(για το Her/ Δικός της του Spike Jonze)
του Σωτήρη Ζήκου

Στην ταινία «Δικός της» ("Her"), με τον Χοακίν Φοίνιξ και την Σκάρλετ Γιόχανσον, έχουμε  μια σχέση ανάμεσα σε έναν άντρα, τον Θίοντορ και την Σαμάνθα, μια γυναικεία ύπαρξη που είναι Φωνή/Μάτι σε ένα προηγμένο λειτουργικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, που μπορεί και αποκρίνεται διαισθητικά και αυτο-βελτιώνεται συναισθηματικά, η οποία σχέση καταλήγει σε έναν αληθινό έρωτα! Αληθινό ναι, με την έννοια ότι είναι αμοιβαίος και τους καλύπτει πλήρως ως συναίσθημα και σχέση -παρότι η Σαμάνθα δεν έχει φυσική υπόσταση, δεν υπάρχει ως σώμα (άρα δεν μπορεί να υπάρξει σεξουαλική επαφή μεταξύ τους). Μια ωραία ιστορία έρωτα/αγάπης που δεν είναι πια διόλου απίθανο να υπάρξει και μπορεί να διδάξει με το παράδειγμά της πώς πρέπει να αγαπιούνται δύο άνθρωποι.
Λέει η Σαμάνθα στον Θίοντορ: «Η καρδιά (εννοεί που αγαπά) δεν είναι (σαν) ένα κουτί που γεμίζει με όση αγάπη χωράει. Η καρδιά που αγαπάει μεγαλώνει (εννοεί για όσο αγαπάει) κι όλο ζητάει κι άλλη αγάπη και χωράει κι άλλη αγάπη».
Και ο έρωτας; Δεν είναι (σαν) να χάνεις τα όρια σου; τα όρια του εαυτού σου; τα όρια μεταξύ του εαυτού σου και του άλλου; Δεν είναι (σαν) μια κοινωνικά αποδεκτή παράνοια; Κανείς δεν οδηγείται για ψυχοθεραπεία αν έχει χάσει το μυαλό του, αν έχει τρελαθεί από έρωτα, αν έρωτας είναι η αιτία. Πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που η ποίηση, το θέατρο, το μυθιστόρημα, ο κινηματογράφος, τα ερωτικά τραγούδια, κυρίως αυτά, την καθιέρωσαν και τη διέδωσαν σαν ιδανικό, σαν κάτι το ιερό...
Ο έρωτας είναι ένα μυστήριο, περιγράφεται/εξιστορείται αλλά δεν εξηγείται. Συναντάς ένα πρόσωπο και νιώθεις, είτε με την πρώτη επαφή, είτε σταδιακά, ότι είναι για σένα το «άλλο σου μισό», σαν κάποτε σε μια άλλη ζωή να ήσασταν Ένα. Κι αν νιώσει και το άλλο πρόσωπο το ίδιο συναίσθημα και ανταποκριθεί (πράγμα πολύ σπάνιο να συμβεί) επιβεβαιώνεται η ιερότητα του έρωτα, υπάρχει έρωτας, συντελείται το θαύμα του έρωτα, που οι δύο γίνονται Ένα (χωρίς τον άλλο νιώθεις μισός). Μιλάμε για το συναίσθημα ολοκλήρωσης, όχι για το Εμείς που είναι ο συνδυασμός που αφορά στη σχέση, είναι η σχέση. Άλλο είναι αυτό.
Ωστόσο απορώ: υπάρχουν κάποιες γυναίκες σήμερα, που όταν βγαίνουν για κυνήγι αντρών, χωρίζουν τους άντρες σε δύο κατηγορίες, σε αυτούς που είναι «γαμήσιμοι» και σε αυτούς που είναι «ερωτεύσιμοι» (Το έχω ακούσει να λέγεται). Και μετά; Τι γίνεται μετά; Τι σημαίνουν όλα αυτά;  Και καλά για το σεξ, ας πούμε ότι το βρίσκουμε. Αλλά τι είναι έρωτας -πια; Πώς, ποιος/ποια ερωτεύεται ποια/ποιον; Και τι είναι αυτό -σήμερα!- που το λένε ερωτική αγάπη; Ποιος έρωτας; (Τι με ρωτάς;) Ποια αγάπη; (Τι μου ζητάς;) Σιωπή... Τι να πεις! Και ακούγεται μες στη σιωπή μια μελωδία... ένα τραγούδι... ερωτικό τραγούδι... («ο έρωτας / το τραγούδι του» που λέει ο ποιητής). Τόσα ερωτικά τραγούδια στη σειρά, καινούρια, παλιά! Που το καθένα κάθε φορά κάνει restart και ανανεώνει τα προηγούμενα δεδομένα του έρωτα. «Σ' αγαπώ /μ' αγαπάς». Το soundtrack που συνοδεύει τη ζάλη/ευτυχία του έρωτα -για όσο ο έρωτας διαρκεί. Και μετά, όταν ο έρωτας λήξει, το soundtrack που φουντώνει τη θλίψη -στο μελόδραμα του έρωτα! (Τα πιο ωραία τραγούδια μιλούν για το τέλος του έρωτα!) Του έρωτα, ναι, που εξακολουθεί να γίνεται κάποτε νόημα ζωής -ένα κάποιο νόημα- όταν κανένα άλλο νόημα δεν έχει ακόμη εμφανιστεί στον ορίζοντα της ζωής (των εφήβων, ας πούμε). Ή ακόμα κι όταν κάθε άλλο νόημα έχει χαθεί... Τι άλλο να πεις!
Αλλά, ας το πούμε κι αυτό: ο έρωτας, το μεγάλο πάθος, ο έρωτας που γράφει ιστορία, μια ιστορία  που διδάσκει την αγάπη, δεν είναι για όλους... είναι για λίγους και εκλεκτούς. Είναι για τους ανθρώπους του πάθους (αυτού του πάθους, διότι υπάρχουν και άλλα πάθη). Δεν είναι όλα για όλους. Και δεν είναι όλοι για όλα. Κι ας καμώνονται πως είναι πολλοί, γιατί έτσι (τους) λένε τα τραγούδια. Ε, δεν είναι. Πώς να το κάνουμε δηλαδή!

* Ο Σωτήρης Ζήκος είναι δημοσιογράφος - κριτικός κινηματογράφου (μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου)

(δημοσιεύθηκε στο protagon.gr,  11 Φεβρουαρίου 2014)