(με αφορμή το 2ο porn festival)

του Αχιλλέα Ντελλή  (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.) (*)

Στο τέλος του δεύτερου porn festival και μετά το live show στη γιγαντοοθόνη προβάλλονταν σε μορφή κολλάζ εικόνες από την τριήμερη πανηδονιστική γιορτή με το χαρίεν πρόσωπο του Πάπα να ξεπροβάλλει σε κάθε μέγεθος και να πλημμυρίζει την οθόνη.  Ετεροφυλόφιλες συνουσίες, λεσβιακοί έρωτες, ομοφυλόφιλες περιπτύξεις σκιάζονταν από το πρόσωπο του Πάπα και το ζήτημα που λάθρα ετίθετο βρισκόταν στην ουσία του ίδιου του φεστιβάλ: η (χριστιανική) θρησκεία όχι μόνον δεν αναφέρεται σε σεξουαλικά ζητήματα αλλά και αποκλείει κάθε είδους αναφορά σε ό,τι ξεφεύγει από την ορθότητα του ετεροφυλόφιλου έρωτα.
Ο κινηματογράφος και η πορνογραφική τέχνη στον 20ο αιώνα ανέλαβαν ένα ρόλο εκπλήρωσης που συνέπεσε με την ανάπτυξη της επιστήμης της ψυχολογίας: εκπληρώνουν επιβεβαιωτικά τις φαντασιώσεις, των οποίων το περιεχόμενο και η δημιουργική ικανότητα κινούν τον ψυχισμό των θεατών. Η διαπλοκή ψυχαναλυτικών όρων (φαντασίωση) με τη διαδικασία θέασης του κινηματογράφου, έχει μελετηθεί από τους κινηματογραφολόγους και στις δύο σφαίρες: τον «επίσημο» , τον αφηγηματικό κινηματογράφο και στον πορνογραφικό.

Στον τελευταίο υπάρχουν δύο αντίθετες προσεγγίσεις, η μια προσεγγίζει την πορνογραφία ως μια διαδικασία απελευθέρωσης των σεξουαλικών μειονοτήτων και η άλλη ως μια αναπαραγωγή της κυρίαρχης ιδεολογίας (ο Richard Dyer την αποκαλεί σεξουαλική ιδεολογία της κουλτούρας) και ως ένα ηθικό εκμαυλισμό και εκτροπή από το σωστό δρόμο όπως έχει εγγραφεί στη χριστιανική παράδοση. Στην πρώτη περίπτωση οι πορνογραφικές ταινίες δύναται να θεωρηθούν (εκτός από την καθαρή ηδονοβλεπτική σκοπιμότητα) και ως εκπαιδευτικές: σε μαθαίνουν πώς να κάνεις σεξ, πώς να χρησιμοποιείς τα γενετήσια όργανα- δεν μαθαίνεις τη χαρά και το παιχνίδι του έρωτα: αυτό στο μαθαίνει ο κινηματογράφος.
Αυτό που ενδιαφέρει από το 2ο porn festival δεν είναι η εξέταση του περιεχομένου των ίδιων των ταινιών όσο η απάντηση σε ένα ερώτημα που τέθηκε από την παρουσία των θεατών: μπορεί να συνιστά το φεστιβάλ επισημοποίηση των σεξουαλικών ιδιαιτεροτήτων την εποχή του άφθονου διαδικτυακού γυμνού και ποιο μπορεί να είναι το ευρύτερο νόημα μιας τέτοιας επισημοποίησης πέρα από τις ίδιες τις ομάδες στις οποίες απευθύνεται; Η απάντηση σε ένα τέτοιο διπλό ερώτημα υπερβαίνει το ίδιο το φεστιβάλ και άπτεται τόσο της σχέσης της πορνογραφίας με τον «επίσημο» κινηματογράφο όσο και της γενικότερης θέσης που έχουν τα διάφορα κινήματα στην κοινωνία και της παρεμβατικότητας που αυτά ασκούν μέσα σ’ αυτήν.
Τι νόημα μπορεί να έχει η προβολή ταινιών ομοφυλόφιλων ή σαδομαζοχιστικών πέρα από το ότι απευθύνονται στους ίδιους τους ομοφυλόφιλους ή σαδομαζοχιστές; Στο γύρισμα του χιλιετίας ο Στέλιος Ράμφος διακρίνει την ανάπτυξη της επιθυμίας του ατόμου στην ελληνική κοινωνία. Η ανοχή που διακρίνεται στα κείμενά του για τους ομοφυλόφιλους συμβαδίζει με μια δειλή απελευθέρωση των ίδιων των ομοφυλόφιλων: η ανάγκη να εκφράσουν την ιδιαιτερότητά τους στον έξω χώρο, όχι στον ιδιωτικό. Στην ταινία της Ευαγγελάκου Ώρες κοινής ησυχίας το ομοφυλόφιλο ζευγάρι ξανοίγεται δειλά στη βεράντα της πολυκατοικίας: η επιθυμία να παλέψει με το άγνωστο και τη σκοτεινιά του κόσμου αποτελεί μια κοινότυπη απαίτηση αλλά για τον ελληνικό κινηματογράφο αποτελεί μια ευπρόσωπη εικόνιση του ομοερωτικού στοιχείου.

Στο Gagarin η μάζωξη ανθρώπων εκκινεί από αυτό το σημείο αλλά η επιθυμία τους εγκλωβίζεται και ταυτίζεται με την πρωτογενή σεξουαλικότητα: η διείσδυση του πέους και η λαχτάρα του αιδοίου μετατρέπονται σε αυτοσκοπό. Η δυσκολία απελευθέρωσης της επιθυμίας από τη χροιά της φαντασίωσης δεν είναι μια εύκολη διαδικασία: ο Kubrick μελέτησε εξονυχιστικά αυτήν την πορεία στο κύκνειο άσμα του, τα Μάτια Ερμητικά Κλειστά για να καταλήξει στην ταύτιση και των δύο στο τέλος με την ατάκα let’s fuck.
Το πέρασμα από την επιθυμία στη φαντασίωση, από τον «επίσημο» κινηματογράφο στον πορνογραφικό συμβαίνει τόσο στον ομοερωτικό τομέα (πρωτεργάτης εδώ είναι ο φιλμολόγος Richard Dyer, παιδί της φεμινιστικής θεωρίας, της σημειωτικής και των πολιτισμικών σπουδών) όσο και σε μια εποχή που και ο πρώτος, ο επίσημος, και μια εκδοχή του, ο ευρωπαϊκός ( Οι ηλίθιοι, Η δασκάλα του πιάνου, Σαρκική εξάρτηση) δανείζεται στοιχεία της πορνογραφίας και η πορνογραφία αφηγηματικά στοιχεία του επίσημου. Αυτήν την ανακατανομή της τράπουλας, έστω και χωρίς όλα τα χαρτιά, ανάμεσα στον επιθυμία και τη φαντασίωση, τον επίσημο και τον πορνογραφικό κινηματογράφο, συναντά το 2ο porn festival στο Gagarin και σ’ αυτό πρέπει να αναζητηθεί η χρησιμότητά του και κυρίως η διάρκειά του.

(*) Διδάκτωρ Παν.Αιγαίου, υπότροφος ΙΚΥ για κινηματογραφικές σπουδές θεωρητικής κατεύθυνσης.