του Θόδωρου Σούμα

 O Ντέιβιντ Λιντς είναι ένας ιδιότυπος ποιητής με ζοφερή φαντασία, που στο έργο του κρύβονται πολλές οδυνηρές αλήθειες για τις ανομολόγητες πλευρές της αμερικάνικης κοινωνίας, για το Χόλιγουντ, τα αστικά προάστια των μεγαλουπόλεων και τις βόρειες περιοχές των ΗΠΑ… Ο Λιντς δημιουργεί έναν ποιητικό, μαύρο κόσμο, διάστικτο από τρέλα, βία, ερωτισμό, παράνοια και τη δράση απόκρυφων ομάδων παραφρόνων εγκληματιών. Είναι το ενορατικό, φανταστικό σύμπαν ενός σουρεαλιστή του Χόλιγουντ, ενός αλλοπαρμένου βιρτουόζου του αστυνομικού είδους, μα κι ενός ανθρώπου που κάνει διαλογισμό και εμπνέεται από την ανατολίτικη, ινδουιστική φιλοσοφία.
Τα πρώτα φιλμ του ήταν το εφιαλτικό, ασπρόμαυρο Eraseheard (1976), Ο άνθρωπος ελέφαντας (1980) και η ταινία φανταστικού κινηματογράφου Dune (1985), η οποία υπόκειται σε πιο εμπορικές προδιαγραφές γιατί οι παραγωγοί δέσμευσαν τον δημιουργό.
Αποφασιστικό βήμα και στροφή προς ένα δυναμικό σινεμά αγωνίας, ζόφου και συγκρούσεων, προς το θρίλερ (ακόμη και σαν όχημα πιο ευρείας επικοινωνίας με το κοινό των αιθουσών) απετέλεσε το πολύ ολοκληρωμένο αφηγηματικά κι αισθητικά, συναρπαστικό Μπλε βελούδο (1986). Το Μπλε βελούδο κόβει την ανάσα του θεατή, τον κρατά καθηλωμένο χάρη στη σφιχτοδεμένη αφηγηματική δομή του, τα οπτικά και σκηνοθετικά ευρήματα, τις ωραίες, υποβλητικές εικόνες (μια σίγουρη σταθερά σε ολόκληρο το έργο του Λιντς) και την απόκοσμη, εκφοβιστική κι επιβλητική ατμόσφαιρά του..
Το 1992 γύρισε την υπέροχη αστυνομική σειρά Twin Peaks, η οποία συνδυάζει τη στιλπνή μα ρεαλιστική απεικόνιση του αμερικάνικου βορρά με το φανταστικό στοιχείο, μια σύνθεση μυθοπλασίας με συμβατική αστυνομική υπόθεση και φανταστικού κινηματογράφου (μείγμα καθόλου ασυνήθιστο στο κινηματογραφικό σύμπαν του σκηνοθέτη). Το Τwin Peaks, πριν τελικά γίνει και κινηματογραφική ταινία, υπήρξε ένα εξαίσιο, ατμοσφαιρικό, ρηξικέλευθο σήριαλ για την ανεξάρτητη αμερικάνικη τηλεόραση, που κατάφερε να συνδυάσει -αν και ήταν μια σειρά γυρισμένη με το θεωρούμενο, τότε, πεζό μέσο του βίντεο- την πρωτοτυπία, τη φαντασία, το καλλιτεχνικό σκηνοθετικό άγγιγμα του Λιντς και την υψηλή, προσωπική, ιδιόμορφη αισθητική, με τη θέληση να γοητεύσει και να συναρπάσει το πλατύ τηλεοπτικό κοινό, δηλαδή με μια διάθεση ευρείας εμπορικότητας. Η σπουδαία και ξεχωριστή τηλεοπτική σειρά ιστορικής αξίας, συνδυάζει μια διάθεση ρεαλιστικής απεικόνισης της μισοκρυμμένης, κοινωνικής πραγματικότητας και ζωής των πόλεων και των ανθρώπων των βορείων Η.Π.Α., με μια φανταστικο-μεταφυσική διάσταση στα δρώμενα και μερικές, διάστικτες, αιχμηρές δόσεις σουρεαλισμού.
Τη συνήθη γι’ αυτόν, διάσταση του φανταστικού, εφιαλτικού και υπερφυσικού, υιοθετεί ο Ντέιβιντ Λιντς στην ταινία του Χαμένη λεωφόρο (Lost Highway, 1996). Είναι μια καλλιτεχνική ταινία και ταυτόχρονα ένα φανταστικό θρίλερ ή αλλιώς ένα υπερφυσικό θρίλερ, ένα θρίλερ ενταγμένο στο είδος του φανταστικού κινηματογράφου. Πρόκειται, δηλαδή, για το ανησυχαστικά παράδοξο, για έναν τυπικά αμερικάνικο εφιάλτη. Στη Χαμένη λεωφόρο, τα ανεξήγητα φαινόμενα δεν είναι απλές φαντασιώσεις κάποιου ήρωα. Ο σκηνοθέτης δεν παρατάσσει απλώς ακαταλαβίστικα γεγονότα στην ανέλιξη της υπόθεσης, αν και αληθεύει πως συσσωρεύει μετενσαρκώσεις και μεταμορφώσεις, αλλά δημιουργεί ποιητικό κινηματογράφο. Απαιτείται μια αποκωδικοποίηση: τα κλειδιά μας παρέχονται από την προηγούμενη δουλειά του, το Twin Peaks. Η Χαμένη λεωφόρος είναι μια προέκταση -επί το φανταστικότερο- του Twin Peaks, ένα μείγμα της ανθρώπινης, γήινης κόλασης και των υπερφυσικών δαιμόνων που ανακατεύουν ακόμη περισσότερο το αίμα και το σπέρμα της αμερικανικής γης.
Το Inland Empire (2006) και το Mulholland Drive (2001) περιστρέφονται γύρω από οράματα, εφιάλτες και όνειρα για τον κινηματογράφο και τη ζωή στο Χόλιγουντ. Τα κεντρικά πρόσωπα είναι γυναίκες που είναι σταρ (η ηθοποιός την οποία υποδύεται η Λόρα Ντερν στο Inland Empire) ή που φιλοδοξούν να δουλέψουν και να διακριθούν στην αμερικάνικη βιομηχανία ονείρων (ο χαρακτήρας της Ναόμι Γουότς στο Mulholland Drive). Ο Λιντς εικονοποιεί τις φαντασιώσεις, τους πόθους και τα άσχημα όνειρά τους, όταν εμπλέκονται στους λαβυρίνθους των φιλοδοξιών τους και στον φανταστικό, σχεδόν σουρεαλιστικό κόσμο του Χόλιγουντ, έτσι όπως τον συλλαμβάνει o πειραματιστής αμερικανός σκηνοθέτης, φευγάτος και βυθισμένος στα φαντάσματα, στους διαλογισμούς και τους οραματισμούς του. Πρόκειται για ένα trip στο επικίνδυνο σύμπαν του φόβου και της καλπάζουσας φαντασίας ενός ονειροπαρμένου δημιουργού του «διαφορετικού» σινεμά, σε κατάσταση συνεχούς αγωνίας και υπαρξιακών αδιεξόδων και αναζητήσεων.
Στο Mulholland Drive ο Λιντς δημιουργεί μια παράξενη μυθοπλασία σε δύο μέρη, όπου το δεύτερο μέρος παραλλάσσει τα πρόσωπα του πρώτου. Ενώ η Ναόμι Γουότς στο πρώτο μέρος είναι η Μπέτυ, στο δεύτερο είναι η Νταϊάν, που την μισοβλέπουμε σε κάποια πλάνα του πρώτου μέρους νεκρή στο κρεβάτι. Η Λόρα Ελίνα Χάρινγκ που υποδύεται στο πρώτο μέρος την αμνησιακή Ρίτα σε αναζήτηση ταυτότητας, στο δεύτερο γίνεται η Καμίλα, που στο πρώτο μέρος την υποδυόταν άλλη ηθοποιός... Μια αποκωδικοποίηση αυτών των μεταμορφώσεων θα μπορούσε να είναι ότι ο Λιντς, επηρεασμένος από τις ανατολίτικες και new age ιδέες περί μετενσάρκωσης και παράλληλων κόσμων, συνέλαβε αυτά τα πρόσωπα, όπως και τα πρόσωπα της Χαμένης λεωφόρου, σε συνεχή μεταμόρφωση (κάτι σαν μετενσάρκωση…). Η συνύπαρξη της διπλής ζωής αυτών των χαρακτήρων, οι παράλληλοι βίοι αυτών των όμοιων μα εν τέλει διαφορετικών προσώπων, εξηγούνται ίσως μέσα από το πρίσμα ότι οι ζωές αυτές εξελίσσονται έτσι, παράλληλα, (αν και κάποια στιγμή συναντιόνται), σε παράλληλα εφιαλτικά σύμπαντα. (Η σύλληψη περί παράλληλων κόσμων προέρχεται από την κβαντική θεώρηση, την οποία ενστερνίστηκαν οι επηρεασμένες από τον ινδουισμό, new age αντιλήψεις).
Στο The Straight Story, που ο Ντέιβιντ Λιντς γύρισε το 1999, θέλησε να μας δώσει, για πρώτη φορά, μια νορμάλ, άμεση, ανθρώπινη και συναισθηματική ιστορία… Στην πραγματικότητα ο γερο-Άλβιν και η προβληματική, ψευδή και νευρωσική κόρη του είναι freaks, όπως οι περισσότεροι ήρωες του Λιντς. Είναι ένας πεισματάρης τρελόγερος που ξεκινά με ένα υποτυπώδες, σαράβαλο, τροχοφόρο χορτοκοπτικό όχημα και το συρόμενο τρέιλέρ του για να κάνει μια τεράστια διαδρομή και να πάει να συναντήσει, μετά από χρόνια, τον άρρωστο αδελφό του με τον οποίο είχε πολύ παλαιότερα τσακωθεί… Το φιλμ είναι ένα πανέμορφο, συναισθηματικό road movie. Μέσα από τον ερχομό των γηρατειών, ο Άλβιν έχει ωριμάσει. Έτσι, τελικά η ταινία αποτελεί έναν ύμνο στη γαλήνη, στην ισορροπημένη σχέση με τη φύση (η οποία δεσπόζει στο φιλμ), στην ψυχική ωρίμανση και νιρβάνα. Το The Straight Story αποτελεί τον έπαινο της ανθρωπιάς και της ζεστασιάς, λες και ο Ντέιβιντ Λιντς έχει αφομοιώσει σε βάθος τις επιρροές του από την ανατολίτικη φιλοσοφία… Καταφέρνει, άρα, για πρώτη φορά, να κάνει μια ταινία γαλήνια και ήμερη, που διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες της φιλμογραφίας του, κάπως υστερικές και τρομακτικές.