(Ο Κουκούμι)
του Isa Qosja

Κόσοβο 1999. Σ’ ένα ψυχιατρείο το προσωπικό ακούει ραδιόφωνο: οι ειδήσεις αναγγέλλουν την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στο ΝΑΤΟ και την Σερβία. Σύμφωνα μ’ αυτή οι σερβικές δυνάμεις πρέπει να εκκενώσουν το ταχύτερο το Κόσοβο. Το προσωπικό του ψυχιατρείου πανικόβλητο εγκαταλείπει το χώρο, αφήνοντας την πόρτα ανοιχτή και τους τροφίμους χωρίς επιτήρηση. Οι τρόφιμοι θα εκμεταλλευθούν την απρόσμενη ευκαιρία και θα βγουν έξω. Από την ομάδα των ψυχασθενών ξεχωρίζουν τρία πρόσωπα που θα ακολουθήσουν τη δική τους πορεία: ο Kukum ένα επιδειξίας, ο Hasan και μια νεαρή γυναίκα η Mara. Ποθώντας και οι δύο την Mara, ο Kukum και ο Hasan θα την παίξουν στον κλήρο. Κερδισμένος ο Hasan θα πάρει την Mara και θα κατευθυνθεί στο χωριό του. Εκεί αντιμετωπίζεται με καχυποψία και ψυχρότητα από την οικογένεια του. Την ίδια στιγμή ο Kukum περιπλανιέται άσκοπα στην ύπαιθρο. Ο πόλεμος έχει πλέον τελειώσει και οι πρόσφυγες επιστρέφουν στα σπίτια τους. Ενώ την ίδια στιγμή οι δυνάμεις της KFOR προελαύνουν στο Κόσοβο.
Η ταινία όπως εξάλλου δηλώνει και ο σκηνοθέτης της είναι μια πολιτική αλληγορία. Κριτική και έντονα επικριτική απέναντι στην υπάρχουσα κατάσταση στο Κόσοβο, η σκηνοθεσία επικεντρώνεται σ’ ένα ζήτημα: στο κατά πόσο γίνεται αποδεκτός ο διαφορετικός μέσα σε μια κοινωνία που μόλις απελευθερώθηκε. Ωστόσο θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι η ταινία αφορά μόνο το Κόσοβο: η οπτική της είναι πολύ ευρύτερη. Ο σκηνοθέτης τοποθετεί τα τρία κεντρικά πρόσωπα μέσα στο χώρο μ’ ένα τρόπο ανάλογο του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Αυτά τα τρία πρόσωπα επιλέγουν να ζήσουν μια ζωή διαφορετική, αντισυμβατική και είναι αυτή τους η επιλογή που τους αποξενώνει από το κοινωνικό σώμα. Έτσι λοιπόν, η αφήγηση περιγράφει παράλληλα και τις διαδρομές που ακολουθούν αυτά τα άτομα επιλέγοντας να ζήσουν, λόγω της ψυχικής τους κατάστασης, τον πλάνητα βίο. Το τέλος της βαθύτατα πεσιμιστικό επισημαίνει τα αδιέξοδα αυτού του ύφους ζωής: Είναι η αδυναμία του ανθρώπου να υπάρξει αληθινά ελεύθερος.
Η ταινία βραβεύτηκε με μεγάλο βραβείο της επιτροπής στο Φεστιβάλ του Σαράγιεβο. Ο σκηνοθέτης Isa Qosja γεννήθηκε στο Μαυροβούνιο. Σπούδασε υποκριτική στη Πρίστινα και σκηνοθεσία στο Βελιγράδι.
Ο Isa Qosja δηλώνει σχετικά με την ταινία: «Όταν το ΝΑΤΟ επενέβη και αφού ο πόλεμος τελείωσε το Κόσοβο ελευθερώθηκε. Όλοι σκεφτόταν τι η απελευθέρωση μας πρόσφερε: να κάνουμε ότι θέλουμε, να πάμε όπου θέλουμε, μ’ άλλα λόγια να είμαστε ελεύθεροι. Πίστευα ότι άνθρωποι που έχουν υποστεί τη βία και την κακοποίηση του μηχανισμού ενός διαβόητου καθεστώς θα είχαν περισσότερη κατανόηση για άλλους ανθρώπους και τις ανάλογες καταστάσεις. Όμως τι συνέβη στη πραγματικότητα; Αντίθετα έγιναν σκληροί, έχασαν την ικανότητα τους για συμπόνια, έχασαν τον ανθρωπισμό τους και εξέφραζαν την ελευθερία τους αρνούμενοι αυτή στους άλλους. Μια παράξενη μορφή ελευθερίας.
Η ταινία είναι μια μεταφορά για την ελευθερία και τους ανθρώπους σε μια μεταπολεμική κατάσταση: αυτοί που με καχυποψία παρατηρούν τα πάντα και οι άλλοι που χρειάζονται μόνο λίγη από αυτή την ελευθερία. Τρία πρόσωπα, ας τους αποκαλέσουμε ψυχασθενείς, επιθυμούν να συναντήσουν άλλους ανθρώπους, να ερωτευθούν, να κάνουν έρωτα, να ταξιδέψουν με τραίνο, να καπνίσουν……
Αντιμετωπίζουν εμπόδια για να εκπληρώσουν αυτές τις ανθρώπινες ανάγκες. Ενώ κάποιοι διασκεδάζουν μαζί τους, άλλοι υποψιάζονται ότι το χωριό τους ίσως γίνει τρελό από την «τρέλα» αυτών των τρίτων. Ο ελεύθερος χώρος αυτών των χαρακτήρων περιορίζεται όλο και περισσότερο, ενώ οι επιθυμίες τους σιγά- σιγά εξαφανίζονται. Τελικά αντί να γίνουν αποδεκτοί από τους άλλους καταδιώκονται και κακοποιούνται συνεχώς, χωρίς οίκτο».
Kukumi (The Kukum/ Ο Κουκούμι), Isa Qosja, Κόσοβο, 2005, 107’
Δ.Μ.