(σχόλια για την ταινία 25th Hour του Spike Lee)

Είναι οι πρώτες πρωινές ώρες μιας καινούργιας μέρας. Ο ήλιος έχει μόλις ανατείλει στον ορίζοντα και οι τρεις φίλοι βρίσκονται στην προκυμαία, ατενίζοντας τον ποταμό Hudson. Ένα πλοιάριο περνά μπροστά τους. Μετά από μια δύσκολη νύχτα, το σχόλιο των τριών φίλων μοιάζει σχεδόν προφανές: ζηλεύουν το πλήρωμα του, που κάθε μέρα διαπλέει το ποτάμι. Αυτή η απρόσμενη στιγμή στην αφήγηση της ταινίας είναι χωρίς καμιά αφηγηματική ή δραματουργική αξία. Ωστόσο απεικονίζει μια σκηνή καθημερινής ζωής -τόσο σπάνια πλέον σε χολιγουντιανές ταινίες- ενώ την ίδια στιγμή με τον πλέον διακριτικό τρόπο υπογραμμίζει την κρυφή δυσαρέσκεια που διαβρώνει την ζωή τους. Αυτοί οι τρεις φίλοι- άλλος περισσότερος και άλλος λιγότερος- έχουν διανύει μια μακρά διαδρομή. Και στο τέλος αυτής της διαδρομής αυτό που αποζητούν είναι η γαλήνη.
Αν και η ταινία 25th Hour είναι επικεντρωμένη στον έναν από τους τρεις- τον Monty, ένα μικροέμπορο ναρκωτικών - και στο τελευταίο ελεύθερο 24ώρο του πριν εκτίσει ποινή φυλάκισης 7 ετών, η σκηνοθεσία κατά ένα όχι και τόσο παράδοξο τρόπο παρακολουθεί και τους τρεις: οι δεσμοί φιλίας που τους συνδέουν είναι τόσο δυνατοί που κάθε επεισόδιο στην ζωή του ενός αντανακλά και στις ζωές των άλλων. Ένας καθηγητής που διδάσκει σ' ένα κολέγιο, ένας χρηματιστής που δουλεύει στην Wall Street, είναι οι φίλοι που συνοδεύουν τον καταδικασμένο στην τελευταία νυχτερινή του έξοδο.
Όμως και τα τρία αυτά πρόσωπα βαδίζουμε σ' ένα κοινό έδαφος: περιπλανιούνται στο τοπίο της μεγαλύτερης μεγαλούπολης του κόσμου, στην Νέα Υόρκη. Η Νέα Υόρκη είναι η πόλη που φέρει το στίγμα της απώλειας και της καταστροφής: η σκηνή των τίτλων της αρχής με τις δύο φωτεινές στήλες στην θέση των διδύμων πύργων, ο διάλογος των δύο φίλων με φόντο το Ground Zero και οι εικόνες με τους πυροσβέστες - θύματα της 11ης Σεπτεμβρίου-, αποτελούν συνεχείς υπομνήσεις. Παρόλο που ποτέ δεν γίνεται σαφές η διάχυτη θλίψη και αναταραχή έχουν διαποτίσει τις ψυχές τους.
Τα πρόσωπα αυτά ωθούνται από την ίδια την πόλη, από την περιβάλλουσα ατμόσφαιρα, από το zeitgeist σε ηθικά ριψοκίνδυνες πράξεις, ανοίκειες όσον αφορά την ταξική τους θέση. Δεν έχουμε μπροστά μας αφροαμερικανούς κατοίκους των γκέτο (όπως τους έχει απεικονίσει σε προηγούμενες ταινίες ο σκηνοθέτης) ούτε τους νέους μετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Είναι οι τρεις φίλοι, μέλη της μεσοαστικής τάξης, ιρλανδικής ή εβραϊκής καταγωγής. Έτσι τα παραπτώματα στα οποία υποπίπτουν δεν μπορούν να δικαιολογηθούν και μένουν ηθικά μετέωρα, ως φαντάσματα που δυναστεύουν την ύπαρξη τους. Ο κυνικός χρηματιστής που "παίζει" 100 εκατομμύρια δολάρια με βάση την διαίσθηση του (και ευτυχώς κερδίζει), ο καθηγητής που ποθεί την μαθήτρια του, ο κεντρικός χαρακτήρας που πουλά ναρκωτικά.
Σ' αυτή την ταινία ο κεντρικός χαρακτήρας αποτελεί την αντανάκλαση της διάχυτης ηθικής έκπτωσης του χώρου - είναι δηλαδή ένας μη τυπικός "κακός" την ηθική ευθύνη του οποίου την μοιράζονται όλοι: οι φίλοι του, η κοπέλα του, ο πατέρας του. "Ουδείς αναμάρτητος" και αυτό που η ταινία αφηγείται δεν είναι οι τελευταίες ώρες ελευθερίας του Monty, αλλά πως αυτός (και το περιβάλλον του) θα αποδεχτούν τις ευθύνες, πως θα σηκώσουν το βάρος, πως θα αποδεχτούν την τιμωρία, πως θα κερδίσουν την γαλήνη.
Στην συνέχεια της σκηνής που αναφέρθηκε στην αρχή του κειμένου οι τρεις φίλοι καταλήγουν σ' ένα μικρό πάρκο κοντά στην προκυμαία. Εκεί ο Monty θα ζητήσει να τον χτυπήσουν τόσο δυνατά, ώστε να τον παραμορφώσουν στο πρόσωπο, να γίνει η φυσιογνωμία του αποκρουστική. Η αιτιολογία; έτσι θα αποφύγει έναν πιθανό βιασμό στις φυλακές. Παρ' όλες τις αντιρρήσεις των φίλων του, ο Monty θα τους εξωθήσει, σχεδόν με την βία, να πραγματοποιήσουν την επιθυμία του: μια παράδοξη μορφή αυτοτιμωρίας. Η συμπλοκή αυτή κινηματογραφείται από τον σκηνοθέτη με απροσδόκητη ένταση και αμεσότητα. Οι εικόνες ξεχειλίζουν από την βία, από την οργή, από την δυσαρέσκεια.
Τώρα το αίμα που τρέχει από το πρόσωπο του ήρωα είναι τα δάκρυα του για την ηθική έκπτωση του, η μεταμέλεια του για την ζωή που έχει ακολουθήσει μέχρι τώρα, για τις αμαρτίες στις οποίες έχει υποπέσει. Όντας ψυχικό ερείπιο ο Monty σ' αυτή την σκηνή -και όχι στα 7 χρόνια που θα ακολουθήσουν- υπέστη την τιμωρία του. Τα σημάδια στο πρόσωπο του, που αντικρίζουμε μετά τον ξυλοδαρμό, είναι τα σημάδια της ψυχής του. Αυτή η σκηνή είναι η σκηνή της κάθαρσης και μετά απ' αυτή ο ήρωας (αλλά και οι φίλοι του) θα εξέλθει καθαρός για να αντικρίσει τον εαυτό του και τα πρόσωπα που αγαπά.
Έτσι λοιπόν δεν είναι παράξενο που μετά απ' αυτή την σκηνή, ο σκηνοθέτης μας δείχνει τους δύο φίλους του ήρωα στην προκυμαία, στον προνομιακό τόπο γαλήνης και ηρεμίας στην πόλη. Ο μεν ένας καθισμένος σ' ένα παγκάκι παρατηρεί τον ορίζοντα, ο δε άλλος κάνει βόλτα με παρέα τον αγαπημένο σκύλο του ήρωα: Στον κόσμο της ανδρικής φιλίας, η γαλήνη του ενός είναι και γαλήνη όλων.
Τώρα η αφήγηση του πατέρα του Monty για τη ενδεχόμενη ζωή που θα μπορούσε να ζήσει, δείχνει εφικτή και πραγματοποιήσιμη. Και το τέλος παραμένει ανοικτό…
Οι 25 ώρες που διαρκεί η αφήγηση για τον ήρωα χρονικά ισοδυναμούν τελικά με τα 7 χρόνια φυλάκισης. Είναι το μαρτύριο που πρέπει να υποστεί για να κατακτήσει, μετά την καταστροφή, την γαλήνη…

Δημήτρης Μπάμπας

25th Hour (ε.τ. 25η ώρα) (2002)
Σκηνοθεσία: Spike Lee
Σενάριο: David Benioff, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του.
Φωτογραφία: Rodrigo Prieto
Ηθοποιοί: Edward Norton, Philip Seymour Hoffman, Barry Pepper, Rosario Dawson, Anna Paquin, Brian Cox, Tony Siragusa.
Διάρκεια: 130'