεις είτε όχι, το πρόσωπό σου γίνεται πανταχού παρόν σαν λογότυπο προϊόντος ευρείας κατανάλωσης, αναπαράγεται συνεχώς, διανέμεται παντού, χρησιμοποιείται για να πουληθούν όχι μόνο ταινίες αλλά και αφίσες, περιοδικά, αρώματα, ρολόγια, καφετιέρες, γιαπωνέζικα ουίσκι και ούτω καθεξής.

Για χάρη του ρόλου
Οταν λοιπόν τα πρόσωπα των ηθοποιών αλλάζουν, όπως άλλαξε τόσο ξαφνικά και δημόσια το πρόσωπο της Ρενέ Ζελβέγκερ, δεν οφείλουμε να αισθανθούμε ενοχή που το παρατηρήσαμε. Ο,τι κι αν έκανε η ηθοποιός στο πρόσωπό της είναι, βέβαια, δικό της θέμα, αλλά καθώς έχουμε εκπαιδευτεί να δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στα διάσημα πρόσωπα, είναι δύσκολο να προσποιηθούμε ότι δεν καταγράψαμε την αλλαγή.
Συνήθως, οι ηθοποιοί θέλουν να καταγράφουμε την αλλαγή. Οταν κάνουν πράγματα στο πρόσωπο ή στο σώμα τους για χάρη ενός ρόλου, αναμένεται από μας να χειροκροτήσουμε την αφοσίωσή τους, ιδιαίτερα όταν τείνει προς την υπερβολή. Σύντομα θα δούμε, για παράδειγμα, τον Τζέικ Τζίλενχαλ στη νέα ταινία του, τον «Nightcrawler». Τουλάχιστον μας λένε ότι είναι ο Τζέικ Τζίλενχαλ. Το καινούργιο πρόσωπό του είναι τρομακτικό: κάτισχνο, με ρουφηγμένα μάγουλα και τρελά γουρλωτά μάτια. Για να μπει στον ρόλο του ως ένας μανιακός ανεξάρτητος τηλεοπτικός ερευνητής (κάποια ειρωνεία υπάρχει εδώ), ο Τζίλενχαλ εξήγησε με υπερηφάνεια πώς στερήθηκε το φαγητό και τον ύπνο, χάνοντας 15 κιλά και σπρώχνοντας τον εαυτό του στα άκρα. Τώρα έχει ξαναπάρει βάρος καθώς παίζει τον πυγμάχο στη νέα ταινία του.
Το να αλλοιώνεις την εμφάνισή σου για χάρη ενός ρόλου έχει γίνει τίτλος τιμής, ιδιαίτερα για ηθοποιούς που η εμφάνισή τους συχνά μπαίνει εμπόδιο σε συγκεκριμένες ερμηνείες. Δείτε, π.χ., τις βραβευμένες με Οσκαρ μεταμορφώσεις του Μάθιου Μακόναχι και του Τζάρεντ Λέτο για το «Dallas Buyers Club» πέρυσι. Κρίστιαν Μπέιλ, Νάταλι Πόρτμαν, Μάικλ Φασμπέντερ, Σαρλίζ Θέρον, Νικόλ Κίντμαν, Τομ Χανκς, Ντε Νίρο, Μπράντο – το εγχείρημα έχει δοκιμαστεί με επιτυχία πολλές φορές και ακόμα κερδίζει τις εντυπώσεις. Η Ζελβέγκερ έχει παίξει το παιχνίδι και η ίδια, παίρνοντας βάρος και αποκτώντας μια τέλεια αγγλική προφορά για το «Ημερολόγιο της Μπρίτζετ Τζόουνς», χάνοντας αμφότερα για μερικά χρόνια και αποκτώντας τα ξανά για την «Μπρίτζετ Τζόουνς 2». Στο μεταξύ, ας υπενθυμίσουμε, κέρδισε ένα Οσκαρ ενώ είχε επανέλθει στην κανονική της εμφάνιση, για τον ρόλο της στην ταινία «Επιστροφή στο Κολντ Μάουντεν».

Εκτός οθόνης
Οταν πρόκειται για την εκτός οθόνης εμφάνιση ωστόσο, ισχύει το αντίθετο. Ο στόχος εδώ φαίνεται ότι είναι να διατηρηθεί απαράλλαχτη για όσο το δυνατόν περισσότερο καιρό, ιδιαίτερα όσον αφορά τις γυναίκες που πλησιάζουν μια ορισμένη ηλικία. Δεν είναι μόνο οι γυναίκες που εξαρτώνται από την εμφάνισή τους, αλλά η αλήθεια είναι πως οι σχετικές περιπτώσεις των ανδρών είναι σπάνιες.
Ας θυμηθούμε, για παράδειγμα, τον Μοντγκόμερι Κλιφτ, κατά γενική ομολογία έναν από τους ωραιότερους άνδρες του Χόλιγουντ. Ηταν και καλός ηθοποιός, τα είχε όλα δηλαδή. Ποτέ όμως δεν συνήλθε από τη ζημιά που έπαθε το όμορφο πρόσωπό του εξαιτίας ενός αυτοκινητικού ατυχήματος το 1956. Λέγεται ότι στον τόπο της σύγκρουσης, η φίλη και συμπρωταγωνίστριά του Ελίζαμπεθ Τέιλορ τον κρατούσε στην αγκαλιά της και προειδοποιούσε τους φωτορεπόρτερ που έφταναν εκεί πως αν έπαιρναν φωτογραφίες του παραμορφωμένου προσώπου του Κλιφτ, εκείνη θα φρόντιζε να μην ξαναδουλέψουν ποτέ. Ωραίοι καιροί εκείνοι.

Η περίπτωση του Μίκι Ρουρκ
Μια καλύτερη περίπτωση για σύγκριση, όσον αφορά τη Ρενέ Ζελβέγκερ και το ζήτημα του φύλου, θα ήταν ίσως ο Μίκι Ρουρκ. Επέστρεψε κι αυτός στη μεγάλη οθόνη έπειτα από μακρά απουσία και φαινόταν ένας εντελώς διαφορετικός άνθρωπος. Το πρόσωπό του ήταν πολύ πιο αλλοιωμένο από της Ζελβέγκερ, κατεστραμμένο από μια τρομακτική καταιγίδα επαγγελματικής πυγμαχίας, κατάχρησης ουσιών και αποτυχημένης αισθητικής χειρουργικής.
Τι έκανε όμως ο Ρουρκ; Εκανε το «Sin City», ένα φιλμ όπου το πρόσωπό του παραμορφώθηκε με μακιγιάζ για να φαίνεται ακόμα πιο χάλια απ’ ό,τι πραγματικά ήταν. Και πέντε χρόνια αργότερα έδωσε την καλύτερη ερμηνεία της καριέρας του στο φιλμ «Ο παλαιστής».
Θα μπορούσε η Ζελβέγκερ να κάνει το ίδιο; Βεβαίως.
Η αλλαγή στο πρόσωπό της δεν είναι τόσο «ριζοσπαστική» όσο του Ρουρκ ούτε την πήραν τα χρόνια όπως τη Νόρμα Ντέσμοντ – είναι μόνο 45 ετών. Και το πιο σημαντικό: πάντα ήταν κάτι πολύ παραπάνω από ένα νόστιμο πρόσωπο. Είναι ικανή ηθοποιός. Το μόνο που χρειάζεται τώρα είναι ένα καλό όχημα επανόδου, αν και κάτι μου λέει πως αυτό δεν θα είναι η «Μπρίτζετ Τζόουνς 3».

(Η ελληνική μετάφραση δημοσιεύθηκε στην εφ. Η Καθημερινή, 09.11.2014)