της Marta Popivoda
Ένα χωράφι με παπαρούνες. Οι ήχοι της εξοχής. Ένα παραδοσιακό τραγούδι που οι στίχοι του μιλούν για κατακόκκινες παπαρούνες και το αίμα που χύθηκε. Οι ρωγμές στο τοίχο ενός αγροτόσπιτού. Η φωνή μιας ηλικιωμένης που αφηγείται συμβάντα ενός ταραχώδους βίου…
Το ντοκιμαντέρ της Σερβίδας σκηνοθέτιδος είναι μια απεικόνιση των γεγονότων της ζωής μιας από τις πρώτες αντάρτισσες και αντιστασιακές την περίοδο της ναζιστικής κατοχής στην κάποτε ενιαία Γιουγκοσλαβία. Η Sonja, όταν η Marta Popivoda τη συναντά, είναι μια ηλικιωμένη κυρία που ασχολείται με τις γάτες της. Ωστόσο η νεότητά της υπήρξε περιπετειώδης. Καθώς η αφήγησή της ξεκινά, γρήγορα έρχονται στο προσκήνιο τα γεγονότα της νεανικής της ζωής που τη σημάδεψαν και άλλαξαν την πορεία του βίου της: η γνωριμία με τον κομμουνιστή σύζυγό της, η αντιστασιακή δράση, ο θάνατος του συζύγου, το αντάρτικο, η σύλληψη και μεταφορά της μαζί με τους άλλους συλληφθέντες συντρόφους της στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο διαβόητο Άουσβιτς και, τέλος, η περιπετειώδη απόδρασή της.
Η σκηνοθετική διαχείριση αυτής της προφορικής αφήγησης μιας ηλικιωμένης που αναθυμάται την επαναστατική της νεότητα, είναι ελάχιστα τυπική και δημιουργικά ανήσυχη. Η σκηνοθέτις δημιουργεί ένα οπτικό «χαλί» από θραύσματα εικόνων και πάνω σ’ αυτό επικάθεται ο λόγος της ηλικιωμένης. Εδώ βρίσκεται και η ποιητική διάσταση αυτού του ντοκιμαντέρ. Οι κορμοί των δένδρων του δάσους, ένα ρυάκι, μια ξύλινη πόρτα σημαδεμένη από το χρόνο, οι ακτίνες του ήλιου, αντανακλάσεις των κλαδιών του δένδρου στο τζάμι ενός δωματίου, τα ροζιασμένα χέρια, οι σπηλιές. Υπάρχει πάντα μια αντανάκλαση, μια σχέση, άλλοτε αμυδρή και άλλοτε όχι, των λεγομένων με τις εικόνες. Αυτή η αντανάκλαση γίνεται πολύ συγκεκριμένη στο τελευταίο μέρος όταν οι εικόνες του Άουσβιτς, της ερημίας και του ζόφου, συνοδεύουν την αφήγηση για την αιχμαλωσία. Ενδιαμέσως μικρά σκίτσα αλλά και αποσπάσματα από ένα ημερολόγιο (της σκηνοθέτιδος ;) επικάθονται επίσης σ’ αυτό το οπτικό «χαλί». Μέσα από αυτά τα ενθέματα η διαμένουσα στο Βερολίνο σκηνοθέτις δημιουργεί συνδέσεις, απ’ όπου δεν απουσιάζουν οι πολιτικές αναφορές, ανάμεσα στην αντιστασιακή δράση του τότε και τον ακτιβισμό του σήμερα. Λυρισμός και πολιτικός ακτιβισμός σε δύσκολους καιρούς είναι η τελική επίγευση αυτού του ντοκιμαντέρ.
Δημήτρης Μπάμπας
