Forman vs. Forman, Helena Třeštíková & Jakub Hejna
Πορτραίτο αφιερωμένο σ’ ένα μεγάλο Τσέχο σκηνοθέτη, τον Miloš Forman , το ντοκιμαντέρ των συμπατριωτών του, καταγράφει τις δημιουργικές (… και όχι μόνο) περιπέτειες της ζωής του.
Γεννημένος το1932, με γονείς που χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, σκηνοθέτης πρωτεργάτης του τσεχοσλοβάκικου Νέου Κύματος, ο Miloš Forman, άφησε το ίχνος του στο ευρωπαϊκό σινεμά με ταινίες όπως οι Lásky jedné plavovlásky (Οι έρωτες μιας ξανθιάς) (1965) , Hoří, má panenko (Φωτιά πυροσβέστες) (1967). Η συντριβή της Άνοιξης της Πράγας τον εξανάγκασε σε εξορία στην Αμερική. Και εκεί θα γυρίσει ταινίες που σημάδεψαν το χολιγουντιανό σινεμά των δεκαετιών 70 και 80: One Flew Over The Cuckoo's Nest (Στην φωλιά του κούκου) (1975), Hair (1979), Amadeus (1984), Valmont (1989), The People vs. Larry Flynt (1996). Και είναι ακριβώς γι’ αυτές τις ταινίες που η κινηματογραφική ιστορία θα τον καταγράψει και ως έναν χολιγουντιανό σκηνοθέτη, που κατάφερνε να έχει στις ταινίες του κάτι από την αντι-συμβατικότητα της δεκαετίας του 60.
Σκηνές από τις ταινίες, συνεντεύξεις της εποχής, σε φιλμ ή τηλεοπτικές εικόνες, ταινίες ιδιωτικές, άρθρα εφημερίδων , η δημιουργική ζωή, η ιδιωτική: όλα αυτά δημιουργούν μια βάση για να αναπτυχθεί η αφήγηση του Miloš Forman. Όχι ακριβώς του Miloš Forman, αλλά του γιού του Petr, η φωνή του οποίου ακούγεται, υποδυόμενη τον θανόντα πατέρα του, να αφηγείται σκηνές και επεισόδια μιας ταραχώδους, αλλά τόσο δημιουργικής, ζωής.

Systemsprenger (System Crasher),  Nora Fingscheidt
Η Benni. Μια 9χρονη. Οργισμένη και εκτός ορίων. Θέλει τη μαμά της...
Αυτή είναι η ηρωίδα της ταινίας, που υποδύεται με εντυπωσιακό τρόπο η εξαιρετική Helena Zengel. Η αφήγηση την παρακολουθεί στις διαδρομές της μέσα στο σύστημα κοινωνικής προστασίας: από το ένα άσυλο στο άλλο, από τη μια οικογένεια «καταφύγιο» σε άλλη. Μ’ ένα διάλλειμα: την ολιγόωρη επιστροφή της στην οικογενειακή εστία.  Και εστιάζει στις σχέσεις της: με την μητέρα της, αλλά και όσους νοιάζονται γι’ αυτήν –μια κοινωνικό λειτουργό και τον συνόδός της στο σχολείο.
Κάμερα στο χέρι, κινηματογράφηση εκ του σύνεγγυς. Η πρωτοεμφανιζόμενη σκηνοθέτις σχεδιάζει μ’ αυτόν τον τρόπο το πορτραίτο αυτής της  «systemsprenger» («σπάστριας» του συστήματος). Βία –κάποιες φορές τυφλή-  και επιθετικότητα απέναντι σχεδόν στους πάντες. Οργή, θυμός. Ασυμβίβαστη διάθεση. Μόνη εξαίρεση οι  σχέσεις οικειότητας με την κοινωνική λειτουργό και τον συνόδός της στο σχολείο.  Καμία εξήγηση δεν δίνεται την συμπεριφορά της. Είναι μια ψυχιατρικού χαρακτήρα πάθηση,  μια ψυχική διαταραχή, ό,τι προκαλεί αυτήν την πολλές φορές επιθετική συμπεριφορά;  Μόνο κάποιες νύξεις για ένα τραύμα  (ψυχολογικό;).  Και ανάλογα καμία κριτική, μόνο συμπάθεια γι’ αυτήν τη λιλιπούτεια επαναστάτρια.

Το θαύμα της θάλασσας των Σαργασσών,  Σύλλας Τζουμέρκας
Μια συναρπαστική αστυνομική περιπέτεια με φόντο τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, η ταινία του Σύλλα Τζουμέρκα εστιάζει στις σκοτεινές και δυσώδεις όψεις της επαρχιακής ζωής.
Αθήνα 2006. Η προϊσταμένη της αντιτρομοκρατικής –στο ρόλο η εξαιρετική Αγγελική Παπούλια - παγιδεύεται και καταλήγει με δυσμενή μετάθεση στο Μεσολόγγι. 10 χρόνια μετά βρίσκεται ακόμα εκεί. Βουτηγμένη στην ανία της επαρχιακής ζωής, επικεφαλής του τοπικού αστυνομικού τμήματος, η αστυνόμος Ελισάβετ μοιάζει να μην έχει καμία προσδοκία για το μέλλον. Την αταραξία της επαρχιακής ζωής θα διαταράξει η αυτοκτονία ενός τοπικού σταρ, τραγουδιστή στο επαρχιακό μπουζουκτσίδικου, μετά από μια επεισοδιακή βραδιά.  Η αστυνόμος Ελισάβετ βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπη μ’ ένα αστυνομικό μυστήριο που πρέπει να εξιχνιάσει.
Ο σκηνοθέτης της ταινίας Σύλλας Τζουμέρκας αφηγείται τα της ιστορίας δίνοντας έμφαση στα αρχέτυπα μιας αστυνομικής περιπέτειας, στις εντάσεις και στα μυστήριά της. Σύμφωνα μ’ αυτά τα αρχέτυπα, κεντρικό ρόλο, πέρα από το μυστήριο που πρέπει να εξιχνιαστεί, παίζει η προσωπικότητα του/ της αστυνομικού, τη διαδρομή του / της οποίου/ ας η αφήγηση ακολουθεί. Ο σκηνοθέτης σχεδιάζει το  πορτραίτο μιας ιδιόμορφης και ιδιαίτερης γυναίκας. Τα χαρακτηριστικά της; η αθυροστομία, οι συχνές λεκτικές επιθέσεθις και η υπεροχή της (και όχι μόνο λόγω της θέσης) στις σχέσεις με τον ανδρικό περίγυρό της. Παράλληλα, η δράση τοποθετείται σ’ ένα τόπο ιδιαίτερο που επιβάλει μια ατμόσφαιρα και έναν αφηγηματικό ρυθμό: στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου: ένα χώρο που κυριαρχείται από  το αχανές και το επίπεδο.  Τέλος, είναι η απεικόνιση της επαρχιακής ζωής που διαδραματίζει τον καθοριστικότερο ρόλο στην τελική διαμόρφωση της δραματικής πλοκής. Η επαρχιακή ζωή, με τα κρυμμένα μυστικά της, τις σκοτεινές γωνίες της, τα δυσώδη έλη της με τα στάσιμα νερά,  μια χοάνη, μια μαύρη τρύπα μέσα στην οποία χάνονται όλοι οι πρωταγωνιστές της ιστορίας. Μόνη διασωθείσα η κεντρική ηρωίδα, που καταφέρνει να κάνει την υπέρβασή της. Είναι η  ηρωική της έξοδος από το τέλμα της επαρχιακής ζωής, την προσωπική της κόλαση ό,τι αφηγείται η ταινία.

Communion Los Angeles,  Peter Bo Rappmund & Adam R. Levine
Φωτογραφίες που ακολουθούν η μία την άλλη. Όψεις της πόλης του Los Angeles,  και πιο συγκεκριμένα του πιο παλιού αυτοκινητόδρομου που τη διασχίζει. Η κίνηση στο δρόμο, πλυντήρια αυτοκινήτων, οι αφίσες και τα διαφημιστικά ταμπλό, οι επιγραφές, οι βίλες, τα κανάλια, οι γραμμές των τραίνων, μποτιλιάρισμα, οι παράδρομοι των μεγάλων  λεωφόρων. Η πανταχού παρουσία του αυτοκινήτου, ο πραγματικός κυρίαρχος του χώρου. Και τα πρόσωπα της πόλης: οι εργάτες που δουλεύουν, οι πεζοί, οι άστεγοι. Τα χρώματα. Η φθορά. Η νύχτα που έρχεται: τα φαγάδικα, οι έρημοι δρόμοι,  οι φωτεινές διαφημιστικές πινακίδες, τα φώτα νέον. το παιχνίδι με τις φωτεινές λωρίδες που δημιουργούν τα φώτα από τα αυτοκίνητα.
Σ’ αυτό το ντοκιμαντέρ δεν υπάρχει καμία λήψη με κινηματογραφική μηχανή, κανένα καρέ με κανονική κίνηση. Μόνο φωτογραφίες. Σαν ένα slideshow. Η κίνηση διακοπτόμενη, καθώς απουσιάζουν τα ενδιάμεσα καρέ. Όμως είναι ο ήχος που είναι συνεχής. Και είναι ακριβώς αυτό που διαφοροποιεί την ταινία από ένα slideshow. Όπως στις ταινίες animation έτσι  εδώ ο ήχος εν-ψυχώνει τις εικόνες, τις μετατρέπει σε μια συνεχή ροή, τις μετατρέπει από φωτογραφίες σε κινηματογραφικά καρέ.
Παρόλο που ο τόπος είναι οικείος από τον κινηματογράφο –το Los Angeles είναι από τις πιο κινηματογραφημένες πόλεις-, ωστόσο αυτό το ντοκιμαντέρ είναι αποκαλυπτικό, κατά μια έννοια, τόσο ως προς τις γωνίες λήψης όσο και ως προς το αντικείμενο της κινηματογράφησης: η αστική ζωή, χωρίς καμία μυθοποίηση, σε μια από τις φωτογενείς πόλεις.

Δημήτρης Μπάμπας