(για την ταινία In the Bedroom του Todd Field)
Η διαδρομή που διήνυσε η ταινία In the bedroom είναι άκρως εντυπωσιακή: ανεξάρτητη παραγωγή ξεκίνησε από το φεστιβάλ του Sundance στις αρχές του 2001 και κατέλεξε τον Μάρτη του 2002 στην τελετή των Όσκαρ έχοντας συγκεντρώσει υποψηφιότητες για τους τρεις βασικούς πρωταγωνιστές της (και όχι μόνο, συνολικά 5 υποψηφιότητες).
Ο λόγος που η ταινία αυτή προκάλεσε την προσοχή δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμος: αυτό το χαμηλών τόνων οικογενειακό δράμα θα μπορούσε πολύ εύκολα να χαρακτηριστεί ως τηλεταινία, μια από τις πολλές που γυρίζονται για να καλύψουν τα κενά των αμερικάνικων τηλεοπτικών σταθμών, και οι οποίες ποτέ δεν συγκεντρώνουν την προσοχή. Ήταν η πραγματικότητα που κατά ένα παράδοξο τρόπο προκάλεσε μία αναπάντεχη δυναμική σχετικά με την ταινία, που φώτισε τις εικόνες της από μια άλλη οπτική γωνία. Αναφερόμαστε στα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου και στις αναταράξεις που αυτά δημιούργησαν στο εσωτερικό της Αμερικάνικης κοινωνίας.
Καθώς η αφήγηση περιστρέφεται κυρίως γύρω από το τί ακολούθησε τον βίαιο θάνατο του μοναχογιού μιας οικογενείας: είναι τα ζητήματα του πένθους, της θλίψης και της ανακούφισης από τον πόνο που προκαλεί η απώλεια, που έρχονται στο προσκήνιο. Αυτό το ζευγάρι των μορφωμένων αστών -γιατρός ο άνδρας και καθηγήτρια η γυναίκα- αισθάνεται να βυθίζεται λόγο του θανάτου, σ' ένα τέλμα. Ο βουβός πόνος τούς συντρίβει και η συμφιλίωση με την απώλεια και τον άδικο θάνατο μοιάζει αδύνατη. Το πένθος, που σημαδεύει το πρόσωπο τους, διαπερνά την ίδια την ουσία της ύπαρξης τους, αμφισβητεί την ηθική τους.
Αυτό που σιγά -σιγά έρχεται στην επιφάνεια είναι η οργή (που συχνά ο πόνος προκαλεί). Τίποτε στη προσωπικότητα αυτών των δύο προσώπων δεν προϊδεάζει τον θεατή για την αναπάντεχη τροπή που θα πάρει η αφήγηση. Γρήγορα το τέρας που θρέφεται από την θλίψη, τον πόνο και την οργή θα αποκτήσει πρόσωπο και υπόσταση: είναι η εκδίκηση που σταδιακά έρχεται στο προσκήνιο. Έχοντας απολέσει κάθε εμπιστοσύνη στο σύστημα απονομής δικαιοσύνη, ο άνδρας και η γυναίκα θα καταφύγουν στην αυτοδικία.
Είναι σ' αυτό το σημείο που η ταινία συναντά (και διαλέγεται) το παρελθόν του Χολιγουντιανό κινηματογράφου. Τα γουέστερν (το κατεξοχήν αμερικάνικο κινηματογραφικό είδος) και πρόσωπα όπως ο Κλιντ Ίστγουντ οικοδόμησαν όλη την απήχηση τους πάνω σ' αυτό το μοτίβο: η αυτοδικία ως ένας τρόπος για να αποδοθεί η δικαιοσύνη, ως ένας τρόπος για να εξαλειφθεί η αδικία. Όμως το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο είναι τοποθετημένες οι ταινίες γουέστερν είναι τελείως διαφορετικό. Διαδραματιζόμενες του 19ο αιώνα, στον χώρο της ’γριας Δύσης, όταν καμιά κρατική οργάνωση δεν είχε συγκροτηθεί αυτές οι ταινίες εξέφραζαν σ' ένα βαθμό την εποχή που διαδραματιζόταν: τον αγώνα του ανθρώπου να κατακτήσει έναν τόπο και να εγκαθιδρύσει σ' αυτό μία εξουσία (την δική του). Ήταν το στάδιο πριν συγκροτηθεί και λειτουργήσει μία οργανωμένη κοινωνία. Έτσι η βία (και η αυτοδικία) φαντάζουν ως ένα βαθμό νόμιμες: ο άνθρωπος ζει σ' ένα προπολιτισμικό στάδιο και καλείται να επιβιώσει με κάθε μέσο.
Δεν είναι όμως αυτή η περίπτωση της ταινίας In the Bedroom. Δεν βρισκόμαστε στην Αγρια Δύση, ούτε επικρατεί "το χάος και η αναρχία": το περιβάλλον (πολιτισμικό και όχι μόνο) που διαδραματίζεται η ταινία είναι από τα πιο εκλεπτυσμένα και εξευγενισμένα της Αμερικάνικης Ηπείρου, το ειδυλλιακό Μέην. Είναι γι' αυτό που η πράξη του ζευγαριού- όσο και αν η σκηνοθεσία προσφέρει μια συναισθηματική αιτιολόγηση- μοιάζει αποτρόπαιη και χωρίς καμία ηθική βάση. Αυτό που υπάρχει ως κατάληξη στην ταινία είναι γεμάτο σημασίες που υπερβαίνουν το στενό πλαίσιο του κινηματογραφικού κάδρου: για να μπορέσει να υπάρξει ξανά ως ζευγάρι, αυτός ο άνδρας και αυτή η γυναίκα, μετά την απώλεια του μόνο συνδετικού κρίκου (του γιου), θα πρέπει να ασκήσουν βία, να καταφύγουν στην αυτοδικία. Αυτή η βία θα απελευθερώσει τον πόνο, θα διαλύσει τα βαριά σύννεφα της θλίψης και του πένθους, θα επουλώσει τα τραύματα, θα ανακουφίσει.
Όσοι έχουν δει την ταινία τώρα μπορούν πλέον εύκολα να κατανοήσουν γιατί οι αμερικάνικες βόμβες πέφτουν "επί δικαίων και αδίκων" στο Αφγανιστάν.
Ο βουβός πόνος τώρα αποκτά λόγο: "οφθαλμόν αντί οφθαλμού"
Ή το σημείο μηδέν του δυτικού πολιτισμού.
Δημήτρης Μπάμπας
In the bedroom (ε.τ. Τα μυστικά της κρεβατοκάμαρας) (2001)
Σκηνοθεσία: Todd Field
Σενάριο: Robert Festinger, Todd Field, βασ. στο διήγημα του Andre Dubus
Φωτογραφία: Antonio Calvache
Μουσική: Thomas Newman
Ηθοποιοί: Tom Wilkinson, Sissy Spacek, Nick Stahl, Marisa Tomei, Deborah Detecktor, Veronica Cartwright.
Διάρκεια: 136'
