Στην ταινία του, «Out of the Furnace», ο Γούντι Χάρελσον σηματοδοτεί μια στροφή από το στερεότυπο του «καλλιεργημένου» εγκληματία.

του Joe Queenan /The Guardian

Στην πρώτη σκηνή της νέας ταινίας «Out of the Furnace», ο Γούντι Χάρελσον /Woody Harrelson ανοίγει την πόρτα του αυτοκινήτου του, σκύβει έξω και ξερνάει. Επιτίθεται κατόπιν στη φλύαρη συνοδό του και, όταν ένας καλοπροαίρετος αλλά απερίσκεπτος περαστικός σπεύδει να τη βοηθήσει, τον σπάει στο ξύλο και περνάει όλη την υπόλοιπη ταινία κάνοντας βίαια, φρικιαστικά πράγματα, πολλά από τα οποία έχουν ως συνέπεια τον θάνατο άλλων ανθρώπων. Οχι, στο φιλμ αυτό ο Χάρελσον παίζει έναν κανονικό, παλιομοδίτικο γκάνγκστερ. Είναι ένα κτήνος, ένα αποτρόπαιο κάθαρμα.
Μπορούμε ίσως να ελπίσουμε ότι το «Out of the Furnace» σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής όπου ο πνευματώδης μεταμοντέρνος γκάνγκστερ που κυριάρχησε στις οθόνες τις προηγούμενες δύο δεκαετίες αρχίζει να αποχωρεί από το προσκήνιο. Παρότι η ταινία δεν θα μπορούσε με τίποτα να χαρακτηριστεί κλασική -τοποθετημένη στη δυτική Πενσυλβανία, είναι κάτι σαν ύμνος στον «Ελαφοκυνηγό»- είναι τουλάχιστον ένα φιλμ όπου οι κακοί είναι ποταποί εγκληματίες και τίποτα παραπάνω. Δεν ξεφουρνίζουν ρητά από τη Βίβλο και τον Σαίξπηρ. Αυτό σηματοδοτεί μια ρήξη με πρόσφατα γκανγκστερικά φιλμ όπως τα «Σκότωσέ τους γλυκά», «Νομοταγείς τύποι», «44 Inch Chest» και «Perrier’s Bounty», στα οποία πρωταγωνιστούσαν στοχαστικοί, χαρισματικοί πιστολάδες με υπαρξιακές ανησυχίες, διανοούμενοι μαχαιροβγάλτες που προσπαθούν να εξιχνιάσουν το νόημα της ζωής. Ο Χάρλαν Ντεγκρόατ που ερμηνεύει ο Γούντι Χάρελσον δεν έχει βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα. Θέλει μόνο τα λεφτά για τα ναρκωτικά που σου πούλησε. Ξηλώσου, λοιπόν.
Από τότε που ο Γκάι Ρίτσι τάραξε τα νερά με τις ευφυέστατες, διασκεδαστικές ταινίες του «Lock Stock» και «Δυο καπνισμένες κάννες», είχαμε μια συνεχή ροή παράδοξα χιουμοριστικών γκανγκστερικών φιλμ με πρωταγωνιστές μεταμοντέρνους κακοποιούς οι οποίοι, αν και προκλητικά βίαιοι και στερημένοι οποιασδήποτε ηθικής αναστολής, είναι καλλιεργημένοι, κομψοί, ακόμα και συμπαθείς. Σε κλασικά αγγλικά φιλμ του «ροκ εν’ ρολ γκανγκστερικού» είδους, όπως τα «Layer Cake», «Snatch» και «Sexy Beast», οι γκάνγκστερ είναι βιρτουόζοι στα λόγια. Κάνουν περίτεχνες μεταφορές και λογοπαίγνια, εμφανίζοντας το έγκλημα σαν μια ενασχόληση όπου μόνο αν διαθέτεις μια ορισμένη ευγλωττία έχεις πιθανότητες να πετύχεις. Ενίοτε είναι και κομψευόμενοι – υπερβολικά κομψευόμενοι. Αρνούνται να φορέσουν καλσόν στο κεφάλι γιατί μόλις ξόδεψαν 200 λίρες για να κάνουν περμανάντ στα μαλλιά τους.
Οι νεανικές γκανγκστερικές ταινίες ήταν πολύ διαφορετικές από όσες προηγήθηκαν. Απέρριψαν την πομπώδη, μυθοποιητική προσέγγιση των ταινιών «Νονός», αλλά αρνήθηκαν επίσης να σκιαγραφήσουν τους εγκληματίες σαν αποβράσματα, πρωτόγονες φονικές μηχανές όπως ο Τόνι Μοντάνα στον «Σημαδεμένο» ή ο Αντον Τσίγκουρ στο «Καμιά πατρίδα για τους μελλοθάνατους». Οχι, ήταν ευχάριστα ειρωνικές ταινίες καμωμένες για θεατές με ιδιαίτερη έφεση στην ευχάριστη ειρωνεία.
Το ίδιο, βέβαια συνέβη και στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού. Το «Pulp Fiction» αρχίζει με τον Σάμιουελ Τζάκσον και τον Τζον Τραβόλτα να συζητούν για τo πώς λέγεται στα βελγικά το χάμπουργκερ Big Mac. Στο «Οι ωραίοι δεν πεθαίνουν στο Ντένβερ», ο αρχισυμμορίτης Κρίστοφερ Γουόκεν προσλαμβάνει έναν μυστηριώδη, ευφυέστατο, σούπερ διακριτικό φονιά που ονομάζεται Μίστερ Σους -ειρωνεία!- και τον ερμηνεύει ο Στιβ Μπουσέμι. Ας σημειωθεί ότι ο Μπουσέμι ήταν ο πρώτος γκάνγκστερ που χρησιμοποίησε τον όρο «force majeure» στην οθόνη, στο φιλμ του Ταραντίνο «Φάργκο».
Ωστόσο, όπως πάντα συμβαίνει στη ζωή, πράγματα που κάποτε ήταν τολμηρά και πρωτότυπα, έγιναν με την πάροδο του χρόνου κουρασμένα, φθαρμένα κλισέ. Πέρασαν από τα χέρια προικισμένων σκηνοθετών, όπως ο Ταραντίνο και ο Ρίτσι, στα χέρια αντιγραφέων και μετριοτήτων. Στο πρόσφατο «Σκότωσέ τους γλυκά» ο πληρωμένος φονιάς Μπραντ Πιτ λέει ότι τον ενοχλεί πολύ όταν τα θύματά του εκδηλώνουν «έντονα συναισθήματα», προτιμώντας δουλειές όπου μπορεί να «σκοτώνει γλυκά». Στο «Νομοταγείς τύποι», ο Κρίστοφερ Γουόκεν (εδώ παίζει έναν επαγγελματία δολοφόνο που έχει αποσυρθεί και έγινε ζωγράφος νέο-ιμπρεσιονιστικών τοπίων) βοηθάει τον παλιό του φίλο Αλ Πατσίνο, που μόλις βγήκε από τη φυλακή ύστερα από 28 χρόνια, να διαρρήξει ένα φαρμακείο για να κλέψει Βιάγκρα. Χα, χα, χα...

Από την Κόλαση
Η ταινία Out of the Furnace μας γυρίζει πίσω στον αληθινό κόσμο του εγκλήματος, όπου κανένας από τους κακοποιούς δεν χρησιμοποιεί φράσεις του Καμύ ή του Νίτσε. Γιατί, κακά τα ψέματα, εκείνοι που «παίρνουν τα γράμματα» δεν γίνονται γκάνγκστερ. Γίνονται σεναριογράφοι. Ή σεναριογράφοι που περιγράφουν τους γκάνγκστερ σαν αποτυχημένους σεναριογράφους, όπως έκανε ο Μάρτιν Μακντόνα στους «Επτά ψυχοπαθείς».
Ιδιαίτερα δημοφιλής κάποτε, ο κομψός, εκκεντρικός, ευφυολόγος εγκληματίας έχει τώρα γίνει φορτικός επισκέπτης. Ολοι πια στις γκανγκστερικές ταινίες είναι σοφοί. Οι πάντες –ακόμη και οι μπράβοι, τα βαποράκια, οι πορτοφολάδες- φέρονται σάμπως να πήραν τον δρόμο του εγκλήματος επειδή ο σκύλος έφαγε το διδακτορικό τους. Αυτό είναι που κάνει τον ωμό, ακατέργαστο κακοποιό που ενσαρκώνει ο Γούντι Χάρελσον να μοιάζει με πνοή φρέσκου αέρα. Ο Χάρλαν δεν είναι κομψευόμενος. Δεν ξεστομίζει πνευματώδεις ατάκες. Δεν χρησιμοποιεί λέξεις όπως «ενίοτε» και «τουτέστιν». Δεν διαθέτει ίχνος γοητείας. Είναι η πεμπτουσία του κακού. Μοιάζει σα να βγήκε από τα έγκατα της Κόλασης. Καλωσορίσατε και πάλι στα μέρη μας, κύριε.

(η ελληνική μετάφραση δημοσιεύτηκε στην εφ.  H KAΘHMEPINH, 12 Iανoυαρίου 2014)