«Θα προσθέσουμε λοιπόν το όνομα του Ömer Kavur στην ομάδα των μυημένων στο “φανταστικό ρεαλισμό” δίπλα στους Lynch, Bunuel και Delvaux»
Vincent Ostria, Cahiers Du Cinema

Στο τοπίο του τούρκικου κινηματογράφου των δεκαετιών 1980-90, ο Ομέρ Καβούρ (Ömer Kavur) αποτελεί μία εξαίρεση: ανάμεσα στις συμπληγάδες του μελοδράματος (που κυριαρχεί στο χώρο του εμπορικού κινηματογράφου) και του πολιτικού λαϊκισμού του Γιλμάζ Γκουνέι (Yilmaz Guney), βρίσκεται η θέση που ο σκηνοθέτης κέρδισε με κόπο και επιμονή. Με σπουδές στην Γαλλία και επιρροές από τους Φελλίνι, Αντονιόνι, Γκοντάρ, Μπέργκμαν, Ρεναί και Μπρεσσόν, με αναφορές στην δυτική λογοτεχνία –Μπόρχες, Ομήρου Οδύσσεια, Φουέντες, η λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής -, με αναγνώσεις έργων ψυχολογίας, ο Καβούρ αποτελεί ένα τύπο διανοούμενου-σκηνοθέτη μάλλον σπάνιο για το όχι πλούσιο σε νοήματα τούρκικο κινηματογράφο των προηγούμενων δεκαετιών.
Για να φτάσει σ’ αυτήν τη θέση αγωνίστηκε με επιμονή: Οι πρώτες του ταινίες είναι κάτω από τον αστερισμό του Γιλμάζ Γκουνέι: λαϊκίστικος πολιτικός προβληματισμός, νεορεαλιστικά στοιχεία, μελοδραματική αφηγηματική δομή, επιρροές από τον εμπορικό λαϊκό κινηματογράφο. Η πορεία του, στη συνέχεια, χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή απόρριψη όλων των προηγούμενων στοιχείων και τη διαμόρφωση ενός προσωπικού ύφους. Με το Ξενοδοχείο Η Πατρίς/ Anayurt Oteli (1987), θα αρχίσει να γίνεται γνωστός σ’ ένα δυτικό κοινό, ενώ με το Μυστικό πρόσωπο/ Gizli yüz (1991) θα γνωρίσει την αναγνώριση στα ξένα φεστιβάλ. Το Ταξίδι στο δείκτη του ρολογιού/ Akrebin yolculugu (1997), μοιάζει να ανακεφαλαιώνει με δημιουργικό τρόπο όλο το αγώνα τους για την κατάκτηση ενός προσωπικού ύφους. Μυστηριακά τοπία, γοητευτικές και σαγηνευτικές γυναίκες, αλλόκοτα και ανεξήγητα συμβάντα, ονειρική ή εφιαλτική ατμόσφαιρα, συμβολισμοί και αλληγορίες, πρόσωπα παγιδευμένα στα δίκτυα των παράλογων παθών τους, ανατολίτικος μυστικισμός, ο χρόνος, η μνήμη, το όνειρο: το σινεμά του Ομερ Καβούρ δεν είναι ένα σινεμά δυτικό ή τουρκικό. Είναι ένα σινεμά προσωπικό και γι’ αυτό είναι και διεθνές και παγκόσμιο…

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ

Ξενοδοχείο Η Πατρίς/ Anayurt Oteli (1987)
Η 7η μεγάλου μήκους ταινία του Ομερ Καβούρ(Omer Kavur) και μία από αυτές που τον σύστησαν στο διεθνές κοινό, έχει στο κέντρο της ως ήρωα τον ιδιοκτήτη ενός μικρού ξενοδοχείου. Ο τόπος που διαδραματίζεται η ταινία είναι μια μικρή πόλη στις επαρχίες της Τουρκίας, ένας χώρος που ο σκηνοθέτης αρκετά συχνά χρησιμοποιεί στις ταινίες του. Ο ήρωας της αφήγησης βιώνει μοναχικά την καθημερινότητα του, διευθύνοντας το ξενοδοχείο. Έξοδος από τη μοναξιά του φαίνεται ότι αποτελεί το τελείως παράλογο πάθος, που αναπτύσσει για μία γοητευτική πελάτισσα του ξενοδοχείου του, που μένει μόνο μια νύχτα σ’ αυτό, υποσχόμενη ότι στο μέλλον θα επιστρέψει. Μια υπόσχεση, η οποία καθώς θα αποδειχθεί ψευδής και απατηλή, θα οδηγήσει τον ήρωα αργά, αλλά σταθερά στο παραλογισμό. Ο θάνατος μοιάζει μία διέξοδος στο τέλμα και στην ακινησία που ο ήρωας βιώνει…
Το μυστήριο αποτελεί συστατικό στοιχείο της αφήγησης σε κάθε σχεδόν ταινία του Τούρκου Ομερ Καβούρ. Πρόσωπα που φεύγουν και χάνονται, συναντήσεις που ποτέ δεν γίνονται: η ασάφεια μοιάζει τυραννική για τους ήρωες των ταινιών. Ο σκηνοθέτης επιλέγει ως τόπο που διαδραματίζονται οι ταινίες του το εύφορο έδαφος των ανθρώπινων παθών, ένα χώρο που η λογική δεν μπορεί να ερμηνεύσει και όπου το παράλογο κυριαρχεί. Με σπουδές στη Γαλλία και με έντονες επιρροές από τον δυτικό κινηματογράφο –ο Αντονιόνι είναι ένας από τους σκηνοθέτες που θαυμάζει- και την δυτική λογοτεχνία –Μπόρχες, Βιρτζίνια Γούλφ και λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία- ο Καβούρ κάνει ένα σινεμά που κοιτάζει την Δύση, όμως έχοντας γερά θεμέλια στο γενέθλιο τόπο του: την Ανατολία.

Μυστικό πρόσωπο/ Gizli yüz (1991)
Μια μυστηριώδης γυναίκα και ένας νεαρός φωτογράφος, είναι τα δύο κεντρικά πρόσωπα της ταινίας του Τούρκου Ομερ Καβούρ. Ο νεαρός, που δουλεύει στα νυκτερινά κέντρα και τις ταβέρνες της Κωνσταντινούπολης παραδίδει τις φωτογραφίες που βγάζει τα βράδια στη γυναίκα. Αναζητώντας κάποιο πρόσωπο σ’ αυτές τις μάλλον θλιβερές και μελαγχολικές φωτογραφίες, η γυναίκα ανακαλύπτει μετά από πολύ καιρό ένα κατασκευαστή ρολογιών. Ένα πρόσωπο που βασανίζεται από φαντασιώσεις και παράξενα όνειρα. Όταν ο φωτογράφος μαθαίνει ότι η γυναίκα έχει φύγει μαζί με τον κατασκευαστή ρολογιών, για έναν άγνωστο προορισμό, αποφασίζει να τους αναζητήσει. Ένα ταξίδι σε έρημες πόλεις και σε ξεχασμένους τόπους, ξεκινά ο νεαρός φωτογράφος, παρακινούμενος από ένα πάθος που δεν μπορεί να ελέγξει…
Ένας σκηνοθέτης τυπικά δυτικός στην αισθητική και στο ύφος των ταινιών του, Ομερ Καβουρ, αρνείται με τον πιο καθαρό τρόπο τα κινηματογραφικά στερεότυπα της χώρας του: τον εξωτισμό και το μελόδραμα. Επιλέγει να δώσει στις εικόνες του ένα άρωμα από τον ανατολίτικο μυστικισμό, μία αίσθηση «μαγικού ρεαλισμού». Επηρεασμένος από δυτικούς σκηνοθέτες, όπως ο Μπρεσσόν και ο Ρεναί, προσπαθεί με τις ταινίες του να φωτίσει την σκοτεινή και ομιχλώδη περιοχή των ανθρώπινων παθών και των απόκρυφων επιθυμιών. Τα πρόσωπα των ταινιών του Ομερ Καβούρ (Omer Kavur), βρίσκονται σε μια αέναη αναζήτηση της αλήθειας, σε ένα διαρκή αγώνα που ελπίζουν –πολλές φορές μάταια- ότι θα τους οδηγήσει στην αποκάλυψη του μυστηρίου…

Ταξίδι στο δείκτη του ρολογιού/ Akrebin yolculugu (1997)
Ένας επισκευαστής ρολογιών, ο Κερέμ, δέχεται μια επαγγελματική πρόταση από τον μυστηριώδη ιδιοκτήτη ενός πύργου ρολογιού. Όταν ο ήρωας φτάνει στην επαρχιακή πόλη γνωρίζει με έκπληξη την σύζυγο του ιδιοκτήτη, μια γοητευτική και αινιγματική γυναίκα, την Εσρα. Καθώς ο Κέρεμ δεν αργεί να υποκύψει στην σαγήνη της, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της ανακάλυψης του παράνομου έρωτα τους, από τον σύζυγο της Εσρα. Όμως ο Κερέμ δεν αργεί να μπει σ’ ένα λαβύρινθο μυστηρίου, όταν ξαφνικά γίνεται ακούσιος μάρτυρας ενός παράξενου εγκλήματος. Ο κόσμος στον οποίο εισέρχεται ο ήρωας είναι ένα σύμπαν όπου το παρελθόν και το μέλλον συγχωνεύονται και γίνονται ένα, και όπου ο η έννοια του Χρόνου έχει πάψει να υφίσταται. Παρ’ όλες τις δυσκολίες και τα εμπόδια ο ήρωας είναι αποφασισμένος να βγει από τον λαβύρινθο, αποκαλύπτοντας την αλήθεια…
Η ταινία του Τούρκου Ομερ Καβούρ–βραβευμένη στο Φεστιβάλ της Κωνσταντινούπολης και με συμμετοχή στο πρόγραμμα Un Certain Regard του Φεστιβάλ των Καννών- αποτελεί δείγμα ενός κινηματογράφου με υψηλές καλλιτεχνικές αξιώσεις και ανάλογους στόχους. Ένας κινηματογράφος, που αρνιέται την ευκολία του εξωτικού –που απλόχερα προσφέρει η χώρα προέλευσης, η Τουρκία- ή το λαϊκισμό του εμπορικού κινηματογράφου, και επιμένει να κοιτάζει μ’ ένα προσωπικό βλέμμα τα πράγματα. Οι εικόνες της ταινίας φιλόδοξες και μυστηριώδεις, γεμάτες συμβολισμούς, μεταφορές και αλληγορίες, αναμετριούνται με έννοιες και νοήματα όπως ο Θάνατος, η Μνήμη, η Απώλεια, ο Χρόνος…
Ο Omer Kavur σχολιάζει την ταινία: «Εμπνεύστηκα από ένα πολύ ιδιαίτερο πύργο-ρολόι που είχα εντοπίσει, ενώ έψαχνα τόπους για τα γυρίσματα για μία προηγούμενη μου ταινία.. Βρισκόταν μόνο του στην κορυφή ενός βράχου, όπως μια παγόδα και σκέφτηκα: «Πρέπει να έχει μία ιστορία». Φαντάστηκα μία γυναίκα μέσα στον πύργο και σκέφτηκα τι θα συνέβαινε αν ένας επισκευαστής ρολογιών ερχόταν να το επιδιορθώσει.
Η γυναίκα είναι η Πηνελόπη, η οποία πλέκει, περιμένοντας την επιστροφή του άνδρα της. Σε κάποιους άλλους καιρούς ίσως να ήταν απλώς εραστές και αυτός να την εγκατέλειψε για να γίνει αλήτης. Επιστρέφει πάλι πίσω, όπως ο Οδυσσέας, ίσως στο υποσυνείδητό της.
Δεν ήθελα να τηρήσω μια συμβατική λογική στην ταινία . Η ιστορία έχει ειπωθεί χιλιάδες φορές –αυτός που κυνηγά κάτι και γίνεται ξαφνικά το θήραμα ενός κυνηγού- αλλά ήθελα να πω την ιστορία με ένα διαφορετικό τρόπο μέσα από την ανατολίτικη αντίληψη του χρόνου και του μυστικισμού. Αυτό ήταν μια πρόκληση».

Δημήτρης Μπάμπας