(το σχόλιο της Μαρίας Γαβαλά)
Μετά και τη θερμότατη υποδοχή στη χώρα μας της τελευταίας ταινίας («Undine») του Γερμανού σκηνοθέτη Κρίστιαν Πέτζολντ (Christian Petzold), που αρκετοί σινεφίλ την πρόσθεσαν στις σημαντικότερες ταινίες του 2020, ας ρίξουμε μια «χαϊδευτική, φευγαλέα, ματιά» σε μερικές από τις πρόσφατες ταινίες του, εστιάζοντας το ενδιαφέρον μας σε δυνητικά ή ακυρωμένα ερωτικά ζευγάρια, θεματική που καταλαμβάνει περίοπτη θέση στο ποιητικό κινηματογραφικό σύμπαν του. Υπό τη βαριά σκιά ή το ασταθές φως σημαδιακών ιστορικών/πολιτικών/κοινωνικών θεμάτων, που αποτελούν και το ουσιώδες περίγραμμα όπου τοποθετούνται οι αφηγήσεις του, πάντα αναδύεται ο έρωτας, συνήθως αινιγματικός, αμφίσημος, περαστικός, αδιόρατος, υποφώσκων ή ξεκάθαρος και τρικυμιώδης, μέσα σε περιθώρια δυνατότητας ή σε στενωπούς που οδηγούν σε μη αναστρέψιμη ματαίωση. Νίνα Χος και Ρόναλντ Ζέρφελντ στη «Μπάρμπαρα», 2012 και στο «Φοίνιξ», 2014. Πόλα Μπίερ και Φραντς Ρογκόφσκι στο «Τράνζιτ», 2018, και στο «Undine», 2020.
Στην «Μπάρμπαρα» –μια ιστορία που διαδραματίζεται εντός των ασφυκτικών τειχών ανελευθερίας και στυγνής επιτήρησης, τα οποία οριοθετούν μια αγροτική επαρχία της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας (DDR), το 1980 –το ζεύγος των δύο τιμωρημένων και εκτοπισμένων εκεί γιατρών (της Μπάρμπαρα και του Αντρέ) δεν προσβλέπει στην οποιαδήποτε δραπέτευσή του σε έναν ποθητό τόπο αποδέσμευσης και ελευθερίας. Η Δύση σημειώνεται πολύ κοντά τους μες στον χάρτη, στην πραγματικότητα όμως βρίσκεται πολύ μακριά για τα δικά τους δεδομένα. Η απόδραση είναι ανέφικτη. Επομένως, η ερωτική έλξη μεταξύ τους και η ένωσή τους αποτελεί μονόδρομο. Προκειμένου να ολοκληρωθεί επιτυχώς το επαγγελματικό/ιατρικό και ανθρωπιστικό χρέος τους, όσο και να δικαιωθεί η απαίτησή τους για συμμετοχή στον έρωτα και στην απόλαυση των δώρων της ζωής, οφείλουν να μείνουν πιστοί και αταλάντευτοι ο ένας στο πλευρό του άλλου. Αντιθέτως, η ερωτική ιστορία της Νέλι και του Τζόνι, στο «Φοίνιξ» –ένα υποβλητικό, σπαραχτικό, μελόδραμα, ταυτοχρόνως και μια συγκινητική αναφορά στα μελοδράματα του Φάσμπιντερ– μοιάζει ανεπίστρεπτα θαμμένη, όχι μόνο στα ερείπια και αποκαΐδια της μεταπολεμικής Γερμανίας, αλλά και μες στην καταβόθρα της ερωτικής προδοσίας και στα ες αεί ανεπούλωτα τραύματα του Ολοκαυτώματος. Η Νέλι –με ανεξάλειπτα τα σημάδια της μετεγχειρητικής μεταμόρφωσής της, όσο και της σημάδευσής της στο στρατόπεδο του Άουσβιτς –, θα τραγουδήσει το «Speak low» του Kurt Weill, μπροστά στον άπιστο, καιροσκόπο, καταδότη πρώην άνδρα της, εκφράζοντάς του έτσι τον άσβεστο ερωτικό πόθο της για εκείνον, μαζί και τη δήλωσή της ότι θα εξαφανιστεί, για πάντα, σε ένα μέλλον όπου όλα είναι ασαφή, εκτός από την αλήθεια ότι δεν υπάρχει πλέον κανένας τόπος για την ερωτική συνύπαρξή τους. Το χρήμα έχει εκτοπίσει, αμετάκλητα, ακόμα και το ελάχιστο χνάρι του έρωτα.
Στο «Τράνζιτ», μια ελεύθερη κινηματογραφική «μεταγραφή» του ομώνυμου μυθιστορήματος της Άννα Ζέγκερς, αναχρονιστική κυρίως, ο Γκέοργκ και η Μαρί –σε μια απροσδιόριστη χρονικά Μασσαλία, λιμάνι διεθνούς περάσματος και μετακομιδής εμπορευμάτων και ανθρώπινων ζωών, καταφύγιο κυνηγημένων και απάτριδων, προσφύγων ή περιφερόμενων που επιθυμούν να εξαφανιστούν από προσώπου γης –, μια βρίσκονται και μια χάνονται, μια εμφανίζονται και μια εξαφανίζονται, σαν άυλα πλάσματα, απομεινάρια τυραννισμένων ζωών, όσο και ακρωτηριασμένων ή ανολοκλήρωτων ερώτων. Τούτο το διαρκές κρυφτούλι έρωτα και θανάτου, εκτυλίσσεται υποβλητικά μέσα σε ατμοσφαιρικά παλιοκαιρίσια κτίρια, ξενοδοχεία, μπαρ, ρεστοράν ή αποβάθρες μιας πόλης-φαντάσματος, κινηματογραφημένης σαν να προέρχεται από αφήγημα επιστημονικής φαντασίας.
Στην «Undine», τέλος, ο Πέτζολντ βουτά, ως παράτολμος δύτης με σκάφανδρο, σε ένα υπέροχο μεταφορικό ενυδρείο, στα νερά των μεγάλων γερμανικών θρύλων και της ρομαντικής λογοτεχνίας, με αφετηρία τον μύθο της Οντίν του Γερμανού, με γαλλικές ρίζες, Βαρώνου Fouqué, (στη βερσιόν της Ingeborg Bachmann). Γενναία στροφή του Πέτζολντ προς τη λογοτεχνία, την ποίηση και το φανταστικό, αλλά και αφοσίωση στο καθαρό, σχεδόν εξαγνισμένο, σχήμα του παράφορου και ακαταπόντιστου έρωτα, που δεν χάνει τίποτα από το μεγαλείο, τη μαγεία και τον λυρισμό του, έστω μεταφερμένος στην καρδιά των σύγχρονων απωλειών και ματαιώσεων, στην πραγματικότητα ή την πεζότητα μιας σημερινής μητρόπολης, του Βερολίνου συγκεκριμένα. Ταινία στην οποία αξίζει να επανέλθουμε.
(Πρώτη δημοσίευση ανάρτηση στο facebook)
