του Johan van der Keuken
(το σχόλιο της Μαρίας Γαβαλά)

Μια μοναδική συνάντηση ανθρώπινων σωμάτων, που αφηγείται την ιστορία του κόσμου. Ο Ολλανδός κινηματογραφιστής Johan van der Keuken (1938-2001), φωτογραφία του οποίου κοσμεί το εξώφυλλο του μυθιστορήματος «Ο μικρός Γκοντάρ», εκδόσεις Πόλις-2022, μας κληροδότησε, μεταξύ άλλων, τη μέθοδό του της «περιπλάνησης της κάμερας». Ένα από τα γνωστότερα έργα του είναι το "Amsterdam Global Village", 1996. Περιφερόμενος στη γενέθλια πόλη του, συναντά κατοίκους της προερχόμενους απ’ όλα τα σημεία του πλανήτη. Πρόκειται για μια ταινία που κατασκευάζεται πάνω σε ένα ταξίδι, σε ένα αλέ-ρετούρ μεταξύ Άμστερνταμ και μακρινών χωρών, όπως είναι η ορεινή Βολιβία ή η εμπόλεμη Τσετσενία. Η συνάντηση με τους άλλους, όσους προέρχονται από τόπους μακρινούς, αποτελεί πολιτισμικό ή και πολιτικό γεγονός, έναν πραγματικό δεσμό, τον οποίο ο Der Keuken κινηματογραφεί με άμεσο τρόπο, έχοντας την κάμερα στον ώμο. Όμως, η συνάντηση αυτή προκαλεί και μια αντίδραση, όπως λέει ο Jean Breschand – σκηνοθέτης, συγγραφέας και γνώστης θεμάτων γύρω απ’ το ντοκιμαντέρ. Απ’ αυτήν την αντίδραση δημιουργείται ένας επιπλέον δεσμός, ο οποίος σχετίζεται με τη γειτνίαση τόπων που, γεωγραφικά, βρίσκονται πολύ μακριά ο ένας από τον άλλο. Ο κόσμος, λοιπόν, συνδέεται με ένα νήμα, εκείνο της πορείας του κινηματογραφιστή ο οποίος ανακαλύπτει, βήμα-βήμα, σημαντικά πράγματα γι’ αυτόν ακριβώς τον κόσμο. Η «κινηματογραφική σύνταξη», που έχει μεγάλη σημασία, είναι μια «σύνταξη σωμάτων». Άρα, το γύρισμα μιας ταινίας αποτελεί πρωτόγνωρη περιπέτεια, για την οποία τίποτα δεν γνωρίζουμε από πριν, αλλά είναι αυτό ακριβώς το θεμελιώδες, και συνάμα μαγικό, απρόοπτο, το οποίο προκαλεί ο ίδιος ο κινηματογραφιστής με τα εργαλεία του.
Το ίδιο μπορούμε να ισχυριστούμε και για το ντοκιμαντέρ «Beppie», 1965 – φωτογραφία από τα γυρίσματά του καλύπτει το εξώφυλλο του μυθιστορήματος «Ο μικρός Γκοντάρ» –, μια μικρού μήκους ταινία, όπου μια ζωντανή πόλη, το Άμστερνταμ, κι ένα ζωηρό πανέξυπνο κοριτσάκι, η Μπέππι Κλάσεν, γίνονται ένα και το αυτό, μέσα από ένα επίμονο βλέμμα πάνω σε σκηνές της ζωής και σε εικόνες της πόλης, και μέσα από μια προσεκτική ακρόαση ήχων: πράξεις του σινεμά που έχουν τη δύναμη να οικειοποιηθούν την ιστορία του κόσμου, να την καταγράψουν, να την ανασυστήσουν, ακόμη και να την επινοήσουν ή να την εφεύρουν, εκ νέου.

(Πρώτη δημοσίευση ανάρτηση στο facebook)