(Πυριτιδαποθήκη)
του Goran Paskaljevic

Στο κέντρο της ταινίας βρίσκεται ο απλός άνθρωπος, μέσα στη δίνη της κοινωνικής αναταραχής, που ο πόλεμος προκάλεσε.
Βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του 28χρονου, από τα Σκόπια Dejan Dukovski (ανέβηκε και στην Ελλάδα) αυτή η ταινία του εξόριστου βετεράνου σκηνοθέτη από τη Γιουγκοσλαβία είναι άλλη μία καταγραφή "εκ των έσω" των επιπτώσεων του πολέμου. Αυτήν τη φορά, το σκηνικό βρίσκεται στα μετόπισθεν, μακριά από την πρώτη γραμμή του πυρός: πιο συγκεκριμένα ο τόπος της δραματικής πλοκής είναι ο αστικός χώρος -το Βελιγράδι- και η χρονική διάρκεια της είναι μια βραδιά. Τα πρόσωπα του δράματος ανήκουν στους ανθρώπους της πόλης, αυτούς που υπομένουν χωρίς καμία ελπίδα τις δραματικές επιπτώσεις της εμφύλιας σύγκρουσης, που βιώνουν τον αγώνα για επιβίωση -σωματική και ψυχολογική- με τραγικό τρόπο, που αγωνίζονται μέσα στις συνθήκες του πολέμου να διασώσουν την ανθρώπινη υπόσταση τους. Η νύχτα είναι η νύχτα της ειρήνης -η συμφωνία του Dayton που σήμανε την απαρχή του τέλους των συγκρούσεων- και μέσα σ' αυτή την νύχτα τα πρόσωπα της ταινίας θα ακολουθήσουν διαδρομές διασταυρούμενες.
Ένας τραυματίας του πολέμου, ο αυτοεξόριστος φίλος του που μόλις έχει επιστρέψει από το εξωτερικό, μία οικογένεια προσφύγων από τη Βοσνία, ένας 17χρονος μπλεγμένος στα γρανάζια της μαφίας, ένας πρώην δάσκαλος που προσπαθεί να διατηρήσει την εντιμότητα και την ηθική καθαρότητά του: η νύχτα για ορισμένα από τα πρόσωπα της ταινίας μοιάζει σαν ένας εφιάλτης που δεν τελειώνει ποτέ. Βία και σκληρότητα κυριαρχούν στις εικόνες της ταινίας, καθώς οι ήρωες -χωρίς ποτέ να χάνουν την αίσθηση του βαλκανικού τους χιούμορ-, αναζητούν απεγνωσμένα τρυφερότητα και κατανόηση. Τα Βαλκάνια της ταινίας είναι μία "παγίδα παραφροσύνης" εξηγεί ο σκηνοθέτης "και οι ήρωες μου έχουν πέσει σ' αυτήν".
Δ.Μ.

Ο σκηνοθέτης Goran Paskaljevic σχολιάζει: «Στα προηγούμενα πέντε χρόνια, γυρίστηκε ένας μεγάλος αριθμός ταινιών σχετικών με τις συγκρούσεις που αιματοκύλησαν και διαίρεσαν τη χώρα -αυτή που κάποτε ήταν η Γιουγκοσλαβία. Οι περισσότερες αφορούσαν την Βοσνία.
Ως Γιουγκοσλάβος, σερβικής καταγωγής, εδώ και καιρό είχα νιώσει την ανάγκη να χρησιμοποιήσω τις ζωές των "συνηθισμένων ανθρώπων" για να δραματοποιήσω την πνευματική κατάσταση, που βρισκόταν το έθνος μου, το οποίο -κάτι που συχνά ξεχνάμε- ζει υπό τις συνθήκες ενός μακροχρόνιου εμπορικού εμπάργκο, ένα εμπάργκο που σκοπό είχε να εξασθενήσει το κυβερνητικό καθεστώς αλλά το οποίο τελικά έβλαψε τους φτωχούς.
Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να έχουμε την αφύπνιση της Δημοκρατικής Σερβίας και τον αγώνα για πτώση ενός καθεστώτος, που δημιούργησε μια κοινωνία βασισμένη στην Εξουσία. Δυστυχώς η Εξουσία έχει τον απόλυτο έλεγχο, όπως εξάλλου στις περισσότερες Σλαβικές χώρες, όπου η μοιρολατρική νοοτροπία εμποδίζει οποιαδήποτε προσπάθεια για αλλαγή.
Είναι γι' αυτό που ο Μπόρις, ο Μίκαελ , ο Ντιμίτρι, η Άννα, ο Κόστα, η Ναταλία και όλοι οι άλλοι, που νομίζουν ότι ελέγχουν τις ζωές τους, είναι παγιδευμένοι στην βαλκανική παραφροσύνη. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν απολέσει την αίσθηση του χιούμορ τους ή ότι έχουν χάσει την ανθρωπιά τους. Είναι σ' αυτήν την ανθρωπιά που έχω εναποθέσει όλες τις ελπίδες μου».

Ο Dejan Dukovski δηλώνει για τη διασκευή του θεατρικού έργου του σε ταινία: «Κατά πρώτον, αυτό που είναι δύσκολο σε μία μεταφορά θεατρικού έργου στον κινηματογράφο είναι να καταφέρεις να μετατρέψεις τον αφηρημένο χώρο, που υπάρχει στο θεατρικό έργο, σε συγκεκριμένο ρεαλιστικό χώρο, που έχουμε στον κινηματογράφο. Για παράδειγμα, αυτά που υπάρχουν στο θεατρικό έργο, θα μπορούσαν να συμβαίνουν σε οποιαδήποτε πόλη της Γιουγκοσλαβίας: όμως στο σινεμά η δράση θα έπρεπε να γίνει πιο συγκεκριμένη. Έτσι η επιλογή του Βελιγραδίου ως της πόλης που διαδραματίζεται η ταινία είναι πετυχημένη, γιατί είναι η πιο δραματική πόλη.
Η διαδικασία της μεταφορά του θεατρικού έργου ήταν δύσκολη όμως από την άλλη πλευρά νομίζω ότι κάνοντας τα πράγματα πιο συγκεκριμένα και πιο ρεαλιστικά η ιστορία απέκτησε μια διαφορετική δυναμική: έγινε πιο δυνατή.
Όμως νομίζω ότι σημαντικό είναι που η κεντρική ιδέα, που υπάρχει στο θεατρικό έργο, βρίσκεται και μέσα στο σενάριο της ταινίας. Παρ' όλο που τα πράγματα στην ταινία είναι πολύ συγκεκριμένα και ρεαλιστικά, υπάρχει μια παρόμοια ατμόσφαιρα».