Ντοκιμαντέρ του Αλεξ Γκίμπνεϊ ανοίγει τον χορό των ταινιών για την ιστοσελίδα και τον εμπνευστή της

του Steve Rose /The Guardian

Αν τα πράγματα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά, ο Αλεξ Γκίμπνεϊ/ Alex Gibney και ο Τζούλιαν Ασάνζ/ Julian Assange θα μπορούσαν να είναι αδελφές ψυχές - αντ’ αυτού όμως κατέληξαν περίπου εχθροί. Ο Γκίμπνεϊ είναι από τους πιο παραγωγικούς δημιουργούς ντοκιμαντέρ σήμερα και τα έργα του συχνά υιοθετούν τη σκοπιά του θύματος ή του αντιήρωα. Ως αντιήρωας, ο Ασάνζ είναι δύσκολο να του αντισταθείς. «Πρόκειται για τρομερά ρομαντική φιγούρα που ταξίδευε στον κόσμο μ’ ένα λάπτοπ στο σακίδιό του, εκθέτοντας τις καταχρήσεις της εξουσίας» λέει ο Γκίμπνεϊ. «Για μένα, αυτό ακουγόταν σαν πολύ ωραία ιστορία».
Δεν ήταν ο μόνος: το έπος του Wikileaks, ο ρόλος της ομάδας στην αποκάλυψη των αγριοτήτων που διέπραξαν οι ΗΠΑ και η Βρετανία στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, και οι επακόλουθες κατηγορίες για σεξουαλικές παραβάσεις εναντίον του Ασάνζ, είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές της εποχής μας. Ο πρώην συνεργάτης του Γκίμπνεϊ, ο Τσαρλς Φέργκιουσον (σκηνοθέτης του βραβευμένου με όσκαρ ντοκιμαντέρ «Inside Job») ασχολείται με ένα ντοκιμαντέρ παραγωγής HBO/BBC. Μια άλλη κινηματογραφίστρια, η Λόρα Πόιτρας, έχει την υποστήριξη του Wikileaks για την ταινία που ετοιμάζει, το ίδιο και ο Κεν Λόουτς. Ο Μαρκ Μπόαλ, σεναριογράφος του φιλμ «Hurt Locker», φημολογείται ότι γράφει κι αυτός ένα σενάριο για το Wikileaks. Η εταιρεία του Στίβεν Σπίλμπεργκ Dreamworks έχει ήδη ολοκληρώσει το φιλμ «The Fifth Estate», με τον Μπένεντικτ Κάμπερμπατς στον ρόλο του Ασάνζ. Και αυτοί είναι μόνο οι «πρόδρομοι».
Ωστόσο, το ντοκιμαντέρ του Γκίμπνεϊ «We Steal Secrets: The Story of Wikileaks» είναι το πρώτο που βγαίνει στις οθόνες - αν και με την ηχηρή απουσία του κεντρικού πρωταγωνιστή. Ο σκηνοθέτης ήταν σε συνομιλίες με τον Ασάνζ για ένα σχεδόν χρόνο. Αρχικά, τα πήγαιναν καλά. Η Τζεμίνα Καν (από τους παραγωγούς του ντοκιμαντέρ) τους σύστησε - και ο Γκίμπνεϊ μάλιστα ήταν παρών στο πάρτι των 40ών γενεθλίων του Ασάνζ στο Νόρφολκ, μαζί με τη Βιβιέν Γουέστγουντ και την Μπιάνκα Τζάγκερ, για να μην αναφέρουμε τους «αντιπάλους» του, τον Φέργκιουσον και την Πόιτρας. «Ο Τσαρλς βρήκε τον μπελά του γιατί όλη την ώρα έβγαζε έξω κρυφά την κάμερά του», λέει γελώντας ο Γκίμπνεϊ.
Οι διαπραγματεύσεις έφτασαν σε αδιέξοδο όταν ο Ασάνζ, σύμφωνα με τον Γκίμπνεϊ, του είπε ότι η τρέχουσα τιμή για μια συνέντευξη ήταν 1 εκατομμύριο δολάρια. Ο Γκίμπνεϊ είπε ότι ποτέ δεν πληρώνει τους ανθρώπους που είναι το θέμα των ταινιών του. «Τότε ο Ασάνζ πρότεινε μια εξωφρενική ιδέα: «Τι θα έλεγες τότε αν μου μετέφερες όσα θα πουν οι άλλοι που θα τους πάρεις συνεντεύξεις, γιατί θέλω να ξέρω τι λένε». Εγώ του απάντησα, «όχι, δεν δουλεύω για σένα». Κι εκείνος μου είπε «τότε κι εγώ δεν δουλεύω για σένα"».
Ακόμα και χωρίς τη συνέντευξη, το «We Steal Secrets» δίνει την αίσθηση μιας «ιστορίας από τα μέσα». Ο Γκίμπνεϊ έχει πάρει πρωτότυπο υλικό, μεταξύ άλλων στοιχεία για τον Ασάνζ από έναν άλλο ντοκιμαντερίστα, τον Μαρκ Ντέιβις, και μαρτυρίες από έναν εκ των Σουηδών κατηγόρων του Ασάνζ, τον Ντάνιελ Ντόμσχάιτ-Μπεργκ, και από τον χάκερ Αντριαν Λέιμο - ο οποίος κλαίει καθώς θυμάται ότι «πούλησε» τον Μπράντλεϊ Μάνινγκ στη CIA. Και η αλήθεια είναι ότι, λόγω της απουσίας του Ασάνζ, ο Μάνινγκ, ο στρατιώτης που αποκάλυψε κυβερνητικά απόρρητα των ΗΠΑ και τώρα βρίσκεται φυλακισμένος, πρωταγωνίστησε σε ένα μεγάλο μέρος του ντοκιμαντέρ.
Ο Γκίμπνεϊ ξεσήκωσε την οργή των «Ασανζίστας», όπως τους αποκαλεί. Οι υπεύθυνοι της ιστοσελίδας Wikileaks εξέδωσαν σχολιασμένο αντίγραφο της ταινίας, αμφισβητώντας καίρια σημεία (αναπόφευκτα, από κάποιον έγινε διαρροή). Αρνούνται ότι ο Ασάνζ ζήτησε ένα εκατομμύριο δολάρια. Καταδικάζουν τον «εντυπωσιασμό» της αφήγησης και του μοντάζ και περιγράφουν τον τίτλο του φιλμ σαν «ανεύθυνο λίβελλο» (στην πραγματικότητα τη φράση «Εμείς κλέβουμε μυστικά» την είπε ο διευθυντής της NSA Μάικλ Χέιντεν και με το «εμείς» εννοούσε την αμερικανική κυβέρνηση).
Φέτος ο Γκίμπνεϊ μας έδωσε ένα εκρηκτικό ντοκουμέντο για την εμπλοκή της Καθολικής Εκκλησίας σε περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης («Mea Maxima Culpa: Silence in the House of God»), που ακολούθησε τα ίχνη της υπόθεσης μέχρι και τον Πάπα Βενέδικτο, και ίσως έπαιξε ρόλο στην παραίτησή του. Ο σκηνοθέτης συγκρίνει την αντίδραση του Wikileaks με εκείνη της Καθολικής Ενωσης η οποία κατήγγειλε το Mea Culpa ως απάτη και μάλιστα εκτόξευσε απειλές εναντίον του.

Σειρά έχει ο Λανς Αρμστρονγκ
Μπορεί το ρήγμα ανάμεσα στον Αλεξ Γκίμπνεϊ και τον Τζούλιαν Ασάνζ να έχει γίνει αγεφύρωτο, αλλά στον γενικότερο αγώνα για τη διαφάνεια και τον καταλογισμό ευθυνών στους ισχυρούς βρίσκονται αντικειμενικά στο ίδιο στρατόπεδο.
Ο Γκίμπνεϊ καταδικάζει την καταδίωξη από την κυβέρνηση Ομπάμα ανθρώπων που αποκαλύπτουν τα ένοχα μυστικά της εξουσίας, σαν τον Μάνινγκ και τον Σνόουντεν. «Οι Αμερικανοί ιθύνοντες προσπαθούν να στείλουν ένα μήνυμα και αυτό το μήνυμα είναι “Πρόσεχε, γιατί σε έχουμε στο στόχαστρο και δεν θα τη γλιτώσεις”. Δεν θα το χαρακτήριζα αυτό κυριαρχία του νόμου».
Η ιστορία του Wikileaks κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει. Ο Γκίμνπνεϊ, πάντως, πρόλαβε να την αφηγηθεί πριν το όλο θέμα αρχίσει να κουράζει. Η επόμενη ταινία του είναι για τον «αποκαθηλωμένο» πρωταθλητή της ποδηλασίας Λανς Αρμστρονγκ: τον είχε ακολουθήσει για πολύ καιρό, ακόμα και πριν από το περυσινό σκάνδαλο ντοπαρίσματος, μεταξύ άλλων και σε όλη τη διαδρομή του Γύρου της Γαλλίας του 2009. Σίγουρα θα είναι πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία.

(η ελληνική μετάφραση δημοσιεύτηκε στην εφ. H KAΘHMEPINH 04-08-13)