(Η προσβολή)
του Ziad Doueiri

Σήμερα. Στη Βηρυτό, μια προσβολή φέρνει τον Toni, έναν Λιβανέζο χριστιανό, και τον Yasser, έναν Παλαιστίνιο πρόσφυγα, στο δικαστήριο. Κρυφές και ανοικτές πληγές , τραυματικές αποκαλύψεις: το τσίρκο των μέσων ενημέρωσης που καλύπτει την υπόθεση ωθεί τον Λίβανο σε κοινωνική έκρηξη, αναγκάζοντας τον Toni και τον Yasser να επανεξετάσουν τη ζωή και τις προκαταλήψεις τους.
Ο Ziad Doueiri, σκηνοθέτης της ταινίας, δηλώνει: «The Insult / Η προσβολή εμπνεύστηκε από ένα περιστατικό που μου συνέβη πριν από μερικά χρόνια. Όταν κοιτάω πίσω, αντιλαμβάνομαι ότι αυτό το απλό περιστατικό θα μπορούσε να μετατραπεί σε εθνική κρίση. Ο Λίβανος είναι μια πολύ περίπλοκη χώρα, αντιφατική και παθιασμένη. Με τον Joëlle Touma, γράψαμε μια ιστορία που θυμίζει τόσο το παρελθόν όσο και το παρόν μας. Αυτή η ταινία αφορά τη δικαιοσύνη. Αυτό είναι που ψάχνουν οι Toni και Yasser - οι πρωταγωνιστές. Και η αναζήτηση δικαιοσύνης είναι επίσης μια αναζήτηση για την αξιοπρέπεια.»

Η συνέντευξη του σκηνοθέτη

Η ιδέα για την ταινία προέκυψε από κάτι που μου συνέβη πριν λίγα χρόνια στη Βηρυτό. Είχα μια διαφωνία για κάτι ασήμαντο με έναν υδραυλικό στο σπίτι μου, αλλά η ένταση κλιμακώθηκε, τα αίματα άναψαν και κατέληξα να πω κάτι που τον προσέβαλε. Το συμβάν μπορεί να ήταν τυχαίο, αλλά τα υποσυνείδητα συναισθήματα υπήρχαν. Όταν ξεστομίζεις τέτοιες λέξεις σημαίνει ότι έχουν παγιωθεί μέσα σου συγκεκριμένα συναισθήματα. Η Ζοελί Τούμα, η συνσεναριογράφος μου στην ταινία, ήταν παρούσα εκείνη τη μέρα που πρόσβαλλα τον υδραυλικό. Με έπεισε να πάω να του ζητήσω συγνώμη. Όμως, ο υδραυλικός δεν τη δέχτηκε. Κατέληξα να πάω στο αφεντικό του για να πω ότι θέλω να ζητήσω συγνώμη από τον υπάλληλό του. Κι όταν το αφεντικό χρησιμοποίησε το γεγονός αυτό μαζί με άλλες δικαιολογίες για να απολύσει τον υδραυλικό, τον υπερασπίστηκα κατευθείαν. Έτσι συνειδητοποίησα πως όλο αυτό ήταν πολύ καλό υλικό για σενάριο ταινίας.

(...) Κατευθείαν βρήκα όλες τις δυναμικές στο να δημιουργήσω μια ιστορία βασισμένη σε ένα γεγονός, που ξεφεύγει πέρα από κάθε έλεγχο. Πάντα ξεκινώ τις ταινίες μου με κάποιο περιστατικό, με κάποια διένεξη. Κατόπιν προσπαθώ να εξετάσω τα αποτελέσματα. Πάντοτε με ενδιαφέρουν οι χαρακτήρες: ποιοι είναι πριν την έναρξη της ταινίας και πως καταλήγουν να διαμορφώνονται στο φινάλε της. Σε αυτήν την ταινία δεν είχα έναν αλλά δύο βασικούς πρωταγωνιστές: τον Τόνι και τον Γιάσερ. Και οι δύο κουβαλούν τα σφάλματά τους ενώ παράλληλα το παρελθόν του καθενός είναι χρωματισμένο από μια σειρά εσωτερικών εμποδίων. Επιπλέον βρίσκονται στη μέση ενός έντονα ηλεκτρισμένου εξωτερικού περιβάλλοντος. Ο χαρακτήρας του Τόνι κουβαλάει ένα μυστικό, κάτι το οποίο το βίωσε. Κανείς δεν θέλει να μιλάει γι' αυτό καθώς πρόκειται για θέμα ταμπού, κι έτσι ο Τόνι νιώθει πως αυτό είναι τεράστια αδικία. Αλλά και ο Γιάσερ πέφτει πάνω σε εμπόδια. Η εμπειρία τον έχει διδάξει να μην εμπιστεύεται το δικαστικό σύστημα.

(...) Ο πόλεμος στον Λίβανο τερματίστηκε το 1990. Δεν υπήρξαν νικητές και ηττημένοι. Οι πάντες αθωώθηκαν. Η γενική αμνηστία μετατράπηκε δυστυχώς σε γενική αμνησία. Κρύψαμε τη βρωμιά κάτω από το χαλί. Δεν μπορεί όμως να υπάρξει εθνική ίαση αν δεν συζητήσουμε φανερά για το τι ακριβώς συνέβη.
Γι' αυτό επέλεξες να αφηγηθείς την ιστορία ως δικαστικό δράμα;
Τα δικαστικά δράματα επιτρέπουν στους σεναριογράφους να χρησιμοποιήσουν έναν χώρο όπου μπορούν να τοποθετήσουν τους δύο ανταγωνιστές, τον ένα απέναντι στον άλλο. Σου επιτρέπουν να κινηματογραφήσεις την πρόσωπο με πρόσωπο αντιπαράθεσή τους. Είναι μια σύγχρονη προβολή πάνω στο γουέστερν, παιγμένη όμως σε κλειστό χώρο. Αυτό προσπάθεια να πετύχω με δεδομένο πως η ταινία περιγράφει κάτι σαν μονομαχία ανάμεσα στον Τόνι και τον Γιάσερ.

(...) Το παρελθόν μας, μας βοηθάει υποσυνείδητα να συλλάβουμε μια ιστορία, δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής από αυτό. Η δικαιοσύνη ως έννοια ήταν πάντοτε πολύ σημαντική για μένα. Προέρχομαι από οικογένεια δικηγόρων και δικαστών. Η μητέρα μου είναι δικηγόρος και ήταν η νομική σύμβουλος της ταινίας. Μάλιστα είχαμε πολύ έντονες συζητήσεις κατά τη διάρκεια συγγραφής του σεναρίου. Είναι πολύ δυναμική. Η μητέρα μου είναι απίθανη! Και υποστήριζε με πάθος το να αθωωθεί ο Παλαιστίνιος στην ταινία.
Η Ζοελί κι εγώ γνωρίζουμε από πρώτο χέρι την ιστορία του εμφυλίου στο Λίβανο. Το τίμημα το πλήρωσαν όλες οι πλευρές. Εγώ κι εκείνη προερχόμαστε από οικογένειες με βαθιές πολιτικές πεποιθήσεις κι έχουμε διαφορετική θρησκεία. Η Ζοελί προέρχεται από οικογένεια Χριστιανών Φαλαγγιτών. Η οικογένειά μου είναι όλοι Σουνίτες και υπερασπιζόμαστε τον αγώνα των Παλαιστινίων με έναν έντονο τρόπο. Ως νεαροί ενήλικες προσπαθήσαμε, μέσα στο πέρασμα των χρόνων, να κατανοήσουμε τον τρόπο σκέψης ο ένας του άλλου. Εντέλει καταλήξαμε πως στην ιστορία του Λιβάνου τίποτα δεν μπορεί να χωριστεί σχηματικά σε άσπρο και μαύρο. Είναι αδύνατον να πεις: «αυτοί ήταν οι καλοί και αυτοί ήταν οι κακοί».

(...) Αν έπρεπε να συνοψίσω την ταινία, θα την χαρακτήριζα μια αναζήτηση για αξιοπρέπεια. Και οι δύο πρωταγωνιστές έχουν δεχτεί χτυπήματα στην τιμή και την αξιοπρέπειά τους. Και οι δύο κατηγορούν τον άλλο και τον καθιστούν υπεύθυνο για τα προβλήματά τους. Η ταινία είναι απολύτως αισιόδοξη και ουμαντιστική. Δείχνει τα μονοπάτια που μπορούν να ακολουθηθούν για να φτάσουμε στην ειρήνη.

(...) Πιστεύω ότι η ταινία έχει μια οικουμενική διάσταση. Ο Γιάσερ και ο Τόνι θα μπορούσαν να έχουν οποιαδήποτε εθνικότητα, οποιαδήποτε θρησκεία. Το τονίζω για άλλη μια φορά. Αυτή η ταινία είναι απολύτως αισιόδοξη και ουμαντιστική. Παρουσιάζει έναν εναλλακτικό δρόμο προς επίλυση των συγκρούσεων, ένα μονοπάτι που αναγνωρίζει τη δικαιοσύνη και τη συγνώμη.

(πηγή σημειώσεις για την παραγωγή, κατάλογος του Φεστιβάλ Βενετίας)