του Manoel de Oliveira
(τα σχόλια του σκηνοθέτη)

ΣΕΞ
Το σεξ, πηγή κάθε πορνογραφίας, είναι κάτι αβυσσαλέο και αυτή η άβυσσος διαστρέφει και προσελκύει τα ζωώδικα ένστικτα του ανθρώπου. Λέω τα ζωώδικα ένστικτα γιατί στα ζώα η πορνογραφία δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει η ντροπή, ενώ στον άνθρωπο οι ακρότητες του πορνό τον διαστρέφουν και τον μετατρέπουν σ' ένα είδος δολοφόνου, που η έλξη του μπορεί να είναι παρόμοια ή ακόμη και μπερδεμένη με αυτού του άλλου είδους την άβυσσο. Αυτό που βρίσκουμε στη βιαστική και "μοντέρνα" λογοτεχνία των ημερών μας πολλαπλασιάζεται μέχρι την έβδομη δύναμη από πολλούς οπορτουνιστές συγγραφείς σε επαναλαμβανόμενα έργα βίας και πορνογραφίας, όπου αυτά είναι αυτοσκοπός, απλά επειδή είναι της μόδας και πουλάνε πολύ...
Σήμερα, στο κοινό προσφέρονται σε τεράστιες δόσεις η βία και το σεξ. Εχουν γίνει πλέον κοινότοπα, δεν σκανδαλίζουν ούτε προκαλούν αντίδραση καθώς επαναλαμβάνονται σε σημείο κορεσμού. Ο κινηματογράφος έχει οδηγηθεί σ' έναν φοβερό γκρεμό, κι αυτό είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει. Το κοινό αφήνεται να το κουμαντάρουν, δεν έχει αγωνιστικό ένστικτο. Εγώ είμαι αντίθετος σ' αυτόν τον κινηματογράφο. Ποτέ δεν δίνω έμφαση στο σεξ και στη βία στις ταινίες μου. Κάνω σινεμά αντίστασης!.

Ο ΜΠΟΥΝΙΟΥΕΛ
Ενας ασεβής σκηνοθέτης τόσο επιθετικός όσο και ιδιοφυΐα, μιλώ για τον Μπουνιουέλ, ποτέ δεν έδειχνε τη σεξουαλική πράξη ή πορνογραφικές σκηνές, πράγματα μιας πολύ προσωπικής φύσης που άλλοι σκηνοθέτες, σε αναζήτηση κοινού, παρουσιάζουν δημόσια, όπως συμβαίνει ιδιαίτερα σε πολλά τηλεοπτικά σόου...
Οι Ελληνες στις μεγάλες τραγωδίες τους απέφευγαν να δείξουν σκηνές φριχτών πράξεων. Πάντως το να δείχνεις δημόσια αυτό που πρέπει να γίνει ιδιωτικά δείχνει έλλειψη κοσμιότητας. Σήμερα όμως οι φραγμοί έχουν πέσει και η κοσμιότητα είναι ξεπερασμένη, τίποτα δεν σοκάρει και "όλα επιτρέπονται".

ΜΙΣΕΛ ΠΙΚΟΛΙ & ΓΥΡΙΖΩ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
Οι ηθικές του αξίες δεν ήταν ποτέ αρνητικές. Είναι από αυτές τις ηθικές αξίες που βγαίνουν οι δέκα εντολές. Αυτές είναι οι αξίες οι γραμμένες στην κορφή του πλίνθου στην Πλατεία της Δημοκρατίας (σ.σ.: αναφέρεται στο Παρίσι όπου εκτυλίσσεται η ταινία) στο οποίο στέκεται ένα μπρούντζινο άγαλμα, κι όταν κοιτάξουμε στην πλάτη του διαβάζουμε τις, λαξεμένες σε πέτρα, λέξεις: "Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη". Ο χαρακτήρας της ταινίας σέβεται τις ηθικές αξίες, είτε ως ηθοποιός είτε ως άνθρωπο».

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ & ΠΑΙΔΙΑ
Διάβαζα πολύ από μικρό παιδί, οι γονείς μου με υποχρέωναν να διαβάζω πολύ. Η εκπαίδευση ενός ανθρώπου περιορίζεται στην παιδική του ηλικία, μετά είναι πολύ αργά. Γι' αυτό πιστεύω πολύ στην εκπαίδευση και γι' αυτό κατηγορώ τα κράτη για όσα συμβαίνουν σήμερα στον κόσμο. Πού είναι η εκπαίδευση των παιδιών; Γιατί δεν τους αρέσει να διαβάζουν, να ζωγραφίζουν, να μιλούν; Η τηλεόραση έχει σκοτώσει την ευαισθησία. Στην Πορτογαλία, έχουμε ένα πολύ δυναμικό κίνημα εναντίον της τηλεόρασης γιατί πιστεύουμε ότι είναι ο κύριος λόγος απώλειας του δημιουργικού ενστίκτου στα παιδιά.
Η ταινία τελειώνει με τη συνειδητοποίηση του εγγονού. Ο μικρός κοιτάζει τον παππού του να κατεβαίνει τη σκάλα και ανακαλύπτει για πρώτη φορά αυτό που συμβαίνει. Καταλαβαίνει ότι μαζί με τον παππού του κατεβαίνει από τη σκάλα και χάνεται η ευθύνη μιας ολόκληρης ζωής.

ΤΟ ΧΡΗΜΑ
Μας κυβερνά το χρήμα και η δύναμη της εξουσίας. Διάλεξα κομμάτια από το έργο του Ιονέσκο "Ο Βασιλιάς πεθαίνει" γιατί περιέχει κριτική της εξουσίας. Η εξουσία είναι πολύ αρχαία και πολύ σύγχρονη ταυτόχρονα. Σήμερα τα πάντα είναι εξουσία. Εξουσία του χρήματος, της θρησκείας, της επικοινωνίας, της πολιτικής.

(δηλώσεις του σκηνοθέτη σε συνεντεύξεις τύπου και σε εφημερίδες. Δημοσιεύθηκαν στον ελληνικό τύπο)