του Abbas Kiarostami
(τα σχόλια του σκηνοθέτη)

Η ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ
Το θέμα της αυτοκτονίας είναι μια πρόφαση.Το πραγματικό θέμα της ταινίας είναι η ζωή. Αυτό που ο ηλικιωμένος μάς διδάσκει είναι ότι η ζωή είναι μία επιλογή -όχι μια υποχρέωση. Ο άνθρωπος δεν είχε την δυνατότητα να επιλέξει το φύλο του, το τόπο που γεννήθηκε, την ημερομηνία της γέννησης του, την θρησκευτική του πίστη, την εθνικότητα του. Το μόνο πράγμα που βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο των επιλογών είναι πότε και αν θα αυτοκτονήσει -και όπως ένας Γάλλος φιλόσοφος κάποτε είπε: "Χωρίς την πιθανότητα της αυτοκτονίας, θα είχα σκοτώσει του εαυτό που εδώ και καιρό". Ομως αυτό που ο ηλικιωμένος προσπαθεί να πει -και που υποθέτω ότι προσπαθώ να πω και εγώ- είναι ότι αν η ζωή είναι μια επιλογή, τότε θα έπρεπε να επιλέγεις την ζωή.
Δεν θέλω να μιλώ για το πως αποφάσισα να προσεγγίσω μια τέτοια ιδέα [της αυτοκτονίας]. Ομως αν και υπάρχουν τόσο πολλές επιθέσεις ενάντια στην αυτοκτονία -και στην δικιά μου ισλαμική πίστη και σε διάφορα χριστιανικά δόγματα-, κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί ότι το πρόβλημα της αυτοκτονίας είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Οι έρευνες μου με οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι περίπου το 8% του πληθυσμού της γης έχουν σκεφθεί να αυτοκτονήσουν τουλάχιστον μια φορά στην ζωή τους και αυτή η παγκοσμιότητα της απόγνωση ήταν η πραγματική πηγή έμπνευσης της ταινίας. Στις δυο προηγουμένης ταινίες μου ο θάνατος πλανάται στον αέρα, αλλά οι ήρωες αντιστέκονται -σ' αντίθεση μ' αυτήν την ταινία.

ΕΠΑΝΑΛΗΨΕΙΣ
Χρησιμοποιώ την επανάληψη [των διαλόγων] με τον ίδιο τρόπο που στη λογοτεχνία θα έβαζες μια πρόταση σε εισαγωγικά ή με έντονα γράμματα. Αυτό ομως είναι αδύνατο στον κινηματογράφο- θα έπρεπε ο ηθοποιός να φωνάζει για να δημιουργήσει έμφαση.

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΚΗΝΗ
Χρειαζόμασταν αυτή την διακοπή [των δύο χρόνων] για να κρατήσουμε μια απόσταση και για να απομακρυνθούμε από το θέμα της αυτοκτονίας. Η ταινία χρειάστηκε δυο χρόνια για να γίνει εξαιτίας αυτής της τελευταίας σκηνής. Ο γιος μου και εγώ επιστρέψαμε για να γυρίσουμε την σκηνή την άνοιξη και ήταν εκπληκτικό, ένα υπέροχο όμορφο τοπίο μετά την βροχή -μια γιορτή, le sacre du printemes.

ΒΙΑ ΣΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΝNΩΝ
Ακουσα ότι οι ταινίες στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ ήταν γύρω από την βία. Είμαι ευτυχής που στην 50η επέτειο του Φεστιβάλ η δική μου ταινία δεν είχε θέμα την βία. Είμαι εναντίον της θεαματικής βίας και πιστεύω ότι οι σκηνοθέτες δεν θα πρέπει να επιτρέπουν στο κοινό να εξοικειωθεί μ' αυτή. Ο κινηματογράφος θα πρέπει ν' αποτελεί μία ηθική αντίσταση απέναντι σ' αυτήν την βία.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΙΡΑΝ
Το θέμα της αυτοκτονίας στην ταινία μου ενόχλησε τις αρχές: Η ιστορία ενός ανθρώπου που παίρνει την μοίρα του χέρια του. Οι αρχές της χώρας μου, αναρωτιόνταν γιατί το Φεστιβάλ των Κανών ήθελε τόσο πολύ την ταινία. Οταν είχαν τον χρόνο να δουν την ταινία και να την αναλύσουν δεν υπήρχε πρόβλημα.
Ποιος σκηνοθέτης δεν επηρεάζεται από την χώρα και την κοινωνία στην οποία ανήκει; Εκανα την ταινία και μετά αναρωτήθηκα γιατί την έκανα. Μετά από 18 χρόνια ισλαμικού καθεστώτος στο Ιράν, δεν ξέρουμε πια αν μας λογοκρίνουν ή απλώς αυτολογοκρινόμαστε. Αυτό δεν είναι ένα ζήτημα που με απασχολεί. Θα εργαζόμουν με τον ίδιο τρόπο και χωρίς λογοκρισία. Στην χώρα μου υπάρχουν εξτρεμιστικό θρησκευτικά κινήματα τα οποία ορισμένες φορές δημιουργούν προβλήματα. Για να λύσεις τα προβλήματα θα πρέπει να συζητάς με τους ανθρώπους. Νομίζω ότι τα εσωτερικά προβλήματα του Ιράν θα λυθούν καλύτερα από μέσα από την χώρα παρά απ' έξω. Οπως λέω και στην ταινία, η ζωή δεν είναι μοίρα -είναι ζήτημα επιλογής. Επέλεξα να ζήσω στο Ιραν. Θα μπορούσα να φύγω, αλλά δεν το κάνω παρ' όλα τα προβλήματα. Νιώθω σαν να 'μαι στο σπίτι μου. Στη γειτονιά μας δεν έχουμε βία.

(αποσπάσματα από συνεντεύξεις του Abbas Kiarostami στην International Herald Tribune 20-5-97 -απόδοση Δημήτρης Μπάμπας)