του Σωτήρη Ζήκου

Τα πράγματα, νομίζω, ότι στράβωσαν από τότε που ο οίκος του καθενός έγινε όλος ο κόσμος του. Aντί για μια φωλιά στην οποία επιστρέφουν, καθώς πετούν εδώ κι εκεί τα πουλιά, φροντίζοντας τα αυγά τους και μετά τα νεογνά τους, ώσπου να μπορέσουν να πετάξουν κι αυτά σαν πουλιά.. έγινε το κλουβί τους. Aνοιχτό μεν αλλά κλουβί.
Αντί για ένα οίκημα όπου μπορούν να ξαποσταίνουν για λίγο, να προφυλάγονται από τον ήλιο και τη βροχή... ένα κατάλυμα σε μια γειτονιά με άλλα οικήματα και κοινούς χώρους ενδιάμεσα, όπου να βγαίνουν έξω και να παίζουν τα παιδιά, τα παιδιά μας με τα άλλα παιδιά, και κάπου εκεί, κεντρικά, μια πλατεία κι ένα δυο καφενεία, για να μαζεύονται οι άντρες στις ώρες της σχόλης, και να οργανώνονται εκεί, μια στις τόσες, και οι κοινές γιορτές της κοινότητας αλλά και τα γλέντια μετά τους γάμους, τα βαφτίσια και τις κηδείες- τα εθιμικά τελετουργικά.. έγιναν σπίτια κλειστά.
Και στις πόλεις, μετά, διαμερίσματα, Και λίγες μονοκατοικίες και μεζονέτες στα προάστια και για κάποιους πιο εύπορους, επαύλεις περίφρακτες... Και οι γειτονιές, έγιναν οικισμοί -χωρίς γείτονες. Και το κάθε νοικοκυριό απέκτησε και τους δικούς του δούλους -τις εξυπηρετικές μηχανές: ψυγείο, ηλεκτρική κουζίνα, πλυντήριο ρούχων, πλυντήριο πιάτων. Τα γνωστά. Και μία τηλεφωνική συσκεύη. Και μια συσκευή αναπαραγωγής τραγουδιών, ένα ραδιόφωνο και μετά ένα στεροφωνικό ηχοσύστημα. Και μίξερ και καφετιέρα και τοστιέρα. Και.. το λουρί της μάνας. Οι εντοιχισμένες ντουλάπες και συρταριέρες γεμάτες μ' ένα σωρό προικιά, σαν μικρά μαγαζιά, με ρούχα, εσώρουχα, κουβέρτες, σεντόνια, πετσέτες... Και παπουτσοθήκες με υποδήματα παντός καιρού. Και αποθήκες, με κάθε είδους αποθέματα, περισσευούμενα, αναλώσιμα ή περιττά. Σε μερικούς ένοικους πιο μορφωμένους προστέθηκε και μια μικρή ή μεγαλύτερη βιβλιοθήκη... Άλλη μια οικιακή αποθήκη.
Κι όταν ήρθε και εγκαταστάθηκε και η τηλέοραση, έγινε η κυρίως εστία, το κέντρο του οίκου. Μια οθόνη σαν άνοιγμα στον έξω κόσμο, ένα παράθυρο που φέρνει  όλον τον έξω κόσμο, συμμαζεμένο, στο σαλόνι σου. Αφού δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στον Μωάμεθ. Και κάπου απ' έξω παρκαρισμένο κι ένα ιδιωτικό μέσο μεταφοράς. Η ακίνητη και η κινητή περιουσία. Και πολλά κλειδιά κατοχής, ιδιοκτησίας. Για να μπορεί να βιώνει, στο μικροκόσμο του ο καθένας, με ασφάλεια, τη φαντασίωση του ότι βρίσκεται οχυρωμένος σε μια δική του επικράτεια. Με όλα τα αγαθά προσφερόμενα.. κατ' οίκον! Α! Τι ωραία! Τι καλά!
Και ήρθε μετά και η δεύτερη, εξοχική κατοικία, που κάποτε διέθεταν μόνο λίγοι, οι αριστοκράτες, οι προνομιούχοι εισοδηματίες, οι πλούσιοι έμποροι ή οι λαθρέμποροι, οι πειρατές... οι υπέροχοι Γκάσμπι. Για να μπορείς να απομακρύνεσαι -πάλι ιδιωτικά- από το άστυ. Μακριά από την πολυκοσμία.
Και μετά το ένα έφερε τ' άλλο. Ένα δεύτερο αυτοκίνητο. Μια δεύτερη τηλεόραση στην κρεβατοκάμαρα, και μετά άλλη μία μικρότερη στην κουζίνα. Και στα ψυγεία προστέθηκαν και οι καταψύκτες, για να υπάρχουν πάντα προμήθειες. Και ήρθαν και τα κλιματιστικά, που ολοκληρώνουν -όσο να πεις- την ανεξαρτησία του ανθρώπου από τη φύση, από τις εναλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες.
Ώσπου ήρθαν -η διαρκής τεχνολογική εξέλιξη βλέπεις!- και άλλες οθόνες, αυτές των υπολογιστών. Απέκτησε το κάθε μέλος της οικογένειας και τη δική του οθόνη.. εξόδου / εισόδου. Για να μπορεί να βγαινο-μπαίνει και να σερφάρει όπου γουστάει, με ασφάλεια, παραμένοντας ωστόσο εντός του ιδιωτικού του χώρου.. στο διαδίκτυο. Και να μπορεί έτσι να ζει “διπλή ζωή”.. κι εδώ κι εκεί.. και στο μικρόκοσμό του και στον άλλο κόσμο, το μεγάλο, έστω στο δεύτερο εικονικά.
Και η ιδιωτική σφαίρα έγινε -όσο να πεις- πιο ανοιχτή σε πληροφορίες και παραστάσεις, πιο πολυτελής σε επιλογές και ανέσεις, πιο ευρύχωρη σαν ενδιαίτημα. Αν και, ταυτόχρονα, πιο περίκλειστη από εξωτερική άποψη, από την άποψη της φυσικής παρουσίας στο δημόσιο χώρο, της συμμετοχής στον κοινοτικό βίο.
Όμως, χωρίς ένα δημόσιο χώρο, που υπερβαίνει την ιδιωτική ατομικότητα σου (διότι υπάρχει και δημόσια ατομικότητα, αυτή που σου προσφέρει τις δυνατότητες για να ξεχωρίσεις), όπου συνυπάρχεις με άλλους, με τους άλλους.. που να μπορείς να τον νιώθεις δικό σου κι αυτόν, γιατί σου συνανήκει και του συνανήκεις..  ποιο είναι το μέτρο της ύπαρξής σου; Ποιος είσαι; Πώς είσαι σίγουρος σε ποια πραγματική πραγματικότητα εξακολουθείς να υπάρχεις; Ποιος ελέγχει αυτά που αλλάζουν γύρω από σένα και για σένα, χωρίς εσένα; Ποιος εγγυάται αυτά που θα παραμείνουν από σένα, μετά από σένα, και για τις επόμενες γενιές; (Εσύ σε ποια από τις τρεις θεμελιώδεις γενιές του οικογενειακού / κοινωνικού κύκλου, ανήκεις; Στην πρώτη που δημιουργεί, αποταμιεύει, επενδύει; Στην επόμενη που τα βρίσκει έτοιμα και εύκολα, καταναλώνει χωρίς να εκτιμά αυτά που έχει, χωρίς κοπιάζει; Ή στην τρίτη που εξαντλεί τα αποθέματα και τις προθεσμίες, ξεπουλάει, ξοδεύει, καταστρέφει;)
Αν δεν εκτεθείς, δεν νοιαστείς για την κοινότητα που σε περιβάλλει, τι κοινό έχεις με τους άλλους; Και για ποιο λόγο ν' αγωνιστείς, να ρισκάρεις; Για να εξασφαλίσεις τις ιδιωτικές σου απολαύσεις; πάλι και πάλι;
Το σπίτι όμως -φίλε μου- είναι ένα μέρος όπου μπορείς να επιστρέφεις.. όταν δεν έχεις κάτι καλύτερο να κάνεις. Ένα καταφύγιο για να μπορείς να αποσύρεσαι και να κρύβεσαι. Κι εκεί, παραμένοντας για κάποιο καιρό αφανής, να ξαποσταίνεις. Η βάση σου, που από εκεί μπορείς να επανέρχεσαι στην περιπέτεια της ζωής, που για τον καθένα είναι μοναδική, να κάνεις μια καινούρια αρχή, να γράφεις τη δική σου ιστορία...
Κι όταν νιώσεις ότι σ' εγκαταλείπουν οι δυνάμεις σου και ήρθε ο καιρός ν' αποσυρθείς, μπορεί να γίνει το αναχωρηρήριο σου.. εκεί όπου θα μπορέσεις ν' αναβιώσεις όσα έζησες και να αναστοχαστείς.. ποιος είσαι και τι έκανες, να αναμνήσεις τις εξαιρετικές εμπειρίες σου, τις νίκες και τις ήττες σου.. από πού ξεκίνησες και πού έφτασες.. ποιος ήσουν και τι έγινες.. όλα όσα δημιούργησες στη ζωή σου...
Διότι είναι άλλο να είσαι αυτή η σκιώδης, οικτρά μοναχική ύπαρξη στην οποία βλέπουμε να καταλήγει, αυτοφυλακισμένος στο αυτοκρατορικό του Ξαναντού, ο πάμπλουτος μεγιστάνας,  ο Τσαρλς Φόστερ Κέιν, στην ταινία του Όρσον Γουέλς, σαν ιδιώτης,.. και είναι άλλο να είσαι, να έχεις υπάρξει -κάποτε- στο δημόσιο βίο, ένας «Πολίτης Κέιν».
Στην τελική, δεν είσαι ό,τι απέκτησες και ό,τι κατέχεις -ούτε καν οι ευτυχισμένες στιγμές σου που θα χαθούνε στη λήθη, σαν τα δάκρυα μες στη βροχή. Είσαι ό,τι έπραξες.. έξω απ' το σπίτι. Το ίχνος σου που άφησες στη θέα και τη μνήμη των άλλων ανθρώπων -δικέ μου!

(δημοσιεύτηκε στο περιοδικό City, Οκτωβρίου 2014)