του Steve McQueen

Ήξερα ότι ο σκηνοθέτης της ταινίας Στιβ ΜακΚουίν/ Steve McQueen είναι εικαστικός καλλιτέχνης (video-artsist), αλλά αυτό που έβλεπα στην οθόνη δεν περίμενα να το δω –δεν ήταν «κανονικό» σινεμά αυτό, ήταν κάτι άλλο. Μέχρι το πρώτο μέρος, παρότι ένιωθα ότι παρακολουθούσα κάτι πολύ ψαγμένο και υψηλής αισθητικής, ένιωθα και κάπως ενοχλημένος: σκεφτόμουν ότι αυτό το («εξπρεσιονιστικό») πασάλειμμα των τοίχων ενός κελιού με σκατά, ως πράξη διαμαρτυρίας κάποιων έγκλειστων πολιτικών κρατουμένων, θα μπορούσε να είναι ένα άκρως μοντέρνο -ας πούμε- εικαστικό εύρημα, με σκοπό να σοκάρει στην γκάλερι Τέιτ του Λονδίνου…
Ήταν αυτή η ακραία «βρωμιά» που επικρατούσε στα κελί των δύο κρατουμένων της ταινίας και μετά στις σκηνές βίαιου εξαναγκασμού τους σε καθαριότητα από τους δεσμοφύλακες. Μόνο που εδώ αυτή η «βρωμιά» ήταν επιλογή των κρατουμένων, ως μορφή διαμαρτυρίας, ενώ οι δεσμοφύλακες από την άλλη επιδίωκαν την εξάλειψη της -έστω για να ακυρώσουν αυτήν τη μορφή διαμαρτυρίας, και ήταν αυτή η παράλογη «αντιστροφή των ρόλων» που έκανε δραματουργικά ενδιαφέρουσα την όλη κατάσταση στην ταινία.
Σοκαρίστηκα όμως, στη σκηνή όπου ένας δεσμοφύλακας επισκέπτεται τη μητέρα του σε έναν οίκο ευγηρίας, την βρίσκει -καθισμένη σ’ ένα σαλόνι- σε πλήρη κατατονία, της μιλάει αλλά αυτή δεν αντιλαμβάνεται καν την παρουσία του, κι έρχεται από πίσω του ένας παραστρατιωτικός του IRA με ένα περίστροφο και τον πυροβολεί στον τράχηλο, τα αίματα τινάζονται στη πρόσωπο της μητέρας του δεσμοφύλακα κι αυτός πέφτει πάνω στο στήθος της νεκρός, ενώ αυτή παραμένει απολύτως απαθής…
Για ώρες μετά την θέαση της ταινίας δεν μπορούσα να βγάλω από το μυαλό μου αυτήν τη σκηνή, ιδίως την τελική της εικόνα. Και αναρωτιόμουν: «Υπάρχει κάποιος ανθρώπινος σκοπός, πολιτικός, ιδεολογικός, πολεμικός -στη λογική των αντιποίνων, που να δικαιολογεί μια τέτοια πράξη;»
Αυτό που μου είχε συμβεί, βλέποντας αυτήν την ταινία, ήταν -σχεδόν- μια υπαρξιακή εμπειρία: είχα δει, για πρώτη φορά, αληθινά, από πολύ κοντά, πολύ καθαρά, σχεδόν «από τη μέσα μεριά», σαν να ήμουν εκεί, μια απεργία πείνας… το βύθισμα ενός ανθρώπου -με απόλυτη αποφασιστικότητα στον σκοπό του- μέσα από την κατάρρευση των ζωτικών λειτουργιών του οργανισμού του, στην ανυπαρξία… Χωρίς τίποτα άσχετο να παρεμβάλλεται σε αυτήν τη διαδικασία -όλα όσα θα μπορούσαν εμφανιστούν ως προεκτάσεις νοήματος αυτής της πράξης είχαν συμπυκνωθεί στο διάλογο πριν, που αποτελεί το δεύτερο μέρος της ταινίας.
Όχι απλώς άλλη μια («just a movie») ταινία.

Σωτήρης Ζήκος