των Joel & Ethan Coen

O Roger Deakins είναι διευθυντής φωτογραφίας στην ταινία The man who wasn't there των αδελφών Coen. Γυρίζοντας ένα ασπρόμαυρο φιλμ νουάρ, στις αρχές του νέου αιώνα, υπήρξε μια πρόκληση τόσο σε τεχνικό επίπεδο όσο και σε αισθητικό.
Ο Roger Deakins εξηγεί τους λόγους...

ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΟ
Όταν οι Coen φαντάζονται μια ταινία, τότε την φαντάζονται ως μία πλήρη ολότητα. Έτσι όταν έγραψαν το σενάριο για την ταινία The man who wasn't there είμαι σίγουρος ότι την "είδαν" ασπρόμαυρη.
Όταν μου το είπαν μου προκάλεσαν το ενδιαφέρον, γιατί θα ήταν η πρώτη μου ασπρόμαυρη ταινία.
Κατά κάποιο τρόπο (η ασπρόμαυρη εικόνα) είναι πιο απλή - και μ' αρέσει αυτή η απλότητα. Με το χρώμα παλεύεις να απλοποιήσεις τα πράγματα σε εικόνες που να έχουν μια σημασία και τις οποίες τις θέλεις να υπάρχουν στο κινηματογραφικό κάδρο: μπορεί να' ναι υπερφίαλο και δεν έχει στα αλήθεια σχέση με το περιεχόμενο του κινηματογραφικού κάδρου.
Αυτό που μ' αρέσει στο ασπρόμαυρο είναι το γεγονός ότι απλώς ασχολείσαι με το φως, τη σκιά και τον τόνο.

ΟΙ ΑΔΕΛΦΟΙ COEN
Εξ' αρχής με τους Coen όλοι στοχεύουν στα ίδια οπτικά χαρακτηριστικά της ταινίας. Δεν βαδίζεις στο σκοτάδι, προσπαθώντας να βρεις πως πρέπει να ΄ναι η ταινία. Και φυσικά έχουν γίνει για κάθε πλάνο πολύ προσεκτικά προσχέδια (storyboards) -αν και δεν μένουν προσκολλημένοι σ' αυτά. Μπορούν να κοιτάξουν σ' ένα μακρινό πλάνο και να πουν: "Λοιπόν δεν χρειαζόμαστε να καλύψουμε τα πάντα". Τα προσχέδια υπάρχουν γιατί καθοδηγούν όλους σ' ένα τρόπο σκέψης, προσφέρουν μια κατεύθυνση για την σκηνή και για το τι χρειάζεται για να λειτουργήσει. Δεν χρειάζεται να γυρίσεις τα προσχέδια αν εμφανισθεί κάτι άλλο. Όμως είναι ένας πολύ καλός τρόπος εργασίας: έχεις πάντα καθαρότητα.

ΕΠΙΡΡΟΕΣ
Δεν γνωρίζω πόσο συνειδητά έχω επηρεαστεί από τις παλιές ασπρόμαυρες ταινίες της δεκαετίας του 40-αν και έχω παρακολουθήσει αρκετές. Είπα στον Joel και στον Ethan Coen ότι πρέπει να δουν την ταινία του Frank Tuttle, This gun for hire. Υπάρχει μια υπέροχη σκηνή, προς το τέλος της ταινίας, με την ομίχλη να περιτριγυρίζει ένα καραβάνι.
Σε καμία περίπτωση δεν είπαμε: "Ω! ας γυρίσουμε ένα πλάνο όπως εκείνο". Είσαι νεκρός αν πεις κάτι τέτοιο. Έτσι δεν υπήρχε μια συνειδητή αντιγραφή (λογοκλοπή) -αντίθετα είναι κάτι που αφομοιώνεις: όλες αυτές οι επιρροές συναντιούνται.
Επιπλέον μπορείς να τις δεις και ως ένα φόρο τιμής (hommage) σ' ένα είδος όπως η ταινία The Postman always rings twice (ε.τ. Ο Ταχυδρόμος χτυπούσε πάντα δύο φορές).

ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΩΝΙΕΣ ΛΗΨΕΙΣ
Ο φωτισμός από χαμηλή γωνία, και η χαμηλή γωνία λήψης της κάμερας είναι ένα κλασικό στύλ: δεν είμαι σίγουρος πόσο συχνά αυτό υπήρξε μια συνειδητή επιλογή. Έγινε μία ενστικτώδης επιλογή. Υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες στιγμές όταν η κάμερα βρίσκεται χαμηλά, όπως όταν η Frances Mc Dormand στέκεται στην πόρτα και ο Billy Bob Thorton κάθεται κάτω: έτσι αυτή κυριαρχεί πάνω σ' αυτόν.
Η κάμερα δεν είναι ένας χαρακτήρας (όπως συμβαίνει στο Barton Fink ή στο Hudsucker Proxy) και δεν υπάρχει ρεαλισμός, (όπως στο Fargo) έτσι καταλήξαμε να γυρίζουμε μ' ένα ύφος παρατήρησης: με την κάμερα να είναι στατική και να παρακολουθεί. Αν βάλουμε μαζί το ασπρόμαυρο, το πώς κινείται η κάμερα και την επιλογή των φακών τότε έχουμε την κλασική απλότητα της εικόνας..

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Κινηματογραφούσαμε σε έγχρωμο αρνητικό. Πιστεύω ότι έτσι και αλλιώς θα κινηματογραφούσαμε σε έγχρωμο αρνητικό, γιατί ανακαλύψαμε ότι το ασπρόμαυρο αρνητικό έχει ελάχιστα αλλάξει ενώ το έγχρωμο έχει εξελιχθεί παρά πολύ: μπορεί να έχει πυκνή δομή κόκκου, να είναι πιο γρήγορο και έτσι να χρειάζεσαι λιγότερο φως. Έπειτα βρήκαμε αυτό το ασπρόμαυρο φιλμ, που χρησιμοποιείται για τους τίτλους των ταινιών, και ανακαλύψαμε ότι τυπώνοντας από το έγχρωμο αρνητικό σ' αυτό το φιλμ είχαμε την ποιότητα στην εικόνα που αναζητούσαμε: πολύ βαθύ μαύρο, πολύ καθαρό λευκό και καλούς ενδιάμεσους τόνους του γκρι.

(δηλώσεις στο Sight & Sound, October 2001)