crosscurrent.jpg

Chang Jiang Tu (Crosscurrent), Yang Chao
Ο ποταμός Γιανγκτσέ (ή Τσανγκτζιάνγκ που σημαίνει «μακρύ ποτάμι») είναι ένα από τα τρία μεγαλύτερα ποτάμια της Κίνας. Οι εκβολές του βρίσκονται στην περιοχή της Σαγκάης και οι πηγές του στα υψίπεδα του Θιβέτ. Αυτό το σχεδόν εμβληματικό ποτάμι της Κίνας έχει υποστεί πρόσφατα μια  σημαντική φαραωνικής έμπνευσης μεταβολή:  η κατασκευή του φράγματος των Τριών Φαραγγιών, άλλαξε την κοίτη του.
Ο ήρωας της ταινίας είναι νεαρός καπετάνιος μιας φορτηγίδας που διαπλέει τον ποταμό. Βρίσκεται σε κατάσταση πένθους: ως πιστός γιος καλείται να εκτελέσει τα της κομφουκιανής παράδοσης για την ανάπαυση της ψυχής του πατέρα του. Παράλληλα, αναλαμβάνει μια ύποπτη και όχι απόλυτα νόμιμη αποστολή να διαπλεύσει προς τα πάνω το ποτάμι μεταφέροντας ένα παράνομο. Σύντροφοι του στο ταξίδι και πλήρωμα του ποταμόπλοιου, ένας ηλικιωμένος ναυτικός (και φίλος του πατέρα του) και ένας νεαρός ναυτικός.
Χαρτογράφηση του ποταμού Γιανγκτσέ αλλά και ένα ταξίδι του ήρωα που εντέλει είναι η ύψιστη εκδήλωση της τιμής στη μνήμη του πατέρα. Γρήγορα γίνεται φανερό ότι το ταξίδι αυτό προς τις πηγές του ποταμιού διαθέτει μια μεταφυσική διάσταση (από την οποία δεν απουσιάζει και μια ερωτική διάσταση): οι στάσεις είναι σχεδόν όλες στα βουδιστικά ιερά που βρίσκονται στις όχθες του ποταμιού, στίχοι από ένα παλιό χειρόγραφο συνοδεύουν τις εικόνες,  ενώ η παρουσία (ή ίσως συνοδεία; ) μιας νεαρής γυναίκας σε κάθε στάση στοιχειώνει τον ήρωα.
Πλούσια στη συμβολιστική της, η ταινία πέραν από τις προφανείς αναφορές στη βουδιστική μυθολογία και στη κομφουκιανική παράδοση, διαθέτει και μια άλλη όψη: είναι οι αναφορές (και οι συγγένειες) με την αρχαία ελληνική μυθολογία που εντυπωσιάζουν. Αυτό το ταξίδι που επιχειρεί ο ήρωας μήπως δεν είναι ένα ταξίδι συνοδείας μιας ψυχής προς τις πηγές του Αχέροντα και ο ήρωας ένας ψυχοπομπός που συνοδεύει τις ψυχές; Εντέλει οι πηγές του ποταμού Γιανγκτσέ δεν είναι παρά οι πύλες του Άδη. Ο σκηνοθέτης κινηματογραφεί αυτό το ταξίδι προς τα πίσω με τους τρόπους μιας οδύσσειας: οι αναφορές και οι εκλεκτικές συγγενείς στο σινεμά του Θόδωρου Αγγελόπουλου ή του Aleksandr Sokurov είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς. Ωστόσο, οι εικόνες της ταινίας είναι γεμάτες αναφορές τόσο στο λόγο της κλασικής κινέζικης παράδοσης (ποίηση) όσο και στην εικονοποιία. Ο Mark Lee Ping-ping φωτογραφίζει τα τοπία ως τοπογραφία (Shan shui) της κλασικής κινέζικης ζωγραφικής: και αυτές οι εικόνες γίνονται οι τόποι μιας εσωτερικής περιπλάνησης.
Γεμάτο μεταφορές και συμβολισμούς, αυτή η τόσο έντονα μεταφυσική κινέζικη ταινία βυθίζει το θεατή της σ' ένα ονειρικό σύμπαν. Ταινία δρόμου (ή μάλλον πλοήγησης), η ταινία διαθέτει εντέλει έναν αληθινό πρωταγωνιστή:  το ποτάμι με το οποίο ο πρωταγωνιστής συνδιαλέγεται.

Wu Tu (My Land),  Fan Jian
Ντοκιμαντέρ - καταγραφή ενός αγώνα αντίστασης στις επιβουλές της εξουσίας, αλλά και ένα πορτραίτο ενός αληθινού αγωνιστή.
Κίνα. Πεκίνο 2010. Ο Chen Jun διατηρεί μια τηλεφωνική γραμμή βοήθειας για εσωτερικούς μετανάστες. Όντας και ο ίδιος εσωτερικός μετανάστης, μένει σε μια παλιά υποβαθμισμένη γειτονιά που σύντομα πρόκειται να κατεδαφιστεί για να δώσει τη θέση του σ' ένα από τα πολλά συγκροτήματα κατοικιών που ανεγείρονται το ένα μετά το άλλο. Όμως ο Chen Jun αρνείται να φύγει χωρίς αποζημίωση παρόλο που δεν είναι ο μόνιμος ιδιοκτήτης. Καλλιεργεί τη γη και οργανώνει την αντίσταση του.
Ο σκηνοθέτης παρακολουθεί από κοντά τόσο τον αγώνα του ήρωα όσο και την οικογενειακή του ζωή με τη γυναίκα του την επίσης ακτιβίστρια και το κοριτσάκι του Niu-niu. Ό,τι βλέπουμε πέραν όλων των άλλων είναι και μια ιστορία οικογενειακής ζωής: ο σκηνοθέτης εστιάζει στο μεγάλωμα του κοριτσιού, την εγκυμοσύνη της γυναίκας, την επιστροφή του ζευγαριού στην επαρχία καταγωγής, το Hubei, για την γέννα.
Πορτραίτο μιας ζωής ταπεινής στη σύγχρονη Κίνα, η ταινία καταγράφει μια παν-κινέζικη ιστορία. Σε μια χώρα που τελεί σε κατάσταση διαρκούς κινητικότητας, η έννοια “η γη μου” είναι τουλάχιστον παράδοξη. Ο ήρωας αποφασίζει να διεκδικήσει ένα κομμάτι γης. Η ήττα του, στο τέλος, μας υπενθυμίζει τη δύναμη μιας εξουσίας, βαθύτατα αυτοκρατορικής στη φύση της, που συντρίβει τον απλό πολίτη (και τα όνειρά του).
ta-ang.jpg
Ta'ang -Wang Bing
Πολύ μακρυά από τα κύματα των προσφύγων που κατακλύζουν την ευρωπαϊκή ήπειρο, στην Ασία. Ένας εμφύλιος πόλεμος στην επαρχία Kokang, στα βόρεια της Myanmar (Βιρμανία) έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός κύματος προσφύγων από τα κινέζικα φύλα που κατοικούν στη περιοχή των συνόρων. Την άνοιξη 2015, η έξαρση των ενόπλων συγκρούσεων, οδήγησε μέλη της φυλής των Ta'ang να περάσουν τα σύνορα και αναζητήσουν ασφάλεια και προστασία στην Κίνα.
Ο Κινέζος ντοκιμαντερίστας σκηνοθέτης παρακολουθεί “εκ του σύνεγγυς” κάποιες οικογένειες προσφύγων και τις διαδρομές τους. Τις περιπλανήσεις τους στα βουνά, όταν τρέχουν σχεδόν πανικόβλητοι να αποφύγουν τις συγκρούσεις, με τον ήχο από τις βόμβες του πυροβολικού να αντηχεί διαρκώς, αναζητώντας ένα πρόχειρο κατάλυμα για να περάσουν τη νύχτα. Τη ζωή στους πρόχειρους προσφυγικούς καταυλισμούς και, τέλος τις διαδρομές τους στις συνοριακές κινέζικες πόλεις. Όλους όσους ακολουθεί ο σκηνοθέτης ανήκουν σε μια κινέζικη φυλή- μειονότητα και στη ταινία ο λόγος τους είναι πάντα στη γλώσσα τους: ελάχιστα μανδαρινικά ακούγονται και αυτό υπογραμμίζει μια πολιτισμική μοναδικότητα.
Τα κεντρικά πρόσωπα σ' αυτό το ντοκιμαντέρ είναι κυρίως γυναίκες και παιδιά, και ελάχιστοι άνδρες. Προνομιούχα πρόσωπα, όπως πάντα στις ταινίες του σκηνοθέτη, είναι τα μικρά παιδιά: ο σκηνοθέτης χαμηλώνει την κάμερα στο ύψος τους και σχεδόν αγγίζει, χαϊδεύει με το φακό τα πρόσωπα τους. Καταγράφει τόσο τη ζωή τους, όσο και τον εξομολογητικό στο ύφος λόγο τους, τις μεταξύ τους συζητήσεις: τις αγωνίες τους για όσα από τα αγαπημένα πρόσωπα έμειναν πίσω, αλλά και τη δική τους προσωπική αγωνία για το μέλλον τους, τη διαρκή ανασφάλεια τους. Ο Wang Bing σχεδιάζει τα πορτραίτα τους, καταγράφει τους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς τους, υπογραμμίζει την εθνοτική τους και πολιτισμική τους ιδιατερότητα, αλλά κυρίως και ιχνογραφεί σκίτσα με τα συναισθήματα μιας ζωής σε κίνδυνο, στο δρόμο, σε διαρκή κίνηση.

Δημήτρης Μπάμπας