Shi ren chu chai le (Poet On A Business Trip), Ju Anqi
Σεπτέμβρης του 2002. Ο ποιητής Shu ξεκινά το ταξίδι προς την άγρια (κινεζική) δύση: την αυτόνομη επαρχία του Xinjiang (Σιντζιάνγκ), την περιοχή των Ουιγούρων, μιας τουρκογενούς μειονότητας της Κίνας. Τον συνοδεύει ο Ju Anqi, τότε φοιτητής στην Κινηματογραφική Ακαδημία του Πεκίνου και μετέπειτα σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ. Ως ένα τυπικό “επαγγελματικό” ταξίδι, αυτή η εξερεύνηση της άγριας δύσης πέραν όλων των άλλων σκοπό έχει την επίτευξη κάποιων σημαντικών επαγγελματικών στόχων. Για την δεδομένη περίπτωση του ποιητή αυτοί οι στόχοι αναμφίβολα είναι η αναζήτηση έμπνευση και η συγγραφή ποιημάτων. 16 ποιήματα είναι η συγκομιδή του “επαγγελματία” ποιητή από αυτό το διαρκείας 40 ημερών ταξίδι. Ωστόσο ό,τι έχει σημασία δεν είναι η επίτευξη των επαγγελματικών στόχων, αλλά η ίδια η ζωή που ζει ο ποιητής Shu (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Hou Xianbo): οι εικόνες των τόπων και των ανθρώπων, οι εμπειρίες μιας “on the road” ζωής, οι συναναστροφές και οι οικειότητες.
Φτηνά δωμάτια σε καταλύματα, σεξ με πόρνες, διασκέδαση σε καραόκε μπαρ, οι αχανείς αυτοκινητόδρομοι και οι κακοτράχαλες επαρχιακές οδοί, εστιατόρια στις παρυφές των δρόμων, τόποι φυσικής ομορφιάς εν τω μέσω της ερήμου, η λίμνη Bosten, οι άνθρωποι του δρόμου, οι ταξιτζήδες και οι φορτηγατζήδες, μπιλιαρδάδικα και σουβλατζίδικα, αυτοσχέδιες γιορτές σε δωμάτια ξενοδοχείων.
Κινηματογραφημένη σε έγχρωμο που έγινε ασπρόμαυρο (λόγω της παρόδου του χρόνου) και μονταρισμένη 12 χρόνια μετά, αυτή η ταινία ισορροπεί στα δυσδιάκριτα όρια ντοκιμαντέρ (οδοιπορικού) και μυθοπλασίας (ταινία δρόμου). Εικόνες μιας άγνωστης (και προ πολλού χαμένης:) Κίνας, το παράλογο και ο σαρκασμός, μια εθνογραφική καταγραφή της μειονότητας των Ουιγούρων διαπλέκονται με τους στίχους του ποιητή. Ενώ η γαλήνη και η ηρεμία του αχανούς τοπίου διαχέεται στο θόρυβο του δρόμου. Εδώ δεν υπάρχει καμία προσποίηση: Απλότητα στη φόρμα,η πραγματικότητα σχεδόν ακατέργαστη, η αφήγηση πάντα σε τόνους προσωπικούς. Μια εικόνα της ποίησης (και της ποιητικής διαδικασίας) ανάλαφρη, άμεση, χωρίς τα βαρίδια του αναστοχασμού.


Xiu chun dao (Brotherhood of Blades), Lu Yang
Ακολουθώντας τους δρόμους μιας ταινίας wuxia, o σκηνοθέτης αφηγείται με φόντο μια ταραχώδη ιστορική περίοδο, μια τυπική ιστορία δράσης και περιπέτειας.
Χρονικό σημείο που διαδραματίζεται η αφήγηση είναι το 1627, δηλαδή την εποχή της ύστερης δυναστείας των Μινγκ. Πρόσωπο, δε, γύρω από το οποίο περιστρέφεται είναι ο διαβόητος αυτοκρατορικός ευνούχος Wei Zhongxian, ένας από τα πιο ισχυρά άτομα της εποχής του. Ωστόσο, η αφήγηση έχει ως κεντρικά πρόσωπα τρεις ξιφομάχους -εκτελεστές που αναλαμβάνουν να εξολοθρεύσουν τους ακόλουθους του εκπεσόντα αυλικού. Ο σκηνοθέτης σκιαγραφεί τα κεντρικά πρόσωπα του ως άτομα μοναχικά, που προσπαθούν να επιβιώσουν συναισθηματικά (και όχι μόνο) των δυσκολιών της αποστολής τους. Είναι η αστάθεια στο περιβάλλον της ανακτορικής εξουσίας, οι βυζαντισμοί, η απουσία κάθε μανιχαϊσμού στη σχεδίαση των χαρακτήρων, οι ενέδρες, οι παγίδες και οι (αφηγηματικές) ανατροπές, η έλλειψη σταθερών πόλων αναφοράς, τα διφορούμενα και αμφισημίες ως προς την ηθική των ηρώων που χαρακτηρίζουν τη δραματική πλοκή. Επιχειρώντας να επιβιώσουν μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, οι τρεις ήρωες θα πληρώσουν ένα ακριβό τίμημα: θα δώσουν τις μάχες τους και αφού συνθλιβούν από τα συναισθήματα τους και τη βία των άλλων, θα οδηγηθούν σε μια ηρωική έξοδο.
 Όμως αυτό που έχει αληθινή σημασία στην ταινία είναι η σκηνοθεσία, δηλαδή η διευθέτηση των σωμάτων στους χώρους, οι χειρονομίες, η κίνηση των προσώπων αλλά και της κινηματογραφικής μηχανής στις σκηνές δράσης. Η κινηματογραφική κάμερα μέσα στο περιορισμένο των εσωτερικών (αλλά και εξωτερικών) χώρων συνιστά στις περισσότερες των περιπτώσεων ένα είδος χαρακτήρα που ο σκηνοθέτης εντάσσει οργανικά στη δραματική πλοκή και με τον οποίο οι ήρωες «συνομιλούν», να αλληλεπιδρούν μαζί του. Επιπλέον, είναι η ρέουσα υφή της σκηνοθεσία –όπου στις σκηνές δράσης η κάμερα μοιάζει ως να διαπλέει τους χώρους, να αγκαλιάζειτα σώματα – συντονίζεται με τις χορογραφίες των σωμάτων και των χειρονομιών στις σκηνές των μονομαχιών. Και είναι ακριβώς αυτή η χορογραφία -των σωμάτων και της κινηματογραφικής- που συνιστούν τη σκηνοθετική ιδιοτυπία της ταινίας.

Lu bian ye can (Kaili Blues), Bi Gan
Kaili, στην επαρχία Guizhou, στο νότο της Κίνας. Η επαρχία όπου κυριαρχεί η εθνική μειονότητα των Miao. Ο Chen Sheng, ένας γιατρός αποφασίζει να αναζητήσει τον ανιψιό του, το παιδί που εγκατέλειψε ο αδελφός του. Στο ταξίδι του μεταφέρει ενθύμια μιας ηλικιωμένης συναδέλφου του προς τον ετοιμοθάνατο αγαπημένο της. Οι αναμνήσεις του παρελθόντος πλημμυρίζουν τον ήρωα. Ένα μυστηριώδες χωριό, το Dang Mai, όπου ο χρόνος ενεστωτικός, παρελθοντικός και μελλοντικός συγχωνεύεται. Επαρχιακά μπιλιαρδάδικα και μπάντες κινέζικης ποπ. Ο τάφος της μητέρας. Τα τοπία της νεότητας. Το ποινικό (;) παρελθόν του ήρωα. Το ορεινό ανάγλυφο. Ένα τούνελ. Μια βουδιστική σούτρα. Κινέζικη ποπ. Μια κηδεία. Ένας ρυθμός αργός, μια ροή συνεχή και αδιάκοπη. Όνειρο, ανάμνηση και πραγματικότητα.
Απαγγελία ποίησης. Μουσική παραδοσιακή με ήχους lusheng (κινέζικο φλάουτο). Η μουσική του Lim Giong. Το αποκορύφωμα: Ένα μονοπλάνο σε διαρκή κίνηση, διάρκειας 40 λεπτών, όπου καταργείται κάθε χωρικός ή χρονικός διαχωρισμός.
“Αυτό είναι σαν ένα όνειρο”: ίσως αυτή η φράση από τους διάλογους της ταινίας εκφράζει την βαθύτερη ουσία της. Με αναφορές στο έργο του Hou Hsiao-hsien, ο πρωτοεμφανιζόμενος Bi Gan δημιουργεί μιακινηματογραφική ροή εικόνων που διαρκώς αιωρείται μετέωρη, βαθύτατα ποιητική στον πυρήνα της, όπου το συναίσθημα, η ανάμνηση και η προσδοκία έχουν την όλα την ίδια υφή και το ίδιο βάρος. Όπου η συνεχή ροή του χρόνου συμπυκνώνεται σ΄ ένα σημείο του χώρου, και ο χώρος γίνεται ενιαίος και αδιαίρετος...

Shan he gu ren (Mountains May Depart), Jia Zhang-ke
Αυτή άλλοτε η συναισθηματική στον τόνο, αλλά πάντα μεγαλκειώδης στην αφηγηματική της διαπραγμάτευση, ταινία διατρέχει το πρόσφατο παρελθόν (αλλά και το επικείμενο μέλλον) της Κίνας μέσα από τις προσωπικές ζωές τριών προσώπων.
Με αφετηρία το έτος 1999 και τόπο η κινέζικη επαρχία, το Fenyang, η αφήγηση έχει ως κεντρικά της πρόσωπα τρεις παιδικούς φίλους: δύο άνδρες, τον νεόπλουτο Zhang Jinsheng, τον φίλο του που δουλεύει σ' ένα ανθρακωρυχείο Liangzi, και την τραγουδίστρια Tao. Τα τρία αυτά πρόσωπα σχηματίζουν ένα ερωτικό τρίγωνο καθώς η γυναίκα βρίσκεται στο κέντρο της προσοχής των δύο ανδρών. Από τον ανταγωνισμό αυτό θα βγει νικητής ο πιο ισχυρός: ο Jinsheng θα παντρευτεί την Tao και θα κάνουν ένα παιδί, τον Dollar. Όμως ο βίος τους κάθε άλλο από ανθόσπαρτος θα είναι...
Η αφήγηση χωρίζεται σε τρία μέρη που το καθένα διαδραματίζεται σε τρεις διαφορετικές εποχές, σε διαφορετικούς τόπους και με διαφορετικά κεντρικά πρόσωπα. Το παρελθόν -το 1999- όταν η Κίνα και η οικονομία της ήδη είχε αρχίσει την απογείωση της: εδώ ο χώρος είναι Fenyang (τόπος καταγωγής του σκηνοθέτη) με κέντρο βάρους στο ερωτικό τρίγωνο. Το παρόν -2014, που διαδραματίζεται κυρίως στη Σαγκάη, όπου το κέντρο βάρους δίνεται στη σχέση της διαζευγμένης μητέρας και του 10χρονου γιου της. Και το μέλλον το 2025, που διαδραματίζεται στην Αυστραλία και όπου κεντρικά πρόσωπα είναι ο νεαρός γιος και η μεγαλύτερης ηλικία δασκάλα του . Ο δε βασικός άξονας της αφήγησης είναι η πορεία της σχέσης του ζευγαριού: από το γάμο (στο πρώτο μέρος), στο διαζύγιο (στο δεύτερο μέρος) και στη μοναξιά και των δυο (στο τρίτο μέρος).
Στον πυρήνα της δραματικής πλοκής, θα βρούμε μια σειρά από θεματικές που απασχολούν τον σκηνοθέτη από την αρχή της σκηνοθετικής του διαδρομής: η οικονομική ανάπτυξη και οι επιπτώσεις (ηθικές, συναισθηματικές και άλλες) στις ζωές των ανθρώπων, η διάλυση των οικογενειακών δεσμών, ο εκτοπισμός, η αλλοτρίωση, η πολιτισμική μετάλλαξη υπό την επήρεια των νέων (καπιταλιστικών) αξιών. Αλλά εδώ, ο Jia Zhang-ke εισάγει επιπλέον  και κάποιες νέες θεματικές στο μέρος που διαδραματίζεται στο μέλλον: είναι η αγωνία για την κινέζικη γλώσσα και ταυτότητα σ' ένα παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Αν κάτι δεν λειτουργεί με τρόπο αποτελεσματικό, στη δραματική πλοκή είναι η πολυδιάσπαση της σκηνοθετικής οπτικής ως προς το πλήθος των κεντρικών προσώπων και τους χρόνους της αφήγησης: κάτι που γίνεται εμφανές κυρίως στο μέρος που διαδραματίζεται στο μέλλον.
Από τα κεντρικά πρόσωπα,ο Jia Zhang-ke επιφυλάσσει όπως πάντα ένα ιδιαίτερο και με συναισθηματικό βάρος βλέμμα στο γυναικείο πρόσωπο: είναι οι επιλογές της που καθορίζουν την αφηγηματική ανέλιξη (και όχι μόνο).  Και είναι σ' αυτό το πρόσωπο που μοιάζει να συμπυκνώνεται όλη την ανθρώπινη κατάσταση μιας χώρας και μιας κοινωνίας  που βίωσε με τρόπο συνταρακτικό και βίαιο τις κατακλυσμιαίες αλλαγές. Τα συναισθήματα της, όπως ζωγραφίζονται στο πρόσωπό της μοιάζουν να αποκαλύπτουν όλες τις κρυφές και αθέατες όψεις των κοινωνικών αλλαγών. Μοιάζουν    να αποκαλύπτουν όλους τους φόβους για ένα σκοτεινό μέλλον....


Δημήτρης Μπάμπας