Το ανεπίσημο μεταφορικό μέσο του Φεστιβάλ στο αεροδρόμιο του Helsinki είναι μια κατακόκκινη Cadillac του 1961, με μυτερά πτερύγια. Οι κανονικοί ιδιοκτήτες τους είναι οι διαβόητοι Leningrad Cowboys και στο πίσω μέρος του αυτοκινήτου υπάρχει αρκετός χώρος για να χωρέσουν αρκετοί από αυτούς, μαζί με περίεργες κομμώσεις τους. Ομως τώρα αυτό το όχημα-γαλέρα μεταφέρει τους απεσταλμένους στο Φεστιβάλ του Ηλιου του Μεσονυκτίου και σύνοδος τους είναι ο Αki Κaurismaki, ο οποίος επίσης αυτοδιορίστηκε φύλακας του φορητού μπαρ. Η πρώτη στάση για τους καλεσμένους είναι μία αγροικία, σ’ ένα νησί έξω από το Helsinki,όπου ορεκτικά και άπειρες ποσότητες από koskenkorva-η εθνική φινλανδική βότκα- καταναλώνονται από τους προσκεκλημένους, σ’ ένα βουκολικό, εντελώς Τσεχωφικό περιβάλλον, μέχρι τις μικρές ώρες. Ολα αυτά, πριν κάποιος φτάσει στο Φεστιβάλ, όπου τελικά απεσταλμένοι σε χανγκόβερ μεταφέρονται με πτήση τσάρτερ.
Εχοντας ιδρυθεί πριν 12 χρόνια από τους αδελφούς Κaurismaki -τον Aki και τον Mika-, το Φεστιβάλ του Ηλιου του Μεσονύκτιου είναι το καλύτερο μεταμεσονύκτιο -στη πραγματικότητα για όλες τις ώρες- κλαμπ για πότες στο κόσμο. Από τότε που ιδρύθηκε, το έχουν επισκεφτεί σκηνοθέτες όπως ο Michael Powell, Samuel Fuller, Joseph H. Lewis και Κrzystof Κieslowski. Δύσκολα μπορούσαν να αρνηθούν αυτό το μικρό Φεστιβάλ που λαμβάνει χώρα στο Sodankyla στη Λαπωνία, περίπου δύο ώρες δρόμο με το αυτοκίνητο βόρεια από την επίσημη κατοικία του Αγίου Βασίλη, στο Rovaniemi. Τους καλοκαιρινούς μήνες, το φως του ηλίου διαρκεί 24 ώρες την ημέρα. Ετσι για τον απόλυτο αποσυντονισμό των αισθήσεων, αυτό το Φεστιβάλ είναι αποτελεσματικότατο. Η πόλη η ίδια είναι λιτή, η κοινωνική ζωή περιστρέφεται γύρω από μια ομάδα μπυραριών που βρίσκονται παρατεταγμένα γύρω από ένα πάρκινγκ και μια καντίνα. Αλλά όταν βγεις έξω από την πόλη στο δάσος και στο κοντινό ποτάμι, όπου το Φεστιβάλ διοργανώνει ένα μεσονύκτιο πάρτι tango, αισθάνεσαι ότι είσαι στο τέλος του κόσμου. Μένεις έκπληκτος πως tango και koskenkorva στις 3 η ώρα το πρωί, σε προετοιμάζουν -μια ώρα αργότερα- για μια προβολή του It Came From Outer Space -σε προβολή 3D.
Οι περισσότερες προβολές γίνονται στο μικρό κινηματογράφο της πόλης- όπου το φουαγιέ του έχει ξεβαμμένες φωτογραφίες της Hendy Lamar και του Clark Cable- και οι σημαντικές προβολές γίνονται σε μια τέντα τσίρκου. Κάθε χρόνο, για μια ομάδα από καλεσμένους σκηνοθέτες, οργανώνονται ρετροσπεκτίβες και αφιερώνεται για τον καθένα ένα πρωινό με συζητήσεις για την καριέρα του. Η συγκομιδή αυτής της χρονιάς για το Φεστιβάλ. περιελάμβανε τους Istvan Szabo, Gianni Amelio, Jerzy Skolimowski, και ως συμπλήρωμα τον Ελληνα σκηνοθέτη Κώστα Φέρρη και τον Βαυαρό αβάντ-γκάρντ Herbert Achternbusch. Υπήρχε επίσης ένας καλεσμένος φάντασμα: ο απρόσιτος Chris Marker του οποίου η δουλειά του στο βίντεο- Level Five ήταν μια επιπρόσθετη έκπληξη. Διαβόητος για την συνήθεια του να αποφεύγει τα Φεστιβάλ, ο Marker, ήρθε στο Φεστιβάλ μόλις αντιλήφθηκε ότι θα περνούσε ingonito. Τον βλέπαμε από μακριά, με ξυρισμένο κεφάλι να κάνει μεταμεσονύκτιους περίπατους στο δάσος. Ενας πιο προσιτός καλεσμένος ήταν ο βετεράνος σκηνοθέτης της Warner Bros., Vincent Sherman -ακόμα δραστήριος και σε φόρμα στα 90 του-, κρατώντας τους συνομιλητές του μαγεμένους με τις αναμνήσεις του όταν ήταν ηθοποιός παρέα με τον John Barrymore, και με τις αποκαλύψεις των αισθηματικών σχέσεων του με τις Betty Davies και Joan Crawford. Η ταινία του Φεστιβάλ που δημιούργησε τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό ήταν το μελόδραμά του, Mr. Skeffington, του 1944 -μια επιτυχία στις απογευματινές ζώνες της τηλεόρασης, αλλά επίσης μια αποκάλυψη όταν προβλήθηκε στην μεγάλη οθόνη-, με τη Betty Davies να καταστρέφει τους μηχανισμούς της γοητείας της ως γυναίκα, αρνούμενη να γεράσει ήρεμα.
Το Φεστιβάλ στην Sodankyla είναι επίσης ένας χώρος για νέους σκηνοθέτες -εδώ είναι ελεύθεροι από τους μηχανισμούς των δημοσίων σχέσεων που υπάρχουν στα κανονικά Φεστιβάλ και μπορούν απλώς να ανταλλάξουν απόψεις με συναδέλφους τους αλλά και με βετεράνους. Ηταν ο πρωτοεμφανιζόμενος Δανός σκηνοθέτης Nicolas Refn, με την ταινία Pusher -ένα μικρό χρονογράφημα για μια πόρνη της Κοπεγχάγης- και από το Αζερμπαϊτζάν ο Αjas Salejev με την εφευρετική, μηδαμινού προϋπολογισμού, εσωστρεφή ταινία, The Bat, το μοναδικό φιλμ που ’χω δει που ξεκινά με την δική του βιβλιογραφία και φιλμογραφία των αναφορών του. Κεντρική εκδήλωση ήταν η προβολή δυο βουβών φιλμ, που προβλήθηκαν με τη συνοδεία ενός αμερικάνικου τρίο, της Alloy Orchestra. Είδα το ήρεμο φιλμ του Tod Browning The Unknown μια υπερβολικά διεστραμμένη ιστορία τσίρκου με τον Lon Chaney, -ταινία που πρόσφατα ο John Cale επένδυσε μουσικά με αποσπάσματα ποίησης με την υποβλητική φωνή του Εrza Pound. Η εκδοχή της Alloy Orchestra είναι σημαντικά πιο πλούσια, επιλέγοντας περισσότερο ένα δυναμικό δραματικό ρυθμό και εμμένοντας λιγότερο στα οπτικά στοιχεία μιας γοτθικής ατμόσφαιρας. Ολα αυτά γίνονται ακόμα πιο έντονα, όταν τελειώνει η προβολή στις 4 η ώρα το πρωί, με το φως της ημέρας και μετά πηγαίνεις στο κυλικείο για φαγητό -τηγανίτες με κρέας ταράνδου. Υπάρχουν κάποιες ανέσεις που οι Κάννες απλώς δεν μπορούν να σου τις προσφέρουν.

Jonathan Romney

(Δημοσιεύτηκε στο αγγλικό κινηματογραφικό περιοδικό Sight & Sound, August 1997- απόδοση Δημήτρης Μπάμπας)