Από τις πολιτικές ταινίες στην δεκαετία του 60 και του 70 έως τις πιο εσωτερικές στην δεκαετία του 90, ο Marco Bellocchio παρέμεινε σταθερά προσηλωμένος στην ιδέα του "Νέου Σινεμά". Μέσα στο έργο του Marco Bellocchio κυριαρχούν οι απόηχοι των ταραγμένων χρόνων της δεκαετίας του 60 & 70: Η πολιτική (και πως αυτή επιδρά στα άτομα), η ψυχανάλυση και η αντι-ψυχιατρική, η σεξουαλική επανάσταση, η εξέγερση ενάντια στην οικογένεια και την εκκλησία (τους στυλοβάτες του αστικού κράτους). Οι ταινίες του μιλούν για την ανατροπή, για την αποκάλυψη του ψέματος, για την αλλαγή της κοινωνίας, ως προϋπόθεση για την ελευθερία και την ευτυχία του ατόμου, για την ταραχή, για την απουσία ισορροπίας (προσωπικής και κοινωνικής), για τις στιγμές πριν την έκρηξη…
Οι ήρωες των ταινιών του εξεγείρονται ενάντια στο κλίμα ασφυξίας ή καταπίεσης που τους περιβάλλει και σιγά-σιγά φθάνουν σε κάποιου είδους αυτογνωσία, κατακτώντας έτσι την ελευθερία τους. Το σκηνοθετικό ύφος του Marco Bellocchio ορίζεται από το υπονοούμενο, το ευμετάβλητο, το διφορούμενο.
Στις γραμμές που ακολουθούν κάνει ορισμένες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για το έργο του (και όχι μόνο)
Δ.Μ.

ΕΚΛΕΚΤΙΚΕΣ ΣΎΓΓΕΝΕΙΕΣ
Με την ταινία Οι Γροθιές στην τσέπη (I pugni in Tasca, 1965) αισθάνομαι πλέον απόμακρος: έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που την γύρισα. Όμως από την άλλη αισθάνομαι ότι, κατά κάποιο τρόπο, η τελευταία μου ταινία Το Χαμόγελο της Μητέρας μου (L'ora Di Religione/ Il Soriso Di Mia Madre) συναντά την πρώτη ταινία μου. Και έτσι κλείνει ένας κύκλος.
Υπάρχει μια ισχυρή σχέση ανάμεσα στην πρώτη και την τελευταία μου ταινία. Θα μπορούσε κάποιος να στοχασθεί πάνω στην σχέση αυτών των δύο ταινιών. Να βρει τα κοινά τους σημεία, αυτά που τις συνδέουν Π.χ. υπάρχει και στις δύο ταινίες η δολοφονία της μητέρας. Είναι τελείως διαφορετικές ως ταινίες, ωστόσο υπάρχουν μεταξύ τους δυνατές αναλογίες. Το θέμα της τελευταίας ταινίας επαναφέρει, επανασυνδέει ή συνεχίζει την θεματική της ταινίας Οι Γροθιές στην τσέπη.
Στους νέους ακόμα και σήμερα τούς αρέσει αυτή η ταινία (I Pugni in Tasca), τούς εντυπωσιάζει. Και αυτό με κάνει πολύ χαρούμενο.

ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΙΝΕΜΑ Σ' ΕΝΑ ΠΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ
Σίγουρα οι πρώτες ταινίες της καριέρας μου ανταποκρίνονται σε μια πολύ συγκεκριμένη ιστορική περίοδο -η οποία, σ' ένα πολύ μεγάλο βαθμό, καθόρισε το έργο μου. Στο πολιτικό επίπεδο εκείνη την εποχή υπήρχε ο Μάης του 68, υπήρχαν πολιτικά ζητήματα που αντανακλώνται στα έργα μου. Υπήρχε τότε η πολιτική, η επανάσταση, η ουτοπία, η επιθυμία ν΄ αλλάξουμε τον κόσμο.
Αργότερα, στα επόμενα χρόνια γίναμε πιο ευαίσθητοι σ' άλλα πράγματα και έτσι αναπόφευκτα η δουλειά μου έγινε πιο εσωτερική. Αυτό που λέγαμε παλαιότερα "ο εσωτερικός εχθρός" έγινε αργότερα η αναζήτηση για την ταυτότητα, γι' αυτό που στα αλήθεια είμαστε, γι' αυτό που αισθανόμαστε.
(…...) Η εξέγερση πρέπει να 'ναι εγγενές στοιχείο στο έργο κάθε καλλιτέχνη. Η εξέγερση θα πρέπει να χαρακτηρίζει κάθε καλλιτέχνη: πρέπει να 'ναι η στάση ζωή του. Τότε, στις πρώτες μου ταινίες, η εξέγερση ήταν πολύ δραστική, πολύ βίαιη π.χ. στις Γροθιές στην τσέπη υπάρχει η δολοφονία της μητέρας από τον γιο της. Σήμερα η εξέγερση εκφράζεται μ' ένα τρόπο διαφορετικό. Ωστόσο σε κάθε περίπτωση [στο έργο μου] υπάρχει η αντίθεση ενάντια στην υποκρισία, το ψεύδος, τον κομφορμισμό. Επιπλέον στην τελευταία μου ταινία υπάρχει η αντίθεση ενάντια στην καθολική εκκλησία, στην εξουσία της.

Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Η ταινία L'ora Di Religione που στην Ελλάδα και σ' όλο τον κόσμο προβάλλεται με τον τίτλο Το Χαμόγελο της Μητέρας μου δεν είναι μια ταινία ειδικά ενάντια στην θρησκεία. Κατά μια ευρύτερη έννοια είναι ενάντια σ' αυτό που αποκαλούμε θρησκευτική σκέψη. Αυτού του είδους την σκέψη πολύ συχνά την συναντούμε σε λαϊκούς, σε κοσμικούς, σε άθεους, σε ανθρώπους που δεν έχουν σχέση άμεση με την θρησκεία. Για μένα, αυτή η διάσταση της θρησκευτικής σχέσης είναι πολύ επικίνδυνη. Ο αθεϊσμός δεν πρέπει να μένει μόνο στα λόγια, αλλά θα πρέπει να 'ναι μια καθημερινή πρακτική στην ζωή. Αυτός που βλέπει την ζωή με όρους καλού-κακού, εκφράζει μια θρησκευτική σκέψη -άσχετα με το αν πιστεύει ή όχι, αν δηλώνει άθεος. Αυτός που δεν πιστεύει ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν, ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει, αυτός είναι μοιρολάτρης, έχει μια αντίληψη για την ζωή φαταλιστική: και αυτό είναι μια μορφή θρησκευτικής σκέψης.
Μεγάλοι σκηνοθέτες, όπως ο Kubrick, ο Lynch, που πιστεύουν στο μεγάλο Κακό, αυτοί έχουν μια θρησκευτική διάσταση στις ταινίες τους. Περισσότερο από τις συγκεκριμένες θρησκείες, για μένα το πιο αρνητικό είναι η θρησκευτική σκέψη ανεξάρτητα από τις θρησκείες. Κάθε μορφή προκατάληψης -π.χ. οι δεισιδαιμονίες- είναι θρησκευτική σκέψη. Πολλοί άνθρωποι της αριστεράς είναι πολύ δεισιδαίμονες, άρα είναι θρησκευόμενοι.
Αυτό που μ' ενδιαφέρει είναι να ανακαλύψω στον εαυτό μου -ακόμα και σε μένα που είμαι άθεος-, αν υπάρχει και σε ποιο βαθμό η θρησκευτική διάσταση. Είμαι βέβαιος ότι υπάρχει μέσα σ' όλους μας. Είναι μια αντιμετώπιση, που έχουμε προς τους άλλους, προς την ζωή, προς την ιστορία. Ο κόσμος συνήθως δεν προβληματίζεται γι' αυτήν.

ΚΛΑΣΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Κατά ένα μέρος αυτές οι επιλογές (σ.τ.σ. ο Bellocchio αναφέρεται στα θεατρικά έργα του Τσέχωφ, Πιραντέλο, και Κλάιστ που έχει διασκευάσει) είναι προσωπικές. Αυτοί οι συγγραφείς, αυτά τα έργα, αναφέρονται σε θέματα που τα αισθανόμουν πολύ κοντά μου: Η ζωή στην επαρχία (στο Τσέχωφ), η σχέση πατέρα-γιου (στον Πρίγκιπα του Χαμπουργκ του Κλάιστ).
Η εκπαίδευση και η διαμόρφωση μου είναι θεατρική. Αυτό που προσπάθησα να κάνω, όταν πλησίασα αυτά τα μεγάλα έργα, είναι να συλλάβω τον κινηματογραφικό τους πυρήνα και αυτόν τον πυρήνα να τον μεταδώσω με εικόνες. Σχεδόν ποτέ δεν εργάστηκα στο θέατρο, γιατί αυτό δεν μ' ενδιαφέρει. Όμως μ' ενδιαφέρει να χρησιμοποιώ συγκεκριμένα θεατρικά έργα για να τα μεταφέρω στο σινεμά.

ΗΘΟΠΟΙΟΙ
Αγαπώ τους ηθοποιούς. Ίσως επειδή και εγώ ήθελα να γίνω ηθοποιός. Όμως απέτυχα σ' αυτήν την επιδίωξή μου. Γι' αυτό τους αγαπώ. ’ρχισα σαν ηθοποιός αλλά μετά πέρασα στην σκηνοθεσία.
Οι ηθοποιοί συνήθως χρησιμοποιούν την μέθοδο του Στανισλάφσκι. Εγώ όμως δουλεύω μ' ένα πιο συγκεκριμένο τρόπο. Δουλεύουμε πάνω στο κείμενο. Δεν μιλώ πολύ στους ηθοποιούς. Μετά, όταν κάποιος ηθοποιός συλλάβει τον πυρήνα του ρόλου, τότε μπορεί να προχωρήσει μόνος του.

Η ΝΕΑ ΤΑΙΝΙΑ
Είναι μια ταινία που αφορά την απαγωγή και την δολοφονία του ’λτο Μόρο (σ.τ.σ. Ιταλός πολιτικός που δολοφονήθηκε από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες). Είναι ένα γεγονός που έγινε στο παρελθόν, πριν 25 χρόνια. Σήμερα η συζήτηση περί τρομοκρατίας γίνεται με τελείως διαφορετικούς όρους απ' ότι στο παρελθόν. Όμως αυτά τα γεγονότα, η τραγωδία που συνέβη, μ' άγγιξε πάρα πολύ, παρόλο που τότε ήμουν εκτός πολιτικής.
Ήταν μια πρόταση για ταινία που μ' έγινε και αποφάσισα να την κάνω μ' ένα τελείως προσωπικό τρόπο. Δεν θα ήθελα να μιλήσω περισσότερο γι' αυτήν. Θα αρχίσουμε γυρίσματα αρχές Ιανουαρίου του 2003.

(Δηλώσεις του Marco Bellocchio στην παρουσία της ταινίας Οι Γροθιές στην Τσέπη/ I pugni in Tasca και στην συνέντευξη τύπου, κατά την διάρκεια του 43ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Επιμέλεια Δημήτρης Μπάμπας)